بزرگ واقفی که آرزوی باغش را به دل رضاشاه گذاشت

باشگاه خبرنگاران جوان - با شنیدن نام حاج حسین ملک، «وقف» اولین چیزی است که در ذهن هر شنونده‌ای تداعی می‌شود. آن‌قدر از مال و اموالش بخشید که عنوان بزرگ واقف معاصر ایران به او تعلق گرفت. میلیارد‌ها تومان از اموالش را به کار‌های عام‌المنفعه اختصاص داد و ۶۳ هزار هکتار از املاک و زمین‌هایش را وقف مردم، آستان قدس رضوی و سازمان‌های مختلف کرد؛ اقدامی سخاوتمندانه که شاید به زبان ساده باشد، اما دلی بزرگ می‌خواهد که او داشت و همین هم حاج حسین را ماندگار کرد. در واقع ابعاد شخصیتی این بزرگ بسیار فراتر از وقف بود؛ مردی اخلاق‌مدار که در مسائل دینی، علمی، فرهنگی و اقتصادی هم تبحر داشت و مجموع اینها، او را به فردی تمام‌عیار تبدیل می‌کرد. به مناسبت روز وقف می‌خواهیم نگاهی داشته باشیم بویژگی‌های منحصر‌به‌فرد مردی که نام او تا همیشه به سخاوتمندی برده می‌شود.

مردم، این بزرگ واقف را سرزنش می‌کردند

در مورد حاج حسین ملک که هرچه از مال دنیا داشت را وقف کرد، یک شاخصه بیش از همه خودنمایی می‌کند و آن هم دغدغه فرهنگی این بزرگ‌مرد و تخصیص بخش زیادی از اموالش به امور فرهنگی است. درواقع حاج حسین فقط یک واقف دست و دلباز نبود و از افراد باسواد و فرهنگی زمان خود به شمار می‌رفت، طلبگی در مدرسه شفاییه و صدر تهران، خواندن دروس مرسوم تا سطح عالی، تسلط بر ادبیات فارسی و عربی و زبان فرانسه، او را به فردی فرهیخته و فرهنگی تبدیل کرده بود؛ طوری که از سنین جوانی به بعد، بخش عظیمی از ثروتش را به حفاظت از اموال تاریخی و فرهنگی کشور اختصاص داد که کتابخانه و موزه ملی ملک بخشی از خدمات ارزشمند او در این زمینه محسوب می‌شود. کتابخانه مشهور حاج حسین ملک تا سال ۱۲۹۷ در مشهد قرار داشت و حاج حسین بعد از فوت پدرش، خانه بازار حلبی‌ساز‌ها که خود نیز در آنجا متولد شده بود را به این کتابخانه اختصاص داد که امروزه کتب بسیار نفیسی را در خود جای‌داده است. موزه ملی ملک نیز از غنی‌ترین موزه‌های ایران است که به لطف این واقف فرهنگی کشور، نقش مهمی در حفاظت از گنجینه‌های فرهنگی و تاریخی ایران ایفا می‌کند. خود حاج حسین انگیزه‌اش از تأسیس این موزه را آشنایی محققین خارجی با تمدن کهن ایران عنوان کرده است. او در زمانی با فروش زمین‌ها و صرف اموال خود دست به این کار فرهنگی بزرگ زد که اقداماتش از درک مردم عامی خارج بود و خیلی‌ها او را سرزنش می‌کردند، اما برای حاج حسین حفاظت از تاریخ و تمدن ایران از هر چیز دیگری مهم‌تر بود.

البته او علاوه بر جمع‌آوری میراث‌فرهنگی ایران با اقدامات دیگری همچون وقف زمین به فرهنگیان، تحت تکفل قراردادن کودکان کم‌بضاعت برای ادامه تحصیل و حتی ایجاد قوانینی برای کتابخانه از جمله ممنوعیت مصرف دخانیات و… نیز نقش مؤثری در توسعه فرهنگ کشور ایفا کرد که قطعاً ایران امروز مدیون این مرد بزرگ است.