تلاش جهانی برای نجات مذاکرات ایران و آمریکا

اقتصاد۲۴- اظهارات متناقض طرف آمریکایی در مورد حق غنی‌سازی ایران، به معضلی در مسیر مذاکرات غیرمستقیم ایران و ایالات متحده تبدیل شده است. این گفت‌و‌گو‌ها که به خاطر روش غیرمستقیم، به طور طبیعی کُند پیش می‌رود، با این اظهارات آمریکایی‌ها نیز شرایط پیچیده‌تری پیدا کرده. روز گذشته مقام رهبری در جریان مراسم سالگرد سیدابراهیم رئیسی و سرنشینان پرواز ریاست‌جمهوری، پاسخ تندی به اظهارات متعدد آمریکایی‌ها مبنی بر «اجازه ندادن به جمهوری اسلامی برای غنی‌سازی» دادند. پاسخی که پیش از این از سوی مقامات دستگاه دیپلماسی تکرار شده بود.

مسئله حق غنی‌سازی در روند پروژه مذاکرات ایران و آمریکا بسیار جدی است. از این جهت که حل شدن آن نیازمند به دست آمدن یک راهکار با حفظ خطوط قرمز ایران است و تبدیل شدن موضع رسانه‌ای طرف آمریکایی به موضع مذاکراتی و طرح همین مسائل پشت میز مذاکره، در عمل پنجره دیپلماسی را می‌بندد. در چنین شرایطی، ظرفیت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای برای جلوگیری از این انسداد فعال شده است. تا لحظه تنظیم این گزارش، خبر قطعی و رسمی درباره تصمیم ایران راجع به دور پنجم مذاکرات منتشر نشد.

روبیو: غنی‌سازی عامل بازدارندگی ایران است

مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا و مشاور امنیت ملی موقت کاخ سفید عصر سه‌شنبه در یک جلسه استماع در کنگره آمریکا شرکت کرد. بخشی از صحبت‌های او نیز به ایران ارتباط داشت. درباره شرط ادعایی آمریکا برای قطع غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران ادعا کرد: «امیدوارم مذاکرات ادامه پیدا کند، زیرا راه جایگزین جالب نخواهد بود. امیدوارم بتوانیم با ایران به توافق برسیم، اما مدل‌های برنامه هسته‌ای بسیاری وجود دارد که ایرانیان می‌توانند از آن استفاده کنند. گزینه پیش روی ایران این است که اورانیوم غنی‌شده مورد نیاز برای راکتور‌های خود را وارد کند.»

روبیو مدعی شد: «اگر آنها غنی‌سازی اورانیوم خود را حفظ کنند، می‌توانند سطح غنی‌سازی خود را افزایش دهند. ۹۰ درصد برنامه غنی‌سازی، رسیدن به سطح ۳/۶۷ است، پس از آن، برنامه غنی‌سازی می‌تواند تسلیحاتی شود. مشکل ما این است که ایرانیان خواستار حفظ برنامه غنی‌سازی اورانیوم خود هستند.» وزیر خارجه آمریکا همچنین گفت: «ایرانیان برنامه غنی‌سازی اورانیوم خود را وقار و غرور ملی خود می‌دانند. اما به باور ما، غنی‌سازی اورانیوم برای آنها یک عامل بازدارنده است. زیرا ایران را به کشوری در مرز هسته‌ای شدن تبدیل می‌کند و باعث می‌شود آنها غیرقابل دستیابی باشند.

بیشتر بخوانید:بررسی مذاکرات ایران و آمریکا در جلسه غیرعلنی

این مسئله، چالش اصلی کنونی ماست.» روبیو با بیان اینکه رسیدن به توافق با ایران، آسان نخواهد بود، ادعا کرد: «برخی از کشور‌ها از توانایی ایران برای ساخت سلاح هسته‌ای، ابراز نگرانی کرده و آن را خطری وجودی می‌دانند. پایه مذاکره ما با ایرانیان، برچیده شدن برنامه غنی‌سازی اورانیوم آنهاست. امیدواریم با نشان دادن راهی برای دستیابی به توسعه، رونق و صلح و حفظ برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز (مدل اماراتی) بتوانیم آنها را برای رسیدن به توافق مشتاق کنیم. اما آنها حق رسیدن به سلاح هسته‌ای نخواهند داشت.»

تلاش‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای

روزنامه اماراتی نشنال، عصر دیروز از مذاکرات قطر، ایران و عمان برای ترمیم شکاف پیش آمده میان تهران و واشنگتن خبر داد. نشنال به نقل از محمد بن عبدالرحمان آل ثانی نخست‌وزیر و وزیر خارجه قطر نوشت: «در حال گفت‌و‌گو با ایران و عمان برای پر کردن شکاف بین واشنگتن و تهران هستیم. دونالد ترامپ در تلاش است تا از تشدید تنش با ایران جلوگیری کند و این مثبت است.»

آنتونیو تاجانی وزیر امور خارجه و معاون نخست‌وزیر ایتالیا در گفت‌و‌گو با رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفت، ما روند مذاکرات را با دقت زیادی دنبال می‌کنیم و معتقدیم که مسئله هسته‌ای ایران باید از طریق گفت‌و‌گو حل و فصل شود. او همچنین تاکید کرد رم آماده میزبانی از مذاکرات در مورد برنامه هسته‌ای ایران است. گفته می‌شود که دور پنجم مذاکرات پیش از این نیز قرار بود در رم برگزار شود. اما همانطور که طرف ایرانی اعلام کرد، این پیشنهاد در حال بررسی بوده و هنوز قطعی نشده است.

در میان اظهارنظر‌ها و پاسخ‌های دو طرف به یکدیگر، دوشنبه‌شب به وقت تهران یک تماس تلفنی دوساعته نیز برقرارشد. بر اساس گزارش خبرگزاری روسی «تاس»، «یوری اوشاکوف»، دستیار کرملین و سفیر سابق روسیه در واشنگتن با اشاره به تماس بین پوتین و ترامپ به خبرنگاران گفت: «در گفت‌وگویی که امروز با دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده انجام شد، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، ارزیابی مثبتی از روند مذاکرات میان واشنگتن و تهران در خصوص برنامه هسته‌ای ایران ارائه داد.»

بن‌بست در مذاکرات ایجاد نشده است

محسن پاک‌آئین، سفیر پیشین و تحلیلگر سیاست خارجی در تحلیل مواضع دیروز رهبری به هم‌میهن گفت: «آنچه مقام معظم رهبری دیروز گفتند، برخلاف آنچه برخی تحلیل می‌کنند نه‌تنها بن‌بستی در مذاکرات ایجاد نمی‌کند، بلکه بن‌بست را می‌شکند. صحبت ایشان بسیار قاطع بود و جواب طرف آمریکایی را دادند. بن‌بستی نیست، چون ایشان قبلاً این موضوع را گفته بودند. ایشان همیشه اصرار داشتند که جمهوری اسلامی ایران به لحاظ شرعی، فقهی و دکترین دفاعی دنبال ساخت تسلیحات هسته‌ای نیست.

موضع‌شان در خصوص غنی‌سازی نیز مشخص است. آمریکایی‌ها نیز این موضوع را می‌دانند، چون بار‌ها چه از تریبون‌ها و چه در مذاکراتی که همین حالا جریان دارد، از آن مطلع شده‌اند. همین مسیر در دولت سیزدهم هم وجود داشت و این مواضع گفته شد. آنها می‌دانند که حق غنی‌سازی و داشتن برنامه هسته‌ای براساس قوانین بین‌المللی، از سوی ایران قابل مذاکره نیست. ایران برای این برنامه شهید داده است. این آمریکایی‌ها هستند که باید تکلیف خود را مشخص کنند. اگر نه، از طرف ایران بن‌بستی برای مذاکرات به وجود نمی‌آید. آنها مدام مواضع خود را تغییر می‌دهند و ثبات ندارند.»

سفیر پیشین ایران در آذربایجان، در توضیح اینکه چرا جمهوری اسلامی در تلاش است پنجره دیپلماسی را باز نگه دارد، اظهار داشت: «جمهوری اسلامی ایران کشور طرفدار صلح، ثبات و امنیت در منطقه است. در حال پیشرفت است و به هیچ وجه از تنش در منطقه استقبال نمی‌کند. ایران در ۳۰۰ سال گذشته به هیچ کشوری حمله نکرده است اگرچه اقتدار نظامی دارد. در صورتی که به ایران تعرض شود، می‌تواند از خود دفاع کند. در کنار این اقتدار، مسیر دیپلماسی هم باز نگه می‌دارد. مگر نه اینکه ایران در حال حاضر مشغول مذاکره با آمریکاست و وزیر خارجه کشور‌های اروپایی را به آغاز فصلی نو در مناسبات دعوت می‌کند؟ تامین امنیت و ثبات موضع اصولی جمهوری اسلامی است.»

اخلال در مذاکرات نتیجه فشار اسرائیل است

سیدجلال ساداتیان، دیپلمات پیشین و تحلیلگر سیاست خارجی در تشریح وضعیت فعلی مذاکرات ایران و آمریکا گفت: «اظهارات اخیر آمریکایی‌ها را در نتیجه فشار‌ها و فضاسازی اسرائیل می‌دانم. ترامپ گفت من به جای جنگ ترجیح می‌دهم این مشکل را با مذاکره و دیپلماسی حل کنم. تا اینجا هم تمرکزشان را بر مسئله هسته‌ای گذاشته‌اند. چراکه مسئله برد موشکی و پرونده منطقه‌ای نیز در سایه حل پرونده هسته‌ای، تا حدی حل خواهد شد.

فضا به صورت مثبتی پیش می‌رفت و ویتکاف هم از غنی‌سازی ۳/۶۷ درصد در ایران صحبت کرد. اما ناگهان دیدیم که حرف‌هایشان عوض شد. گفتند ایران حتی یک درصد غنی‌سازی هم نمی‌تواند داشته باشد. ترامپ در این مسئله یعنی پرونده هسته‌ای بی‌اعتنایی کاملی به نتانیاهو کرد و عملاً او را کنار گذاشت. طوری که نتانیاهو مرحله جدید جنگ در غزه را در پاسخ به این رفتار و ترامپ کلید زد.

بیشتر بخوانید:خبر لغو مذاکرات ایران و آمریکا ساختگی است

ولی در عین حال، اسرائیل لابی فعال و قدرتمندی در آمریکا دارد که صاحب نفوذ است. در کنگره، میان صاحبان سرمایه و رسانه‌ها نفوذ دارند. همین جریان از داخل آمریکا به ترامپ فشار می‌آورد که ایران نباید غنی‌سازی داشته باشد که بتواند هر لحظه قدرت هسته‌ای خود را به حالت قبلی برگرداند؛ بنابراین تاسیسات و برنامه‌اش باید جمع شود. اینها هم آمدند جلو که ایران نباید غنی‌سازی داشته باشد. ایران هم محکم جلوی آنها ایستاد و در سطوح مختلف پاسخ آمریکایی‌ها را داد که آخرین مورد صحبت‌های رهبری بود.»

او ادامه داد: «ترامپ در نهایت به غنی‌سازی در ایران رضایت خواهد داد. ایران با حسن‌نیت پیشنهاد همکاری هسته‌ای را مطرح کرد و مشارکت با طرف‌های دیگر هم مطرح می‌شود. همچنین ایران حاضر به اعتمادسازی در این حوزه است. نمی‌دانیم در مذاکرات به طور دقیق چه گذشته، اما به نظر می‌رسد ایران حاضر است در قبال رفع تحریم‌ها، برنامه خود را محدود کند و کاهش دهد. سانتریفیوژ‌های پیشرفته را کنار بگذارد و به محدوده برجام برگردد. اما اصل غنی‌سازی را حاضر نیست کنار بگذارد. دلایل آن هم روشن است.

در این مسیر، جنگی هم رخ نخواهد داد، چون هر چه ترامپ رشته است را پنبه خواهد کرد. آمریکا می‌تواند آسیب‌های جدی به ایران وارد کند، اما در مقابلش ایران هم توانایی لطمه زدن به آمریکا را دارد. از طرف دیگر، آمریکا به دنبال طرح ابراهیم است و اینکه اسرائیل بتواند یک حلقه امنیتی دور خود داشته باشد. علاوه بر اینکه ترامپ قصد تجارت با کشور‌های عربی منطقه خلیج فارس را دارد. دیدیم چه قرارداد‌هایی بسته شد و چقدر سرمایه با خود به آمریکا برد. تمام اینها با جنگ تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد. طرح آنها برای امنیت اسرائیل هم از بین می‌رود.»

او ادامه داد: «اگر ترامپ وارد جنگ شود، فضا را برای استفاده رقبایش باز می‌کند. فضا برای مانور چین، روسیه و حتی اروپا باز می‌شود. هر کدام از آنها می‌توانند وارد رقابت شوند. در نتیجه دنبال جنگ با ایران نیست. دنبال این است که ایران را به شکل محدودی وارد مراودات تجاری در منطقه کند، اما نه به اندازه‌ای که دست برتر را نسبت به اعراب پیدا کند.»

سفیر پیشین ایران در انگلستان تاکید کرد: «در چنین فضایی که ترسیم کردم، معتقدم راهی پیدا خواهد شد که ایران هم بتواند در عین توافق با ایالات متحده، غنی‌سازی خود را ادامه دهد. اما تحت کنترل و نظارت‌های بیشتری که آژانس اعمال می‌کند یا طرح‌های مشارکتی با کشور‌های منطقه که مطرح شده است. آنچه من از این کشمکش‌ها می‌بینم، حرف‌هایی برای بستن دهان مخالفان جدی مذاکره در دولت و کنگره، لابی اسرائیل و تلاش برای راضی نگه داشتن آنهاست. اما در نهایت مصالحه اتفاق خواهد افتاد.»

منبع: هم میهن