داستان عجیب خودرو در بورس کالا؛ آیا خودرو به بورس کالا می‌آید؟

به گزارش نبض بورس، هفته گذشته شاهد حضور مدیران ایران خودرو در بورس کالا بودیم و همین موضوع بهانه‌ای شده تا دوباره مدیرعامل ایران خودرو وعده عرضه خودرو در بورس کالا را بدهد؛ اما برای چندین بار این وعده با مخالفت شدید شورای رقابت مواجه شد و بازم قصه عرضه خودرو در بورس کالا ناتمام ماند.

• برای مشاهده آخرین و جدیدترین اخبار بورس فیلترشکن را روشن کنید و اینجا کلیک کنید.

داستان اختلاف‌ها به زمستان ۱۴۰۰ بازمی‌گردد؛ زمانی که عرضه خودرو در بورس کالا به عنوان راهکاری برای مقابله با رانت و دلالی رقم خورد. 

ناکامی‌ها در قرعه کشی خودرو و حضور دلالان باعث شد که شکاف قیمتی میان بازار آزاد و درب کارخانه افزایش یابد. همین موضوع باعث شد که عرضه خودور در بورس کالا رقم بخورد تا خودرو از مشمول قیمت گذاری خارج شود، اما شورای رقابت بار‌ها فروش خودرو در بورس را با بخشنامه‌های مختلف متوقف کرد. 

تجربه‌های اولیه عرضه خودرو در بورس کالا نشان داد برخی خودرو‌ها تا ۳۰۰ میلیون تومان زیر قیمت بازار به فروش رفتند و از سوی فعالان بازار سرمایه و مصرف‌کنندگان مورد استقبال قرار گرفت؛ هرچند همچنان فاصله قیمت با کارخانه چشمگیر بود. در همین حال، وزارت صمت نیز ابتدا دست به مخالفت زد، اما بعد تغییر موضع داده و از این فرایند حمایت کرد. با این حال، شورای رقابت یک‌تنه پای مخالفت ایستاد و حتی تحویل محصولات فروش‌رفته را نیز متوقف کرد؛ نمونه بارز آن، ناکام ماندن عرضه گسترده پژو ۲۰۷ ایران خودرو در اسفند ۱۴۰۱ بود.

مخالفت‌ها محدود به شورای رقابت نماند. سال ۱۴۰۱، احمد اسدیان معاون سازمان بازرسی کل کشورنیز گفت: وقتی تولید پاسخگوی تقاضا نیست و تولیدکننده عملاً رقیب ندارد، عرضه خودرو در بورس فقط به سود خودروساز تمام می‌شود. حتی قیمت برخی محصولات دو برابر شد و این رویه نه قانونی است و نه به نفع مصرف‌کننده.

کاهش زیان انباشته شرکت‌ها

عرضه خودرو در بورس کالا مزایای بسیاری داشت که شامل کاهش زیان خودروسازان می‌شود. در اصل سود هرگونه افزایش قیمت خودرو در بورس کالا به خودروسازان میرسد و به نوعی عرضه خودرو در بورس کالا باعث شد که زیان شرکت‌ها آرام آرام کاهش یابد.

هفته گذشته بود که عادل پیرمحمدی، مدیرعامل ایران خودرو با انتقاد نسبت به تداوم زیان‌دهی به خاطر قیمت‌گذاری دستوری و تعلل سازمان حمایت، تاکید کرد: چشم بستن بر واقعیت‌های اقتصادی ما را به وادی زیان مضاعف کشانده است. تنها راه، استفاده از بورس کالاست. هزینه تولید هر هفته به دلیل افزایش نرخ ارز بالا می‌رود، اما سازمان حمایت برای بازنگری قیمتها، سه ماه است شرکت را معطل نگه داشته است.

در ادامه نیز مدیرعامل بورس کالای ایران بازگشت خودرو‌ها به این بستر را تنها راه کارآمد باقی‌مانده برای خروج از بحران دانست: خودروساز ضرر می‌کند، مصرف‌کننده به قیمت مطلوب نمی‌رسد و دولت هم سود نمی‌برد. اگر روشی بهتر از بورس وجود داشت، حتماً تاکنون پیاده می‌شد.

بورس کالا چارچوب‌های بسیار سختی برای قیمت گذاری دارد و معاملات این بازار نیز کاملا شفاف است؛ اما مشخص نیست شورای رقابت دنبال چه چیزی است؟ مگر شفافیت رکن اساسی اقتصاد نیست، پس چگونه شورای رقابت مخالف شفافیت است؟

براساس آمار رسمی زیان انباشته ایران خودرو و سایپا تا پاییز ۱۴۰۳ از مرز ۲۲۳ هزار میلیارد تومان گذشته است و کارشناسان حذف قیمت‌گذاری دستوری و عرضه خودرو در بورس کالا را لازمه کاهش این زیان می‌دانند.

ماجرای هفته گذشته نشان داد که بدون دریافت مجوز رسمی از شورای رقابت، عرضه خودرو در بورس کالا با مانع جدی حقوقی مواجه خواهد بود. خبرگزاری مهر نیز در پیگیری‌های خود تایید کرد که شورای رقابت هنوز به صورت رسمی چراغ سبز به این مسیر نشان نداده است. برخی اقتصاددانان تاکید دارند اگر بورس کالا پیش از پذیرش خودرو‌ها مجوز مکتوب شورای رقابت را اخذ نکند، کل فرایند محل ایراد قانونی خواهد شد.

حال مشخص نیست که آیا خودروسازان موفق می‌شوندمجوز عرضه خودرو در بورس کالا را بگیرند یا خیر؟