از تخریب جنگل تا آلودگی رودها؛ لرستان بی‌پناه در برابر بحران زیست‌محیطی

باشگاه خبرنگاران جوان؛ رضوان پاک منش - کوهستان‌های سر به فلک کشیده، جنگل‌های بلوط زاگرس، رودخانه‌های خروشان و دشت‌های حاصلخیز این استان سرمایه‌ای طبیعی هستند که نه‌تنها برای ساکنان لرستان، بلکه برای کل ایران اهمیت حیاتی دارند. 

با این حال، تخریب بی‌رویه جنگل‌ها، تغییر کاربری اراضی، چرای بی‌رویه دام، برداشت بی‌حساب شن و ماسه از بستر رودخانه‌ها، آلودگی منابع آبی، و همچنین توسعه غیراصولی شهر‌ها و صنایع باعث شده که این سرمایه‌های طبیعی در معرض نابودی قرار گیرند.

نبود تجهیزات و امکانات برای حفاظت از گونه‌های نادر لرستان

 کامران فرمان‌پور سرپرست حفاظت محیط زیست لرستان، اعلام کرده است که استان لرستان با کمبود شدید محیط‌بان مواجه است و حدود ۴۶۰ محیط‌بان برای حفاظت مؤثر از مناطق طبیعی نیاز دارد. 

فرمان پور افزود: در حال حاضر تنها ۱۱۵ محیط‌بان فعال هستند که پاسخگوی گستره حفاظت مورد نیاز نیست.

 وی همچنین با اشاره به اهمیت منابع طبیعی استان (جنگل‌ها، مراتع، تنوع زیستی مانند سمندر لرستانی و ماهی کور)، تأکید کرده که نبود مجوز‌های کافی و تجهیزات ناکافی مانع حفاظت مؤثر شده است.

محیط زیست لرستان، قربانی بی‌توجهی؛ سازمان محیط زیست نیازمند توان بیشتر

جنگل‌های بلوط زاگرس که بخش بزرگی از آنها در لرستان واقع شده‌اند، نقش مهمی در حفظ تنوع زیستی، تولید اکسیژن، تثبیت خاک و تنظیم آب‌وهوای منطقه دارند.

 اما آتش‌سوزی‌های مکرر، قطع درختان و خشکیدگی ناشی از تغییر اقلیم، هر ساله وسعت این جنگل‌ها را کاهش می‌دهد. نابودی این جنگل‌ها نه‌تنها به معنای از بین رفتن زیستگاه گونه‌های کمیاب جانوری است، بلکه به بحران‌های زیست‌محیطی همچون فرسایش خاک، سیلاب‌های ویرانگر و کاهش کیفیت زندگی مردم منجر می‌شود.

از سوی دیگر، رودخانه‌های لرستان مانند کشکان، سیمره و خرم‌رود که زمانی سرچشمه حیات کشاورزی و دامداری در منطقه بودند، امروز به دلیل برداشت‌های بی‌رویه، ورود فاضلاب‌ها و کاهش بارندگی در خطر خشکیدگی و آلودگی قرار دارند. این وضعیت بر امنیت غذایی، معیشت کشاورزان و سلامت عمومی مردم استان تأثیر مستقیم گذاشته است.

ضرورت تجهیز و توسعه ساختاری

محمد نبی حسنوند، معاون اداره کل محیط‌زیست لرستان،   گفته که علاوه بر کمبود نیروی انسانی، طرح‌هایی برای هوشمندسازی شامل نصب دوربین‌های هوشمند و پهپاد‌ها در دستور کار است تا نظارت بر مناطق حفاظت‌شده بهبود یابد.

حیات لرستان گروگان تخریب طبیعت؛ راهکار، تقویت نهاد‌های محیط زیستی

در چنین شرایطی، سازمان حفاظت محیط زیست استان لرستان نیازمند تقویت جدی است. این سازمان، با امکانات محدود و نیروی انسانی اندک، نمی‌تواند به‌تنهایی پاسخگوی حجم گسترده مشکلات زیست‌محیطی استان باشد. تقویت این نهاد از طریق افزایش بودجه، تجهیز نیرو‌ها به امکانات مدرن، آموزش و جذب متخصصان، و همچنین همکاری نزدیک‌تر با نهاد‌های مردمی و سازمان‌های مردم‌نهاد، ضرورتی انکارناپذیر است.

همچنین باید فرهنگ عمومی حفاظت از محیط زیست در استان ارتقا یابد. بدون آگاهی و مشارکت مردم، هیچ طرح و برنامه‌ای پایدار نخواهد بود. آموزش در مدارس، رسانه‌ها و برنامه‌های محلی می‌تواند مردم را به نقش خود در حفظ منابع طبیعی آگاه سازد.

تقویت مشارکت و نهادسازی محلی

همچنین،  کامران فرمان‌پور بر تقویت ارتباط با تشکل‌های مردم‌نهاد و فعالان محیط‌زیست تأکید کرد و همکاری با ایشان را بازوی مؤثر اداره محیط‌زیست دانست.

 در مسیر مردمی‌سازی همکاری، ایجاد تشکل‌های محلی جهت نظارت بر جنگل‌ها، مراتع و حیات وحش به‌ویژه توسط جهاد دانشگاهی و دیگر نهاد‌ها به‌عنوان بخشی از راهکار‌ها مطرح شده است. مباحثی از قبیل توسعه طرح‌های جنگل‌کاری، آبخیزداری و سیستم‌های آبیاری تحت فشار از جمله پیشنهادات محوری برای حفظ محیط‌زیست ارائه شده‌اند.

لرستان می‌تواند با مدیریت صحیح منابع طبیعی و تقویت نهاد‌های متولی، الگویی برای حفاظت از محیط زیست در کشور باشد. در غیر این صورت، نابودی تدریجی جنگل‌ها، رودخانه‌ها و زیست‌بوم‌های حساس، آینده‌ای نگران‌کننده برای نسل‌های بعدی رقم خواهد زد.