تحلیل فیلم «پول و پارتی» از منظر سواد مالی

اقتصاد ۲۴- حسین جعفرزاده کارشناس ارشد مالی در یادداشتی به بررسی فیلم «پول و پارتی» از زاویه سواد مالی پرداخته است. این فیلم ساخته سعید سهیلی در ژانر کمدی عاشقانه، ۳ مرداد ۱۴۰۳ روی پرده سینما‌ها رفت که با استقبال مخاطبان روبه‌رو شد و توانست به فروش بالایی نیز دست پیدا کند.

پول و پارتی داستان دختر و پسری جوان است که هر دو برای هم نقش بازی می‌کنند و سعی در فریب یکدیگر دارند. هرکدام از آنها گمان می‌کند که با ازدواج با دیگری، به پول و خوشبختی می‌رسند. فیلم روایتی عاشقانه با چاشنی کمدی دارد و در عین حال سعی می‌کند بخشی از وقایع اجتماعی را بازتاب دهد، وقایعی که با چالش‌های اقتصادی و رفتار‌های رایج در جامعه به ویژه در میان جوانان گره خورده است.

در دو سکانس کلیدی فیلم، شاهد آن هستیم که اعضای خانواده‌ای از طبقه ضعیف اقتصادی، برای اجرای نقشه‌ای که آنان را مرفه جلوه دهد، اقدام به رأی‌گیری خانوادگی می‌کنند. نکته قابل توجه در هر دو صحنه، خرید رأی دو پسر نوجوان خانواده در ازای وعده تأسیس یک گیم‌نت است. اگرچه این معامله در قالبی طنز و اغراق‌آمیز (تا حد فروش کلیه اعضای خانواده!) بیان می‌شود، اما عمق مسئله فراتر از طنز است؛ که می‌توان آن را در زمره تصمیم‌گیری مالی بر اساس هیجانات زودگذر دانست.

معامله‌ای پرضرر برای لذتی گذرا

در دنیای واقعی نیز نمونه‌های متعددی از این مدل رفتار را میان کودکان، نوجوانان و حتی بزرگسالان مشاهده می‌کنیم؛ رفتار‌هایی که در آن برای دستیابی به یک خواسته فوری، هزینه‌هایی سنگین و حتی غیرقابل جبران پرداخت می‌شود؛ مفهومی که در سواد مالی با عنوان «تفاوت نیاز و خواسته» می‌شناسیم. خرید یک کنسول بازی یا تأسیس یک گیم‌نت برای نوجوان ممکن است یک خواسته مشروع باشد، اما در اغلب موارد، نه ضرورتی دارد و نه با اصول مدیریت منابع سازگار است.

غفلت از هزینه فرصت

یکی از مفاهیم پایه در آموزش مالی، درک "هزینه فرصت" است. وقتی یک نوجوان تمام سرمایه‌اش را صرف یک وسیله بازی می‌کند، در واقع از دیگر گزینه‌ها صرف‌نظر کرده و امکان استفاده از آن سرمایه برای اهداف مهم‌تر را از دست داده است. این مفهوم، که یکی از پایه‌های تصمیم‌گیری اقتصادی است، در نظام آموزشی و تربیتی ما به‌ویژه در میان نسل نوجوان، کمتر مورد توجه قرار گرفته و جای خالی آن به صورت محسوس احساس می‌‍‌شود.

جذابیت پاداش فوری و اثرات آن

انسان، به‌ویژه در سنین پایین، گرایش زیادی به پاداش‌های فوری دارد. لذت در لحظه معمولا بر سود در آینده می‌چربد. این الگوی ذهنی، بدون آموزش سواد مالی، می‌تواند در بزرگسالی نیز تکرار شود و منجر به رفتارهایی، چون ولخرجی، ناتوانی در پس‌انداز و حتی بدهکاری شود. سواد مالی، ابزار کنترل این تمایلات آنی است.

فشار اجتماعی و سوگیری گله‌ای

عامل دیگری که در تحلیل این سکانس‌ها مهم است، اثرات اجتماعی بر تصمیمات اقتصادی نوجوانان است. خواست هماهنگ‌بودن با همسالان، یا به اصطلاح عامیانه «کم نیاوردن»، اغلب منجر به صرف‌نظر کردن از انتخاب‌های عقلانی می‌شود. این پدیده در اقتصاد رفتاری به عنوان "سوگیری گله‌ای" (Herd Bias) شناخته می‌شود و در بازار‌های مالی نیز اثرات قابل توجهی دارد. راه مقابله با این سوگیری، تقویت تفکر مستقل و آموزش مهارت‌های تصمیم‌گیری مالی است.

فیلم «پول و پارتی» در قالب طنز، به‌خوبی موقعیتی را ترسیم می‌کند که بسیاری از نوجوانان با آن روبه‌رو هستند؛ یعنی وسوسه تصمیم‌گیری مالی بر پایه خواسته‌های کوتاه‌مدت؛ این فیلم فرصتی است تا درباره ضرورت آموزش مهارت‌های مالی از سنین پایین گفت‌و‌گو کنیم. تربیت مالی از کودکی، نه تنها مانع تصمیمات هیجانی می‌شود، بلکه به نوجوان کمک می‌کند تا اهداف مالی بلندمدت‌تری را برای خود تعریف کرده و به تعادل میان خواسته‌ها و نیاز‌های واقعی برسد.