تالاب‌های قم گنجینه فراموش شده در دل کویر

باشگاه خبرنگاران جوان؛ زهره شعبانی - در دل کویر مرکزی ایران، جایی که خشکی و بی‌آبی چهره غالب طبیعت است، تالاب‌های استان قم همچون نگین‌هایی درخشان می‌درخشند.

 این پهنه‌های آبی نه تنها مأمن حیات‌وحش و پرندگان مهاجر هستند، بلکه نقش کلیدی در کنترل ریزگردها، تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی و حفظ تعادل اکولوژیک منطقه ایفا می‌کنند. با این حال، کم‌توجهی به تأمین حقابه‌ها و نبود برنامه‌ریزی جامع، این زیست‌بوم‌های ارزشمند را در معرض تهدید جدی قرار داده است.گنجینه‌های آبی قم که در سکوت، نفس می‌کشند و منتظر توجه‌اند.

در پی کاهش سطح آب تالاب‌های استان قم، کارشناسان محیط زیست نسبت به پیامدهای زیست‌محیطی ناشی از عدم تأمین حقابه این مناطق هشدار دادند. به گفته مسئولان، ادامه این روند می‌تواند منجر به نابودی اکوسیستم‌های حساس و افزایش خطر بروز ریزگردها در منطقه شود.

نفس تالاب‌ها در گرو آب

حقابه تالاب‌ها، نه یک امتیاز بلکه یک حق طبیعی برای بقاست. تالاب‌هایی مانند مره، غدیر اسبی و بهشت معصومه، بدون آب به کانون‌های گردوغبار و نابودی زیستگاه تبدیل می‌شوند. تأمین پایدار حقابه این تالاب‌ها باید در اولویت سیاست‌های آبی کشور قرار گیرد، چرا که حیات کویر به آن‌ها وابسته است.

حقابه تالاب‌ها، نه یک امتیاز بلکه یک ضرورت زیست‌محیطی است. بدون آب، این تالاب‌ها به کانون‌های تولید گردوغبار و نابودی زیستگاه‌ها تبدیل می‌شوند. تأمین حقابه تالاب‌های قم باید در اولویت سیاست‌های آبی کشور قرار گیرد، چرا که این منابع آبی نقشی حیاتی در پایداری اکوسیستم‌های کویری دارند.

 مره؛ میانکاله‌ قم

تالاب مره با وسعتی نزدیک به ۳۰ هزار هکتار، یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های پرندگان مهاجر در ایران است. بیش از ۱۷۰ گونه پرنده از مسیر تاریخی سیبری–نیل در این تالاب فرود می‌آیند. کارشناسان پرنده‌شناسی، ارزش این تالاب را هم‌تراز با تالاب میانکاله می‌دانند. اما نبود زیرساخت‌های حفاظتی و کم‌توجهی به تأمین آب، این زیستگاه را در معرض خطر قرار داده است.

 تالاب مره در حال حاضر به دلیل خشکسالی های گسترده و قطع حقابه‌های زیست محیطی، دارای وضعیت شکننده‌ای است،تالاب مره و دیگر رودخانه‌ها و تالاب‌های استان قم نقش مهمی در جلوگیری از توسعه کانون های گرد و غبار در مرکز کشور برعهده دارند.

حوض سلطان؛ آینه‌ای ناشناخته

در کنار آزادراه تهران–قم، تالاب حوض سلطان با سطحی آینه‌ای و چشم‌نواز قرار دارد. با وجود زیبایی خیره‌کننده، بسیاری آن را با دریاچه نمک اشتباه می‌گیرند. این تالاب ظرفیت بالایی برای گردشگری طبیعی دارد، اما همچنان در سایه بی‌توجهی مانده است.

غدیر اسبی؛ پناهگاه هوبره‌ها

در ضلع جنوب شرقی قم، تالاب غدیر اسبی با ساختار شور و فصلی خود، زیستگاه گونه‌های خاص کویری مانند هوبره است. بکر بودن و نبود جاده دسترسی، این تالاب را به یکی از امن‌ترین پناهگاه‌های طبیعی تبدیل کرده است. با وسعتی حدود ۳ هزار هکتار، این تالاب شامل کفه نمکی، حاشیه باتلاقی و پوشش گیاهی حاشیه‌ای است که در نزدیکی دشت مسیله و سایت نفتی سراجه قرار دارد.

 بهشت معصومه؛ سپر ریزگردها

تالاب بهشت معصومه، با وجود ناشناخته بودن، نقش مهمی در کنترل ریزگردهای استان دارد. پوشش گیاهی اطراف این تالاب همچون سپری طبیعی عمل کرده و از گسترش گردوغبار به مناطق شهری جلوگیری می‌کند. این تالاب نیازمند توجه رسانه‌ای و مطالعات علمی گسترده‌تری است.

 دریاچه نمک؛ مادر تالاب‌های قم

تالاب بزرگ دریاچه نمک که بین سه استان قم، سمنان و اصفهان گسترده شده، با وسعتی بیش از ۲۰۰ هزار هکتار، نقش مادرانه‌ای برای دیگر تالاب‌های قم دارد. این پهنه آبی، پوشش گیاهی و حیات‌وحش دشت کویر را تغذیه می‌کند و در حفظ تعادل اکولوژیک منطقه نقش بی‌بدیلی دارد.

قم، برخلاف تصور عمومی، سرزمینی است غنی از تالاب‌های زیبا و حیاتی. حفاظت از این تالاب‌ها، تأمین حقابه، و معرفی ظرفیت‌های گردشگری و زیست‌محیطی آن‌ها، می‌تواند چهره‌ای تازه از استان قم به نمایش بگذارد. این گنجینه‌های طبیعی، سزاوار توجه، برنامه‌ریزی و عشق‌اند.

تالاب حوض سلطان با سطح آینه‌ای و چشم‌نواز خود، ظرفیت بالایی برای توسعه گردشگری طبیعی دارد. اما نبود معرفی مناسب و اشتباه رایج در شناسایی آن به‌عنوان دریاچه نمک، مانع بهره‌برداری از این پتانسیل شده است. معرفی صحیح این تالاب‌ها می‌تواند قم را به مقصدی جدید برای گردشگران طبیعت‌دوست تبدیل کند.

تالاب‌های قم بیش از آن‌که منابعی محلی باشند، سرمایه‌هایی ملی‌اند. حفاظت از آن‌ها نیازمند تأمین حقابه، تدوین برنامه‌های مدیریتی، و ارتقای آگاهی عمومی است. رسانه‌ها، نهادهای دولتی و فعالان محیط‌زیست باید با هم‌افزایی، این گنجینه‌های طبیعی را از خطر نابودی نجات دهند.