از کوچ تا تولید؛ عملکرد سازمان امور عشایر در تأمین نیاز‌های عشایر

اقتصاد۲۴- محمد آیتی: سازمان امور عشایر نقش مهمی در حمایت و پشتیبانی از زندگی عشایر دارد و از مرحله کوچ تا تولید، خدمات متنوعی ارائه می‌کند. این سازمان با برنامه‌ریزی و مدیریت کوچ، به عشایر کمک می‌کند تا چوپانی و دامداری خود را با حداقل خسارت و حداکثر بهره‌وری انجام دهند و مسیر‌های مناسب برای انتقال دام‌ها و خانوار‌ها فراهم می‌آورد.

سازمان امور عشایر چیست؟

سازمان امور عشایر نهادی دولتی و زیر نظر وزارت جهاد کشاورزی است که مأموریت اصلی آن حمایت، پشتیبانی و توسعه معیشت عشایر و جوامع کوچ‌رو در کشور است. این سازمان با هدف ارتقای سطح زندگی عشایر، نقش مهمی در مدیریت کوچ، بهبود تولیدات دامی، تأمین نیاز‌های ضروری و توسعه زیرساخت‌ها ایفا می‌کند. از جمله وظایف آن می‌توان به برنامه‌ریزی مسیر‌های کوچ، تأمین دام‌های اصلاح‌شده، ارائه خوراک و واکسن دام، آموزش مهارت‌های فنی و مدیریتی، ایجاد دسترسی به بازار‌های فروش و ارائه تسهیلات مالی اشاره کرد. 

همچنین، سازمان امور عشایر با حفظ و بهره‌برداری پایدار از مراتع و منابع طبیعی، تلاش می‌کند شرایطی پایدار و مستمر برای تولید و معیشت عشایر فراهم کند. به طور کلی، این سازمان حلقه واسط بین دولت و جامعه عشایری است که با مدیریت جامع از کوچ تا تولید، نقش کلیدی در توسعه پایدار جوامع عشایری دارد.

تاریخچه سازمان امور عشایر ایران

تاریخچه سازمان امور عشایر ایران به تدریج و در مراحل مختلف تکامل یافته است. نخستین توجهات به امور عشایر در سال ۱۳۲۵ با تأسیس «شورای عالی عشایر» شکل گرفت، هرچند که این شورا در عمل سهم چندانی از اعتبارات عمرانی دریافت نمی‌کرد. در دهه ۱۳۴۰، «دفتر آبادانی مناطق عشایری» در وزارت آبادانی و مسکن تشکیل شد و سپس در سال ۱۳۵۱ مسئولیت آن به وزارت کشاورزی و منابع طبیعی محول شد.

بیشتر بخوانید:  اتاق بازرگانی چیست و چه نقشی در اقتصاد ایران دارد؟

نقطه عطف این روند، تأسیس «سازمان دامداران متحرک» در سال ۱۳۵۳ بود که با هدف مدیریت امور دامداران و فراهم‌سازی امکانات اسکان فعالیت خود را آغاز کرد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، این سازمان ابتدا به «مرکز عشایری ایران» و در نهایت به «سازمان امور عشایر ایران» تغییر نام یافت. در سال‌های پس از انقلاب، با تأسیس «شورای عالی عشایر» به ریاست نخست‌وزیر در سال ۱۳۶۵ و ادغام آن در وزارت جهاد کشاورزی، این سازمان به نهادی کلیدی برای سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی جهت بهبود زندگی و حفظ هویت جامعه عشایری تبدیل شده است.

ساختار سازمان امور عشایر ایران

ساختار سازمان امور عشایر ایران به گونه‌ای طراحی شده است که بتواند مدیریت جامع از کوچ تا تولید و توسعه معیشت عشایر را به‌صورت مؤثر انجام دهد. این ساختار شامل بخش‌های مختلف مدیریتی، اجرایی و پشتیبانی است که وظایف مشخصی را بر عهده دارند:

۱. مدیریت کل و ستاد مرکزی

ستاد مرکزی سازمان امور عشایر در سطح کشور، سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی کلان و هماهنگی بین مناطق را بر عهده دارد. این بخش مسئول تدوین راهبردها، بودجه‌بندی، نظارت بر اجرای برنامه‌ها و ارتباط با سایر نهاد‌های دولتی است.

۲. معاونت‌ها و واحد‌های تخصصی

معاونت‌های مختلف سازمان شامل حوزه‌هایی مانند:

•    معاونت برنامه‌ریزی و توسعه: مسئول تدوین طرح‌های توسعه‌ای و بهبود معیشت عشایر.

•  معاونت امور دام و تولید: تمرکز بر بهبود کیفیت دام‌ها، تأمین خوراک، واکسیناسیون و افزایش بهره‌وری تولید.

•    معاونت آموزش و ترویج: ارائه آموزش‌های فنی، مدیریت مراتع و مهارت‌های مدیریتی به عشایر.

•    معاونت مالی و پشتیبانی: مدیریت اعتبارات، تسهیلات و منابع مالی مورد نیاز سازمان.

۳. مدیریت‌های استانی و شهرستانی

برای اجرای برنامه‌ها در سطح محلی، سازمان دارای ادارات امور عشایر در استان‌ها و شهرستان‌ها است. این مدیریت‌ها مسئول نظارت بر کوچ‌ها، اجرای طرح‌های تولیدی و خدماتی، و ارتباط مستقیم با جامعه عشایری هستند.

۴. واحد‌های پشتیبانی و خدماتی

سازمان همچنین شامل واحد‌های پشتیبانی مانند:

•    واحد فنی و مهندسی مراتع

•    واحد لجستیک و حمل‌ونقل دام و خانواده‌ها

•    واحد سلامت دام و بهداشت محیط

وظایف و عملکرد سازمان امور عشایر ایران

سازمان امور عشایر ایران با هدف ساماندهی و حمایت از زندگی عشایری، طیف وسیعی از خدمات را ارائه می‌دهد تا این جامعه بتواند به کوچ و تولید خود ادامه دهد. عملکرد این سازمان در تأمین نیاز‌های عشایر را می‌توان به چند بخش اصلی تقسیم کرد:

۱. تولید و اقتصاد

سازمان امور عشایر نقش مهمی در تقویت بنیه اقتصادی و تولیدی عشایر دارد. از جمله اقدامات این سازمان در این زمینه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

•    تامین نهاده‌های دامی: سازمان با برنامه‌ریزی و مدیریت، به تأمین نهاده‌هایی مانند جو و کنسانتره برای دام‌های عشایر کمک می‌کند، به‌ویژه در سال‌هایی که با خشکسالی و کاهش مراتع مواجه هستیم.

•    تسهیلات بانکی: ارائه معرفی‌نامه برای دریافت تسهیلات بانکی به عشایر و تشکل‌های عشایری، برای توسعه کسب و کار‌های تولیدی و صنایع دستی.

•    بازاررسانی: کمک به بازاریابی و فروش محصولات عشایری از جمله گوشت، لبنیات و صنایع دستی از طریق شبکه‌های تعاونی.

•   آموزش و ترویج: ارائه آموزش‌های فنی و حرفه‌ای در زمینه‌های دامپروری، کشاورزی و صنایع دستی برای افزایش بهره‌وری.

۲. زیرساخت‌ها و خدمات عمرانی

برای تسهیل زندگی و کوچ عشایر، سازمان امور عشایر اقداماتی در زمینه توسعه زیرساخت‌ها انجام می‌دهد:

•    تامین آب: حفر چاه، احداث آبشخور‌های دامی و آب‌انبار، بهسازی چشمه‌ها و آبرسانی سیار برای تأمین آب شرب انسان و دام.

•    احداث و نگهداری راه‌ها: ساخت، مرمت و نگهداری ایل‌راه‌ها و راه‌های عشایری برای تسهیل در کوچ و دسترسی به مناطق مختلف.

•    انرژی: با همکاری نهاد‌های مربوطه، اقدام به توزیع پنل‌های تولید برق خورشیدی میان خانوار‌های عشایری برای تأمین برق مورد نیاز آنها می‌کند.

•    بهداشت و درمان: سازمان با همکاری دستگاه‌های ذی‌ربط، به ارتقاء شاخص‌های بهداشتی و ارائه خدمات درمانی به جامعه عشایری کمک می‌کند.

•    آموزش: پیگیری و همکاری با وزارت آموزش و پرورش برای ارائه خدمات آموزشی به فرزندان عشایر در مناطق کوچ‌رو.

۳. ساماندهی و مدیریت

سازمان امور عشایر علاوه بر خدمات مستقیم، وظیفه ساماندهی و مدیریت این جامعه را نیز بر عهده دارد:

•    مدیریت کوچ: برنامه‌ریزی و هماهنگی برای مدیریت کوچ عشایر و ارائه خدمات در مسیر‌های کوچ.

•    مطالعات و پژوهش: انجام طرح‌های مطالعاتی و تحقیقاتی برای نیازسنجی، شناسایی مشکلات و ارائه راهکار‌های مناسب برای جامعه عشایری.

•    تنظیم قوانین: به روزرسانی و تنقیح قوانین مرتبط با عشایر برای تطبیق با شرایط روز.

•  تشکیل تعاونی‌ها: حمایت از تشکیل و توسعه تعاونی‌های عشایری برای سازماندهی فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی آنها.

به طور کلی، سازمان امور عشایر ایران تلاش می‌کند تا با ارائه خدمات و توسعه زیرساخت‌ها، از شیوه زندگی عشایری و نقش مهم آنها در تولید و اقتصاد کشور حمایت کند.