انتخاب رشته با چشمان بسته؛ از هر ۱۰ فارغ‌التحصیل دانشگاه ۶ نفر پشیمان از هستند

اقتصاد۲۴- از امروز تا ۱۵ شهریور ماه مجازشدگان کنکور امکان انتخاب رشته خواهند داشت. فرصتی ۵ روزه که مسیر زندگی و شغلی آنها را تضمین و یا در صورت انتخاب اشتباه، با چالش جدی روبه‌رو خواهد کرد. انتخاب رشته و دانشگاهی که قرار است ۴ سال از عمر دانشجو در آن بگذرد، اگر از رتبه داوطلب اهمیت بیشتری نداشته باشد، قطعاً کمتر نخواهد بود.

سال‌هاست مؤسسات مختلفی برای مشاوره‌دهی به داوطلبان فعال شده‌اند و در قبال دریافت هزینه‌های بالا، تلاش دارند که بهترین انتخاب را برای داوطلبان انجام دهند. جاب‌ویژن به عنوان یک نهاد غیردولتی نیز با انتشار گزارشی با عنوان «راهنمای انتخاب رشته با نگاه به شرایط بازار کار» به معرفی رشته‌ها و دانشگاه‌هایی که تا حدودی تضمین‌کننده آینده شغلی دانشجو را در دو گروه ریاضی و علوم انسانی هستند، پرداخته است. با وجود اینکه، دانشگاه‌هایی مانند صنعتی‌شریف، امیرکبیر، تهران، علم و صنعت و شهید بهشتی مانند سال گذشته، ۵ دانشگاه برتر برای تحصیل به حساب می‌آیند، اما نگاهی جزئی‌تر به این حوزه نشان می‌دهد که از حیث رضایتمندی فارغ‌التحصیلان دانشگاه شریف، تهران و امیرکبیر، از حیث حقوق فارغ‌التحصیلان صنعتی‌شریف، امیرکبیر و علم و صنعت و با عینک میزان اشتغال در شغل مرتبط فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های علم وصنعت ایران، خواجه نصیرالدین طوسی و قم جزء برترین‌ها هستند. گزارش این مجموعه اگر در زمانه فقدان اطلاعات و نظرسنجی‌های منسجم و گزارش‌ها یا پژوهش‌های دانشگاه‌ها نسبت به میزان موفقیت فارغ‌التحصیلانشان اگرچه اتفاق مثبتی است، اما نمی‌توان آن را کامل و جامع معرفی کرد. در این گزارش خبری از دانشگاه آزاد اسلامی و دیگر زیرنظام‌های آموزش عالی به چشم نمی‌خورد و محدود کردن رشته و دانشگاه‌ها به دولتی‌ها باعث شده تا این گزارش نتواند جامعیت لازم در حوزه انتخاب رشته را برای داوطلبان داشته باشد.

چگونه انتخاب رشته کنیم؟

درست است که رتبه نهایی کسب‌شده از سوی داوطلب تأثیر غیرقابل انکاری در آینده تحصیلی او خواهد داشت، اما اولویت‌بندی و انتخاب درست رشته‌ها و دانشگاه‌ها را نمی‌توان در قبولی و یا عدم قبولی داوطلبان انکار کرد. برای رسیدن به انتخاب رشته درست باید مؤلفه‌های مختلفی مانند علاقه، استعداد، توانمندی و مهارت، شرایط خانوادگی و وضعیت اقتصادی به عنوان عوامل درونی مورد توجه قرار بگیرند. بعد از آن ملاک قرار دادن معیار‌هایی مانند بازار کار هر رشته، میزان درآمد، شرایط و وضعیت امکانات دانشگاه‌ها، جایگاه علمی دانشگاه‌ها را نباید از قلم انداخت. یکی از مسائل مهم در این بین آن است که ترند بودن برخی از رشته‌ها نمی‌تواند معیاری برای انتخاب آن رشته باشد.

بیشتر بخوانید:زمان آغاز انتخاب رشته کنکور مشخص شد

به عبارت دیگر صرف محبوبیت و یا پذیرش سخت در یک رشته‌ای نمی‌تواند به معنای داشتن تضمینی برای ورود به بازار کار مناسب باشد. موضوع دیگر اینکه داوطلبان باید بیش از تمرکز بر نام دانشگاه، به رشته و موضوعات مرتبط با آن یعنی بازار کار مناسب، رقم حقوق پرداختی به فارغ‌التحصیلان و مهارت‌های مورد نیاز در آن توجه کنند؛ چرا که بعد از ۴ سال، بالاخره شرایط حضور در دانشگاه تمام می‌شود، اما رشته انتخابی تا همیشه با فارغ‌التحصیل همراه خواهد بود. طبیعتاً آنچه در انتخاب رشته باید مورد توجه قرار بگیرد آن است که داوطلبان با نگاه بلندمدت و منطبق بر نیاز‌های بازار کار، رشته و دانشگاه‌شان را انتخاب کنند.

از هر ۱۰ فارغ‌التحصیل ۶ نفر پشیمانند!

قطعاً رسیدن به بازار کار هدف نهایی همه دانشجویان خواهد بود. چه آنهایی که می‌خواهند در عرصه صنعت و خدمات کار پیدا کنند و چه آنهایی که می‌خواهند در حوزه‌های مرتبط با علم و فناوری، به درآمدزایی برسند همگی هدف‌شان از تحصیل داشتن درآمدی پایدار و متناسب با رشته تحصیلی‌شان است. مؤلفه‌ای که بر اساس این گزارش، آموزش عالی نمره قبولی در آن نمی‌گیرد.

به زبان آمار باید عنوان کرد بیش از ۶۰ درصد فارغ‌التحصیلان دانشگاهی ما رضایتی از انتخاب‌های تحصیلی‌شان ندارند و عمده دلیل این موضوع هم نبود فرصت‌های شغلی مناسب با درآمد کافی بوده است. نگاهی جزئی‌تر به این مسئله نشان می‌دهد ۵۷ درصد نارضایتی‌ها از انتخاب رشته به بازار کار، ۳۴ درصد به نداشتن درآمد مناسب و ۳۴ نیز به علاقه فردی افراد برمی‌گردد.

در مقابل، اما ۵۵ درصد نارضایتی‌ها از انتخاب دانشگاه، به شکل‌دهی و شبکه ارتباطی، ۳۸ درصد به امکانات رفاهی، ۲۰ درصد به کیفیت دروس ارائه‌شده و ۳۸ درصد نیز به سطح علمی اساتید برمی‌گردد. در اینجا باید به این مهم هم اشاره شود که در گزارش منتشرشده از سوی جاب‌ویژن، بیش از ۴۰ هزار نفر شرکت کرده بودند که از بین آنها، ۶۲ درصد فارغ‌التحصیلان بیکار از انتخاب رشته‌شان ناراضی‌اند، اما موضوع زمانی جالب‌تر می‌شود که بدانیم ۴۳ درصد خویش‌فرما‌ها، ۴۴ درصد افراد شاغل در بخش دولتی و ۳۶ درصد افراد شاغل در بخش خصوصی هم از انتخاب رشته‌شان رضایت ندارند؛ این آمار لزوم دقت در نحوه انتخاب رشته را بیش از پیش می‌کند. ۲۱ درصد از افراد ناراضی اگر بخواهند بار دیگر مسیر تحصیلی‌شان را در پیش بگیرند، رشته کامپیوتر و فناوری اطلاعات را انتخاب می‌کنند، ۱۱ درصد رشته مدیریت، بازرگانی و کسب‌وکار، ۹ درصد رشته پزشکی و دندانپزشکی و ۸ درصد نیز رشته مدیریت مالی و حسابداری را برای تحصیل مدنظر قرار می‌دهند.

 شاید همین نگاه بتواند تصویر روشن‌تری از رشته‌های مورد نیاز بازار امروز به داوطلبان ارائه دهد. نگاهی به فرصت‌هایی شغلی که بیشترین افراد نامرتبط با مدرک تحصیلی در آنها مشغول به کار هستند نیز حاوی نکات قابل‌توجهی است، به طوری که ۸۳ درصد حوزه دیجیتال‌مارکتنیگ و سئو، ۸۰ درصد حوزه خدمات و پشتیبانی مشتریان، ۷۱ درصد حوزه خرید و تدارکات، ۵۹ درصد حوزه مسئول دفتری و کارمند اداری و ۵۶ درصد عرصه مدیر و مالک محصول هم توسط افرادی اداره می‌شوند که تحصیلات دانشگاهی مرتبط با این حوزه را ندارند. این موضوع نشان می‌دهد که دانشجوی این رشته‌ها، شانس بالاتری برای رسیدن به بازار کار خواهد داشت.

فارغ‌التحصیلان از کدام رشته‌های پولساز راضی هستند؟

دسته‌بندی کلی رشته‌ها هم نشان می‌دهد که رشته کامپیوتر (فناوری اطلاعات)، مهندسی صنایع، مدیریت مالی (حسابداری)، مدیریت (کسب‌وکار) و حقوق درمجموع جزء رشته‌های دانشگاهی هستند که بیشترین رضایت فارغ‌التحصیلان را به همراه داشته‌اند. بعد از آن رشته‌های مدیریت (کسب‌وکار)، مهندسی صنایع، کامپیوتر (فناوری اطلاعات)، مهندسی برق و مهندسی هوافضا جزء رشته‌هایی هستند که از حیث میانگین حقوق بالاترین رضایتمندی را داشته‌اند. اما اگر بخواهیم رشته‌ها را از زاویه دید میزان اشتغال در شغل مرتبطشان بررسی کنیم، شاید تفاوت‌های فاحشی خواهیم بود، به طوری که مدیریت مالی (حسابداری)، مهندسی صنایع، مهندسی مکانیک، مدیریت (کسب‌وکار) و کامپیوتر و فناوری اطلاعات به ترتیب ۵ رشته برتر این حوزه هستند.

 اما نگاهی دقیق‌تر به این حوزه نشان می‌دهد که رشته‌هایی مانند کامپیوتر (فناوری اطلاعات)، مهندسی صنایع، مهندسی برق، مهندسی مکانیک، مهندسی معدن (زمین‌شناسی)، مهندسی عمران و مهندسی راه‌آهن و مالی و حسابداری جزء رشته‌هایی هستند که هم حقوق بالا و هم رضایت بالا را به همراه داشته‌اند. درحقیقت حقوق در این رشته‌ها بالای ۲۲ میلیون تومان خواهد بود. بعد از آن رشته‌هایی مانند مهندسی نفت (مهندسی انرژی)، مهندسی هوافضا و مهندسی مواد و متالورژی علی‌رغم داشتن حقوق بالا، اما رضایتمندی از تحصیل در آنها پایین است. موضوع زمانی جالب‌تر می‌شود که بدانیم رشته‌های مهندسی پزشکی، ریاضی و آمار، فیزیک، علوم سیاسی، تاریخ، علوم اجتماعی و جامعه‌شناسی و جغرافیا جزء رشته‌هایی هستند که نه از حیث حقوقی و نه رضایت، نتوانسته‌اند نظر فارغ‌التحصیلان را جلب کنند. اما رشته‌هایی مانند مدیریت، کسب و کار، پلیمر، روابط عمومی، اقتصاد، حقوق، شیمی، مهندسی معماری، تربیت بدنی، علوم تربیتی و روانشناسی با وجود حقوق پایین رضایتمندی بالایی دارند.

کدام گروه؟ کدام رشته؟

مهندسی کامپیوتر همچنان محبوب علوم ریاضی‌ها

شناخت کافی از رشته‌هایی مورد نیاز امروز سهم بالایی در موفقیت آینده داوطلبان خواهد داشت. بر اساس گزارش جاب ویژن در گروه ریاضی رشته‌های کامپیوتر (فناوری اطلاعات)، مهندسی صنایع، مهندسی برق، مهندسی مکانیک و مدیریت مالی (حسابداری) جزء رشته‌هایی هستند که بالاترین رتبه‌بندی را بر اساس معیار‌هایی، چون رضایتمندی فارغ‌التحصیلان، درآمد و بازار کار رشته داشته‌اند. 

بیشتر بخوانید:نفر اول کنکور: موقع شلیک پدافند به گوشم هدفون زدم و درس خواندم

در مقابل نیز اقتصاد، مهندسی نفت، مهندسی پزشکی، فیزیک و ریاضی و آمار در قعر جدول محبوب‌ها جا خودش کرده‌اند. شاید در اینجا باید به این موضوع هم نیم‌نگاهی داشته باشیم که رتبه دوم رشته برتر این حوزه برخلاف سال گذشته، در اختیار مهندسی صنایع قرار گرفته است. این مسئله برای رشته مهندسی برق هم رخ داده؛ چراکه این رشته سال قبل در سکوی چهارم و حالا در بین ۳ رشته برتر قرار گرفته است.

رشته‌های برتر علوم ریاضی چقدر درآمدزا هستند؟

پذیرفته‌شدگان کنکور ۱۴۰۴ در گروه علوم ریاضی که از امروز در تکاپوی انتخاب رشته هستند، شاید بد نباشد به این موضوع توجه کنند که رشته کامپیوتر (فناوری اطلاعات) توانسته ۳.۹ امتیاز از ۵ امتیاز را از لحاظ رضایت کلی از نگاه فارغ‌التحصیلان به دست آورد. نکته قابل توجه در این میان آن است که میانگین حقوق فارع‌التحصیلان این رشته در سه سال اول حضور در بازار کار به ۲۳.۴ میلیون تومان می‌رسد که توانسته رتبه ۳ را از بین ۲۸ رشته به دست آورد. همچنین امتیازی که فارع‌التحصیلان به این رشته در بحث بازار کار و تعداد فرصت‌های شغلی دادند، ۴ از ۵ بوده که نشان‌دهنده ظرفیت بالای این رشته برای رسیدن به درآمد است. از سوی دیگر میزان اشتغال مرتبط با این رشته هم به ۶۳ درصد می‌رسد؛ سهمی که نشان می‌دهد بیش از ۶۰ درصد فارغ‌التحصیلان این رشته شانس رسیدن به بازار کار مرتبط را دارند.

در رشته کامپیوتر (فناوری اطلاعات) دانشگاه‌های صنعتی شریف، تهران، امیرکبیر، علم و صنعت و شهید بهشتی جزء ۵ دانشگاه برتر هستند که به تربیت آخرین رتبه قبولی‌شان از ۱ تا ۶۰۰ بوده است. دومین رشته مهم این حوزه مهندسی صنایع است که رضایت کلی فارغ‌التحصیلان از ۵ امتیاز، ۳.۹ بوده است. این رشته از حیث حقوق توانسته رتبه دوم را به دست آورد؛ چراکه فارغ‌التحصیلان آن در سه سال اول می‌توانند به درآمد ۲۴ میلیون تومانی برسند.

از حیث بازار کار و تعداد فرصت‌های شغلی هم با کسب ۴.۱ امتیاز از ۵ امتیاز رتبه اول را در بین ۲۸ رشته مرتبط با گروه علوم ریاضی دارد. جالب اینجاست که ۷۴ درصد فارغ‌التحصیلان این رشته توانسته‌اند با شغل‌های مرتبط با رشته‌شان وارد بازار کار شوند. مهندسی برق هم به عنوان سومین رشته برتر علوم ریاضی توانسته رتبه ۴ ر ا از لحاظ میانگین حقوق به دست آورد؛ چراکه فارغ‌التحصیلان این حوزه در ۳ سال اول، به درآمد ۲۳.۴ میلیون تومانی می‌رسند. همچنین ۶۲ درصد فارغ‌التحصیل این رشته توانسته‌اند در مشاغل مرتبط مشغول به تحصیل شوند. اما از حیث بازارکار و فرصت‌های شغلی، از ۵ امتیاز فقط ۳.۲ امتیاز را به دست آورده است.

رشته مدیریت مالی از مدیریت کسب‌وکار برای علوم انسانی جذاب‌تر شد

در گروه علوم انسانی نیز رشته‌هایی که توانستند از حیث رضایت فارغ‌التحصیلان، میزان درآمد و بازار کار مرتبط با رشته در جایگاه بالای رتبه‌بندی قرار بگیرند، به ترتیب مدیریت مالی (حسابداری)، مدیریت (کسب‌وکار)، اقتصاد، حقوق و روابط عمومی هستند. در مقابل نیز رشته‌های فلسفه (الهیات و معارف، علوم اجتماعی و جامعه‌شناسی، تربیت بدنی، تاریخ (باستان‌شناسی) و جغرافیا جزء رشته‌هایی هستند که علاقه‌مندی به تحصیل در آنها چندان بالا نیست.

بیشتر بخوانید:اعلام زمان انتشار کارنامه و انتخاب رشته کنکور سراسری

درحقیقت امسال برخلاف سال گذشته، رشته مدیریت مالی (حسابداری) برترین رشته علوم انسانی شناخته می‌شود و مدیریت (کسب‌وکار) هم توانست به جایگاه دوم برسد. اما رشته اقتصاد که سال گذشته هیچ ردی از آن وجود نداشت، حالا در رتبه سوم قرار گرفته است.

کدام رشته‌های انسانی پولسازترند؟

اولین رشته این گروه مدیریت مالی (حسابداری) است که فارغ‌التحصیلان از این رشته از ۵ امتیاز، ۳.۸ امتیاز را به عنوان رضایت کلی‌شان ثبت کرده‌اند. این رشته از حیث میانگین درآمدی هم رتبه ۱۰ از بین ۲۸ رشته را دارد؛ چراکه در سه سال اول، فارغ‌التحصیلان آن به حقوق ۲۱.۸ میلیون تومانی می‌رسند. جالب اینجاست که این رشته از لحاظ بازار کار و تعداد فرصت‌های شغلی از ۵ امتیاز، توانسته ۴ امتیاز را کسب کند. همچنین ۷۷ درصد فارغ‌التحصیلان این رشته توانسته‌اند در مشاغل مرتبط با تحصیلشان، مشغول به کار شوند. ۵ دانشگاه برتر این رشته هم به تهران، شهید بهشتی، خوارزمی، علامه طباطبایی و فردوسی مشهد می‌رسد که آخرین رتبه قبولی در آن از ۱ تا ۲۵۰۰ بوده است. دومین رشته این گروه هم مدیریت (کسب‌وکار) است که با میانگین حقوق ۲۴.۲ میلیون تومانی توانسته رتبه اول این گروه را از حیث حقوق به دست آورد.

اما از حیث تناسب اشتغال، فقط ۶۶ درصد فارغ‌التحصیلان توانسته‌اند در مشاغل مرتبط به درآمدزایی برسند، موضوعی که باعث شده تا این رشته از حیث میزان اشتغال مرتبط رتبه چهارم را بگیرد. همچنین این رشته از لحاظ بازارکار و تعداد فرصت‌های شغلی از ۵ امتیاز، در مجموع ۳.۶ امتیاز را کسب کرده است.

سومین رشته برتر این گروه هم اقتصاد است که از لحاظ میانگین حقوق فارغ‌التحصیلان رتبه ۱۸ را به دست آورده؛ چراکه در ۳ سال اول، میانگین پرداختی به فارغ‌التحصیلان ۲۰.۲ میلیون تومان است. از سوی دیگر رضایت کلی فارغ‌التحصیلان به این رشته هم از ۵ امتیاز، ۳.۳ را به دست آورده است. از مجموع فارغ‌التحصیلان هم فقط ۴۴ درصدشان توانسته‌اند در شغل مرتبط با رشته‌شان تحصیل کنند، سهم اندکی که باعث شده تا اقتصاد، رتبه ۱۴ را از بین ۲۸ رشته به دست آورد. جالب‌تر اینکه این رشته از لحاظ بازار کار و تعداد فرصت‌های شغلی هم از ۵ امتیاز تنها ۲.۹ امتیاز را به دست آورده است.

منبع: روزنامه فرهیختگان