بررسی عملکرد گمرک در نخستین سال دولت چهاردهم

اقتصاد۲۴- اهمیت و جایگاه گمرک در پیشبرد اهداف و برنامه‌های دولت بسیار مهم و تأثیرگذار است. بدیهی است راهبرد‌ها و اولویت‌های دولت در حوزه تجارت خارجی، تسهیل و توسعه تجارت، حمایت از تولید، افزایش درآمد‌ها و بهبود فضای کسب و کار بدون بازتعریف راهبرد‌ها و سیاست‌های گمرکی امکانپذیر نخواهد بود.

با این هدف و در چهارچوب اجرای اسناد بالا دستی، برنامه‌های دولت چهاردهم در حوزه گمرک در جهت کاهش زمان ترخیص کالا، بازمهندسی اصلاح فرآیند‌ها در رویه‌های مختلف گمرکی و بهبود و ارتقای رتبه ایران در شاخص تجارت فرامرزی، در دستور کار گمرک ایران در دولت چهاردهم قرار گرفته است.

در گزارش پیش رو نه تنها عملکرد این دستگاه در یک سالگی دولت چهاردهم مورد بررسی قرار گرفته بلکه اقداماتی که در جنگ تحمیلی ۱۲ روزه موجب تسهیل تجارت شده نیز در ۲۰ اقدام خلاصه شده است.

اقدامات گمرک در سال نخست دولت چهاردهم

گمرک ایران در دولت چهاردهم تسهیلاتی را به سازمان‌ها و شرکت‌های دولتی، تولیدی و بازرگانی با هدف حمایت از تولید، حمایت از شرکت‌های دانش بنیان و تسهیل و تسریع در انجام تشریفات گمرکی ارائه کرده است.

بیشتر بخوانید:  ورود سازمان حمایت به تاریکخانه تعرفه‌های گمرکی

این تسهیلات شامل «ترخیص نسیه کالا‌های شرکت‌های تولیدی»، «ترخیص ۹۰ درصدی ماشین آلات، مواد اولیه و تجهیزات خط تولید»، «ترخیص ۱۰۰ درصدی کالا‌های اساسی سریع‌الفساد»، «ترخیص ۱۰۰ درصدی دارو، مواد اولیه دارو با حداقل اسناد با درخواست وزارت بهداشت تا سقف ۵۰۰ میلیون یورو به صورت گردشی»، «ترخیص شبانه روزی کالا‌های اساسی و ضروری و همچنین کالا‌های صادراتی» و «ترخیص بر اساس ماده ۴۲ قانون امورگمرکی»، «ترخیص از محل بند یک ماده ۳۸ آیین‌نامه اجرایی قانون مقررات صادرات و واردات» می‌شود.

از دیگر اقدامات گمرک در دولت چهاردهم راه‌اندازی ۲ دستگاه ایکس‌ری کامیونی است که با هدف بازرسی محموله‌های عبوری، کشف مغایرت‌های کالایی و جلوگیری از ورود کالا‌های ممنوعه انجام شده است. همچنین ۱۱ دستگاه ایکس‌ری چمدانی نیز در این بازه زمانی راه‌اندازی شده است.

برگزاری اجلاس رؤسای کل گمرکات عضو اکو در تهران و برگزاری دیدار‌های دوجانبه در حاشیه اجلاس سران کشور‌های عضو اکو با هدف توسعه همکاری‌های اقتصادی در زمینه تجارت و ترانزیت ایران با کشور‌های عضو اکو، امضای تفاهم نامه همکاری بین گمرک و سازمان‌های همکار از جمله سازمان ملی استاندارد، سازمان هواپیمایی، ستاد توسعه و بازسازی عتبات عالیات و حضور گمرک در نشست‌های دو و چندجانبه بین المللی و دیدار‌های مقامات گمرک ایران با همتایان گمرکات کشور‌های منطقه اقداماتی است که در کارنامه یک‌ساله گمرک دولت چهاردهم ثبت شده است.

این دستگاه رتبه برتر ارزیابی عملکرد در میان دستگاه‌های وزارت اقتصاد بین ۸ دستگاه ملی برتر را به دست آورد. همچنین اخذ موافقت اصولی سازمان اداری و استخدامی کشور در خصوص نمودار سازمانی ستاد مرکزی با هدف چابک‌سازی نمودار سازمانی و حذف واحد‌های غیر ضروری و تقدیر معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس جمهوری از عملکرد گمرک ایران و اهدای لوح تقدیر به ریاست کل گمرک از افتخارات این سازمان در دولت چهاردهم است.

فعالان اقتصادی برگزیده گمرکی

در بخش سیاست‌های گمرک و راهبرد‌ها و استاندارد‌های سازمان جهانی گمرک مجموعه‌ای تحت عنوان فعالان اقتصادی مجاز یا برگزیده برای ارائه خدمات و تسهیلات ویژه پیشنهاد شدکه گمرک ایران نیز به جدیت اقدامات لازم را انجام و شیوه‌نامه‌ای را تدوین کرد که بر اساس آن فعالان اقتصادی برگزیده گمرکی را بررسی و انتخاب می‌کند. در حال حاضر ۷۹۹ شرکت تولیدی، دانش بنیان و بازرگانی از این تسهیلات ویژه گمرک بهره‌مند هستند.

زمان‌سنجی تجارت خارجی

گمرک ایران بر اساس استاندارد‌های سازمان جهانی گمرک و سیاست‌های اقتصادی کشور به صورت مستمر تلاش می‌کند که میزان ریسک و زمان ترخیص یا تشریفات گمرکی کالا از گمرکات را بهبود بخشد که عملکرد سه سال اخیر به صورت جدول در این گزارش آمده است. مسیر سبز کمترین زمان را برای اظهارنامه‌های صادراتی و وارداتی نیاز دارند و اظهار کالا‌های مسیر قرمز زمان بر است. با این حال آمار‌ها نشان می‌دهد که سرعت اظهارنامه‌های صادراتی و وارداتی در سال ۱۴۰۳ بیشتر شده است.

عملکرد گمرک در جنگ تحمیلی ۱۲ روزه

با آغاز بحران جنگ میان کشور و رژیم صهیونیستی، گمرک به رأس عملیات لجستیکی تبدیل شد. روزانه کانتینر‌ها و کامیون‌ها از مبادی ورودی عبور می‌کردند و دارو، سوخت و تجهیزات پزشکی، کالا‌های اساسی تخلیه و ترخیص می‌شدند. در ۱۲ روز جنگ تحمیلی، گمرک با مدیریت هدفمند و تصمیمات فوری، نسبت به حفظ امنیت غذایی تلاش کرد.

بیشتر بخوانید:کمرنگ‌شدن سهم ترانزیتی ایران؛ کریدور شمال-جنوب منزوی می‌شود؟

از جمله مهم‌ترین اقدامات گمرک ایران در این دوره را می‌توان اقدامات حمایتی این دستگاه در تسهیل تجارت دانست. براساس آنچه در کارنامه گمرک ثبت شده است، «صدور بخشنامه تفویض اختیار تمدید ورود موقت ماده ۵۰ و ۵۱ و... به گمرکات اجرایی»، «صدور بخشنامه چگونگی اقدام برای ارزش گذاری ماشین‌آلات راهسازی و خودرو» و «حضور فیزیکی همکاران باتوجه به میزان اعلام شده در دفاتر ستادی جهت انجام امور و دورکاری سایر همکاران دفاتر در گمرکات اجرایی» اقداماتی است که گمرک ایران در ۱۲ روز جنگ تحمیلی انجام داده است.

از سوی دیگر برای کالا‌هایی همچون کنجاله، گندم معمولی، ذرت دامی، جو، دانه آفتابگردان برای روغن‌کشی، روغن خام، روغن خام سویا، روغن خام آفتابگردان و روغن خام کلزا در این بازه زمانی مسیر سبز اضافه شد. همچنین آمار‌ها نشان دهنده افزایش ترخیص کالا‌های اساسی در دوران جنگی نسبت به دوران قبل است. چراکه ترخیص این کالا‌ها در اولویت قرار گرفت.

علاوه بر این ترخیص ماشین‌آلات راهسازی و آمبولانس در کمترین زمان به صورت ورود موقت ماده ۵۰ مورد پذیرش قرار گرفت. علاوه بر این، ترخیص محصولات بنزین وارداتی در اسرع وقت، شبانه روزی شدن گمرکات مهم کشور، افزایش مسیر‌های خروج کالا در بنادر مهم کشور، افزایش استفاده از ظرفیت ماده ۴۲ قانون امور گمرکی و افزایش ساعت کاری در گمرکات اجرایی بزرگ در دستور کار گمرک قرار گرفت و به اجرا درآمد.

بیشتر بخوانید: چرا کالا ایرانی در بازار جهانی طرفدار ندارد؟

از سوی دیگر در بازه زمانی مورد بررسی (جنگ تحمیلی ۱۲ روزه) از سوی این سازمان قرارداد‌های انبار اختصاصی به صورت خیلی ویژه برای شرکت‌ها منعقد شد. علاوه بر این باید به اقداماتی از قبیل «تأکید بر انجام حمل یکسره برای تمامی کالا‌های عبوری بویژه فرآورده‌های نفتی»، «صدور بخشنامه تسهیلات جدید ضمانت‌نامه بانکی گمرکی»، «آماده‌باش گمرکات همجوار گمرکات پرریسک جهت پاسخگویی سریع و مؤثر» و تمدید مجوز فعالیت شرکت‌های حمل و نقل بین المللی به مدت یک ماه (به منظور جلوگیری از توقف کامیون‌های حامل کالا‌های عبوری با توجه به شرایط جنگ تحمیلی) اشاره داشت.

به گمرکات اجرایی درخصوص تصمیم‌گیری برای تغییر مرز محموله‌های عبوری توسط مدیران کل گمرکات اجرایی در شرایط جنگ تحمیلی اختیار عمل داده و با گمرکات اجرایی برای اعلام میزان موجودی اوراق گمرکی از جمله برگ سبز واردات، برگ سبز صادرات، فرم نمونه‌برداری، دفتر درب خروج، دفتر بازبینی مکاتبات انجام شد.

تشکیل پایش در دفتر بازبینی و حسابرسی و رسیدگی به عملکرد گمرکات با اولویت دارابودن میزان ریسک بالا و راه‌اندازی رسیدگی به عملکرد گمرکی گمرکات اجرایی به صورت خودکنترلی یا رسیدگی و کنترل اظهارنامه‌های مزبور توسط کارشناسان سایر گمرکات (در قالب کارشناسان منتخب) را نیز می‌توان دو اقدام تأثیرگذار گمرک در ۱۲ روز جنگ تحمیلی دانست.

منبع: روزنامه ایران