جالب است اروپا هنوز از وجود «مکانیسم ماشه» صحبت می‌کند/ فشار بیشتر محاسبات تهران را تغییر نمی‌دهد

عضو پیشین شورای اطلاعات ملی آمریکا می‌گوید شاید عملی‌ترین سازش، ایجاد یک کنسرسیوم منطقه‌ای باشد که در آن ایران بتواند اعلام کند همچنان در غنی‌سازی اورانیوم مشارکت دارد و آمریکا بگوید ایران با کنار گذاشتن برنامه ملی غنی‌سازی خود، امتیاز بزرگی داده است. 

به گزارش سرویس بین الملل تابناک، «ژان نوئل بارو»، وزیر خارجه فرانسه درباره احتمال فعال سازی مکانیسم ماشه علیه تهران گفت: «بدون تعهد محکم، ملموس و قابل تأیید از سوی ایران، حداکثر تا پایان ماه اوت / اگوست ۲۰۲۵ (۹ شهریور ۱۴۰۴) این کار را انجام خواهیم داد.»
 
توافق برجام در اکتبر ۲۰۲۵ (مهر ۱۴۰۴) به پایان می‌رسد و تا قبل از آن اعضای برجام که عضو دائم شورای امنیت هستند می‌توانند درخواست فعال سازی مکانیسم ماشه را داشته باشند. 
 
براساس توافق برجام و قطعنامه برجامی شورای امنیت سازمان ملل متحد، تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران در مدت اجرای این توافق، تعلیق می‌شود مگر اینکه مکانیسم ماشه فعال شود. در صورت فعال سازی مکانیسم ماشه، تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه ایران بدون رای گیری در شورای امنیت، دوباره فعال می‌شوند.

در خصوص این موضوع، خبرنگار تابناک گفتگویی با پروفسور «پل پیلار» استاد دانشگاه جورج تاون آمریکا انجام داده که در ادامه آمده است.

«پل پیلار» یکی از سردبیران نشریه نشنال اینترست و عضو ارشد مرکز تحقیقات امنیتی دانشگاه جورج تاون و نیز مرکز سیاست‌های امنیتی ژنو است. وی در سال ۲۰۰۵ پس از ۲۸ سال فعالیت در جامعه اطلاعاتی ایالات متحده از سازمان اطلاعات مرکزی (DCI) بازنشسته شد و پس از آن به عنوان استاد مهمان در برنامه مطالعات امنیتی در دانشگاه جورج تاون حضور یافت.

مناصب ارشد دولتی پیلار، شامل افسر اطلاعات ملی خاورنزدیک و آسیای جنوبی، رئیس واحد‌های تحلیلی در CIA در حوزه‌های خاورنزدیک، خلیج فارس و آسیای جنوبی، معاون رئیس مرکز ضد تروریستی DCI و دستیار اجرایی مدیر اطلاعات مرکزی بوده است. پروفسور پیلار همچنین در شورای اطلاعات ملی به عنوان یکی از اعضای اصلی گروه تحلیلی آن فعالیت می‌کرد. وی کهنه‌سرباز جنگ ویتنام و افسر بازنشسته ارتش ایالات متحده نیز هست.

پل پپلار دارای مدرک افتخاری از کالج دارتموث، لیسانس فلسفه از دانشگاه آکسفورد و کارشناسی ارشد و دکترا از دانشگاه پرینستون است. کتاب‌های پل پیلار عبارتند از: «مذاکره برای صلح: خاتمه جنگ بعنوان یک روند چانه‌زنی (۱۹۸۳)»؛ «تروریسم و سیاست خارجی ایالات متحده (۲۰۰۱)»؛ «اطلاعات و سیاست خارجی ایالات متحده: عراق، ۱۱ سپتامبر و اصلاح اشتباهات (۲۰۱۱)» و «چرا آمریکا جهان را اشتباه می‌فهمد: تجربه ملی و ریشه‌های سوءبرداشت (۲۰۱۶)».

*در طول و پس از جنگ ایران و اسرائیل، آمریکا به دنبال مذاکره با ایران بوده است. آمریکا همچنان بر «غنی‌سازی صفر» اصرار دارد، در حالی که ایران بر حق خود برای غنی‌سازی تأکید می‌کند. به نظر شما آیا نقطه تعادلی بین این دو موضع وجود دارد؟ 

شاید عملی‌ترین سازش، ایجاد یک کنسرسیوم منطقه‌ای باشد که در آن ایران بتواند اعلام کند همچنان در غنی‌سازی اورانیوم مشارکت دارد و آمریکا بگوید ایران با کنار گذاشتن برنامه ملی غنی‌سازی خود، امتیاز بزرگی داده است. 

امکان دیگر، مشابه ایده‌ای که پیش‌تر از آمریکا گزارش شده، یک توافق «مقدماتی» است که در آن ایران موقتاً به غنی‌سازی ادامه می‌دهد، آمریکا می‌گوید این وضع موقتی است و در نهایت غنی‌سازی ایران متوقف خواهد شد، اما ایران هرگز به‌طور کامل تعهد نمی‌دهد که غنی‌سازی را متوقف کند.

*اعلام شده که در مذاکرات آینده ایران و آمریکا، عمان دیگر به عنوان میانجی عمل نخواهد کرد و به جای آن از نروژ و چین نام برده شده است. به نظر شما دلیل این تغییر چیست؟ 

ممکن است عمان به این دلیل کنار کشیده باشد که چشم‌انداز مثبتی برای توافق نمی‌دید و نمی‌خواست با شکست همراه شود. همچنین ممکن است ایران یا آمریکا فکر کنند که یک میانجی دیگر برای موضع خودشان مناسب‌تر است. باید توجه داشت که عمان تنها کشوری نیست که در مقطعی به عنوان میانجی بین ایران و آمریکا عمل کرده است.

*اگر چین به عنوان میانجی عمل کند، به نظر می‌رسد مسئله ایران در چارچوب یک معامله بزرگ‌تر بین چین و آمریکا مطرح خواهد شد. آیا آمریکا مایل است چنین اهرمی به چین بدهد و آن را به عنوان میانجی در پرونده هسته‌ای ایران بپذیرد؟ 

ترامپ ممکن است فکر کند که این موضوع به چین اهرم فشار علیه آمریکا نمی‌دهد، بلکه ممکن است برعکس عمل کند؛ یعنی دادن اعتبار به چین برای ترتیب‌دادن یک توافق به این معناست که آمریکا به چین مدیون خواهد شد، نه برعکس.

*به نظر می‌رسد تروئیکای اروپایی (فرانسه، انگلیس و آلمان) مصمم به فعال‌سازی «مکانیسم ماشه» (Snapback) است. ایران نیز اعلام کرده که در صورت اجرای این اقدام، پاسخ مناسبی خواهد داد. فعال‌شدن این مکانیسم چه تأثیری بر آینده مذاکرات هسته‌ای خواهد داشت؟ 

به احتمال زیاد تأثیر منفی بر مذاکرات خواهد گذاشت. آنچه بیش از همه برای تأثیرگذاری بر محاسبات ایران لازم است، فشار بیشتر نیست، بلکه نوعی اطمینان‌بخشی است که سایر طرف‌ها ــ به‌ویژه آمریکا ــ این بار به تعهدات خود پایبند خواهند بود و همچنین اینکه مذاکرات صرفاً پوششی برای حمله نظامی دیگری از سوی اسرائیل یا آمریکا نخواهد بود.

عجیب است که مردم همچنان به فرمول «مکانیسم ماشه» اشاره می‌کنند (به جای «اعمال تحریم‌های بیشتر»)، در حالی که این فرمول مستقیماً به برجام مرتبط بود که پس از خروج آمریکا در سال ۲۰۱۸ دیگر اجرایی نبود.