آیا برنامه‌های وزارت نیرو پاسخگوی بحران آب است؟

باشگاه خبرنگاران جوان - با تشدید بحران کم‌آبی و افزایش فشار بر منابع آبی کشور، وزارت نیرو در دولت چهاردهم اجرای برنامه‌ای جامع و راهبردی را در دستور کار قرار داده است؛ برنامه‌ای که هدف اصلی آن رفع ناترازی ۱۵ میلیارد مترمکعبی آب، تکمیل طرح‌های نیمه‌تمام، توسعه زیرساخت‌های آبی و ارتقای بهره‌وری در مدیریت منابع است. این طرح با تمرکز بر تأمین پایدار آب شرب، بازچرخانی پساب، توسعه آب‌شیرین‌کن‌ها و اصلاح ساختاری بخش آب تدوین شده و قرار است تا پایان امسال ۱۱۷ پروژه آبی در سراسر کشور به بهره‌برداری برسد.

به گفته مسئولان وزارت نیرو، این برنامه در پنج بخش کلیدی طراحی شده است: تأمین و توزیع آب، مدیریت مصرف و تقاضا، حفاظت و صیانت از منابع آب، مدیریت مخاطرات آبی و ارتقای حکمرانی و بهبود فضای کسب‌وکار در بخش آب تدوین شده است.

در ذیل این برنامه، ۴۹ اقدام مشخص پیش‌بینی شده که بر اساس نگاه کلان‌نگر و متوازن تدوین شده‌اند و برای هر استان نیز برش‌های اجرایی آن تهیه و ابلاغ شده، یکی از اهداف اصلی این برنامه، رفع ۱۵ میلیارد مترمکعب ناترازی آب تا پایان برنامه هفتم است. این اقدام از طریق مجموعه‌ای از اصلاحات ساختاری شامل بازنگری طرح‌های آبی، استقرار سامانه‌های حسابداری آب، تقویت سامانه‌های جمع‌آوری داده، بهبود اقتصاد آب، ارتقای بهره‌وری و واگذاری بخشی از تصدی‌گری‌ها به تشکل‌های محلی انجام خواهد شد.

اولویت‌بندی ۵۶۷ طرح نیمه‌تمام آبی کشور

در بخش پروژه‌های سازه‌ای، وزارت نیرو برنامه‌ای برای تعیین اولویت ۵۶۷ طرح نیمه‌تمام تدوین کرده است. این طرح‌ها بر اساس شاخص‌های زودبازده بودن، اثربخشی اقتصادی و اجتماعی و تأثیرات زیست‌محیطی ارزیابی شده‌اند. در گام نخست، نزدیک به نیمی از این پروژه‌ها برای تکمیل انتخاب شده‌اند و منابع مالی و اجرایی به آنها اختصاص یافته است.

بهره‌برداری از ۱۱۷ طرح آبی تا پایان سال

بر اساس برنامه وزارت نیرو، در هفته دولت امسال ۶۵ پروژه در حوزه‌های آبرسانی، سدسازی، شبکه‌های آبیاری، تصفیه فاضلاب و نیروگاه‌های برق‌آبی به بهره‌برداری می‌رسند. در مجموع تا پایان سال جاری، ۱۱۷ پروژه آبی تکمیل و وارد مدار بهره‌برداری خواهند شد.

دسترسی ۹۹.۹ درصد جمعیت شهری به آب شرب سالم

بر اساس گزارش بانک جهانی، ایران در شاخص دسترسی به آب شرب سالم عملکردی بالاتر از میانگین جهانی داشته به‌طوری که در مناطق شهری، ۹۹.۹ درصد جمعیت کشور به آب شرب سالم دسترسی دارند، در حالی که میانگین جهانی ۸۷ درصد است. در مناطق روستایی، این رقم ۸۷ درصد است که در مقایسه با میانگین جهانی ۶۲ درصد دستاوردی قابل‌توجه به شمار می‌آید.

این جایگاه در حالی کسب شده که در بسیاری از کشور‌های همسایه، از جمله افغانستان و عراق، دسترسی به آب شرب لوله‌کشی در مناطق روستایی به‌مراتب پایین‌تر است.

ایجاد بیش از ۵۵۱ هزار و ۸۳۲ مترمکعب ظرفیت آب‌شیرین‌کن

وزارت نیرو برای مقابله با چالش کم‌آبی، توسعه آب‌شیرین‌کن‌ها را در دستور کار قرار داده تاجایی که تاکنون بیش از ۵۵۱ هزار و ۸۳۲ مترمکعب ظرفیت آب‌شیرین‌کنی از محل خرید تضمینی در استان‌های مختلف کشور ایجاد شده است.

بزرگ‌ترین تأسیسات فعال در این حوزه، آب‌شیرین‌کن بندرعباس با ظرفیت ۱۰۰ هزار مترمکعب در شبانه‌روز است که از سال ۱۳۸۷ در مدار بهره‌برداری قرار دارد. همچنین بزرگ‌ترین آب‌شیرین‌کن فراساحلی خاورمیانه با ظرفیت مشابه در سیستان و بلوچستان به بهره‌برداری رسیده است.

در کنار این اقدامات، وزارت نیرو برای کاهش فشار بر منابع آب خام، استفاده حداکثری از پساب تصفیه‌شده را در دستور کار قرار داده است. تاکنون بیش از ۳۲۰ میلیون مترمکعب پساب از طریق ۷۸ قرارداد به صنایع واگذار شده و طبق برنامه، قرار است ۱۳۰.۹ میلیون مترمکعب دیگر تا پایان برنامه هفتم به این بخش اختصاص یابد.

فعالیت ۳۲۴ تصفیه‌خانه فاضلاب در سراسر کشور

در حال حاضر، ۳۲۴ تصفیه‌خانه فاضلاب در سراسر کشور فعال است و ۱۱ واحد جدید نیز در هفته دولت به بهره‌برداری می‌رسند. این اقدامات موجب شده که خدمات فاضلاب هم‌اکنون ۳۶۵ شهر را پوشش دهد و نقش مهمی در حفاظت از منابع آب زیرزمینی و ارتقای بهداشت عمومی ایفا کند.

کارشناسان معتقدند تنش‌های آبی در برخی استان‌ها بیش از هر چیز تحت تأثیر خشکسالی‌های مکرر و کاهش شدید بارندگی‌ها بوده است. انتظار می‌رود با بهبود بارش‌ها و اجرای طرح‌های زیرساختی در سال‌های آینده، وضعیت منابع آب در کشور پایدارتر شود.