زیست شبانه و عدالت اجتماعی؛ نقش اپراتور‌ها در بازتعریف سبک زندگی شهری

اقتصاد ۲۴- در لندن، اقتصاد شبانه بیش از یک میلیون شغل ایجاد کرده و سالانه ۲۶ میلیارد پوند به اقتصاد این کشور می‌افزاید. در نیویورک نیز دفتر اقتصاد شبانه از سال ۲۰۱۷ تاکنون ۳۵ میلیارد دلار ارزش اقتصادی و حدود ۳۰۰ هزار فرصت شغلی ایجاد کرده است.

این داده‌ها نشان می‌دهد که شهر‌های مدرن برای رشد اقتصادی، عدالت اجتماعی و تاب‌آوری شهری به اقتصاد ۲۴ ساعته تکیه می‌کنند. روند جدیدی که نشان از آینده‌نگری و رویکرد‌های مبتنی بر توسعه شهری دارد. این سیاست‌ها می‌تواند برای مدیران شهری ما الگوی جذابی باشد تا فقط به دنبال شهرفروشی، اتکا به عوارض و مالیات نباشند و بر استفاده حداکثری از ظرفیت‌ها و زیرساخت‌های شهری تمرکز کنند.

شهرداری‌ها شجاعت ترک الگو‌های فرسوده را ندارند

مدیریت شهری در ایران هنوز اقتصاد شبانه را آن‌طور که باید، به رسمیت نشناخته است. شهرداری‌ها ترجیح داده‌اند با افزایش عوارض ساختمانی یا مالیات‌های ناپایدار بودجه خود را تأمین کنند، در حالی که تجربه جهانی نشان می‌دهد اقتصاد ۲۴ ساعته می‌تواند موتور پایدارتری برای درآمد شهری باشد.

وقتی بعد از ساعت ۹ شب، کتابخانه‌ها، مراکز فرهنگی، حمل‌ونقل عمومی و حتی بازارچه‌ها تعطیل می‌شوند، نه‌تنها عدالت اجتماعی آسیب می‌بیند، بلکه فرصت‌های اقتصادی هنگفتی از دست می‌رود. مدیران شهری ما اگر واقعاً دغدغه تاب‌آوری و توسعه دارند، باید شجاعت ترک الگوی فرسوده «شهرفروشی» را داشته باشند و اقتصاد شبانه را به‌عنوان یک سیاست رسمی وارد دستور کار کنند.

نگاهی به نمونه‌های جهانی: از آمستردام تا غنا

آمستردام نخستین شهری بود که با انتخاب یک «شهردار شب» مدیریت «زیست شبانه» (Nightlife) را رسمی کرد. نتیجه این تصمیم، کاهش رفتار‌های ضداجتماعی، ارتقای امنیت و شکوفایی حیات فرهنگی بود. در غنا، دولت طرحی برای پیاده‌سازی اقتصاد ۲۴ ساعته تدوین کرده است. برآورد‌ها و پیش‌بینی‌ها از این طرح، از افزایش ۳۱ درصدی تولید ناخالص داخلی طی یک دهه و ایجاد سه میلیون شغل تازه در بخش‌های تولید، خدمات و کشاورزی خبر می‌دهد. این تجربه‌ها نشان می‌دهد که شب دیگر مرز خاموشی نیست، بلکه فرصتی برای توسعه همه‌جانبه و استفاده از حداکثر ظرفیت‌های موجود در شهر‌ها است.

ایران با جمعیتی جوان و شهرنشینی گسترده، ظرفیت بالایی برای زیست شبانه دارد، اما ساختار رسمی برای آن تعریف نشده است. بسیاری از مراکز فرهنگی و خدماتی پس از غروب آفتاب تعطیل می‌شوند و همین محدودیت، عدالت دسترسی شهروندان را خدشه‌دار می‌کند. در حالی که تجربه جهانی ثابت کرده اگر خدمات عمومی، حمل‌ونقل، مراکز فرهنگی و حتی بازار‌ها در شب فعال باشند، فرصت‌های شغلی و اقتصادی به‌طور چشمگیری افزایش می‌یابد و کیفیت زندگی شهروندان ارتقا پیدا می‌کند.

ستون پنهان شهر‌های با زیست شبانه؛ مخابرات و اپراتور‌ها

آنچه کمتر در بحث اقتصاد شبانه دیده می‌شود، ستون دیجیتال آن است. هیچ شهری بدون ارتباطات پایدار و سریع، نمی‌تواند به یک اقتصاد ۲۴ ساعته تبدیل شود. حمل‌ونقل هوشمند شبانه، پرداخت‌های دیجیتال، گردشگری، خدمات سلامت و حتی امنیت عمومی همه بر بستر شبکه‌های ارتباطی کارآمد، استوارند.

اینجاست که نقش اپراتور‌های مخابراتی پررنگ می‌شود. همراه اول و دیگر اپراتور‌های بزرگ کشور می‌توانند زیربنای اقتصاد شبانه را فراهم کنند؛ نه صرفاً با ارائه اتصال، بلکه با طیفی از خدمات مکمل و دیجیتال که شهر را در ساعات خاموشی، فعال و سرزنده نگه می‌دارند. در ادامه می‌توانیم برخی از این پتانسیل ارزشمند را با هم مرور کنیم:

پرداخت دیجیتال و کسب‌وکار‌های خرد

اقتصاد شبانه بر تراکنش‌های سریع و امن استوار است. کافه‌ها، تاکسی‌های اینترنتی و فروشگاه‌های کوچک باید بتوانند در نیمه‌شب نیز بدون نگرانی از اختلال، پرداخت انجام دهند. سامانه‌های پرداخت موبایلی و کیف پول دیجیتال اپراتورها، امکان پایداری این تراکنش‌ها را فراهم می‌کنند و به کسب‌وکار‌های خرد اجازه می‌دهند در ساعات شب به حیات اقتصادی خود ادامه دهند.

امنیت سایبری؛ تضمین اعتماد عمومی

یکی از نگرانی‌های اصلی در زندگی دیجیتال شبانه، امنیت است. حملات سایبری، هک سامانه‌های پرداخت و نفوذ به داده‌ها می‌توانند اعتماد عمومی را از بین ببرند. اپراتور‌ها با سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های امنیت سایبری و بهره‌گیری از هوش مصنوعی برای شناسایی تهدیدها، نقش مهمی در ایجاد اطمینان خاطر برای کاربران و کسب‌وکار‌ها دارند. بدون چنین پشتوانه‌ای، زیست شبانه نمی‌تواند تداوم یابد.

مراکز داده و پردازش در لبه

حجم ترافیک داده در شب، به‌ویژه با رونق سرگرمی‌های آنلاین و خدمات استریم، به‌شدت افزایش می‌یابد. راهکار مقابله با این فشار، توسعه «مراکز داده لبه‌ای» (Edge Data Centers) است؛ مراکزی که نزدیک به کاربر قرار می‌گیرند و سرعت پاسخ‌گویی را افزایش می‌دهند. اپراتور‌ها با این سرمایه‌گذاری‌ها، کیفیت تجربه کاربران را ارتقا می‌دهند و تضمین می‌کنند که شبکه در همه ساعات شبانه‌روز نیز کارآمد باقی بماند.

تحلیل داده برای مدیریت شهری

یکی دیگر از ظرفیت‌های اپراتورها، ارائه داده‌های کلان به شهرداری‌ها و همه دستگاه‌های درگیر در مدیریت شهری است. تحلیل ترافیک شبکه موبایل می‌تواند الگوی دقیق زندگی شبانه شهروندان را نشان دهد: کدام مناطق پرترددند، چه ساعاتی بیشترین مصرف انرژی یا داده رخ می‌دهد، و چه خدماتی بیشترین تقاضا را دارند. این اطلاعات برای برنامه‌ریزی حمل‌ونقل، امنیت و توسعه اقتصادی حیاتی است.

نقش اپراتور‌ها در ایجاد عدالت اجتماعی

فعال‌سازی اقتصاد شبانه، فراتر از بُعد اقتصادی، می‌تواند به عدالت اجتماعی کمک کند. بسیاری از گروه‌ها مانند دانشجویان، زنان و کارکنان شیفتی در ساعات روز امکان حضور برابر در شهر‌ها را ندارند. باز بودن کتابخانه‌ها، مراکز فرهنگی و حمل‌ونقل عمومی در شب، این محدودیت را از میان برمی‌دارد. در عین حال، خیابان‌های زنده و پررفت‌وآمد به تقویت احساس امنیت اجتماعی منجر می‌شوند. تجربه برلین و لندن نشان داده حضور گسترده مردم در شب، احتمال بروز ناامنی را کاهش می‌دهد.

چشم‌انداز آینده در مسیر تحقق شهر‌های بیدار و اقتصاد ۲۴ ساعته

اقتصاد ۲۴ ساعته در حال تبدیل شدن به یک زبان مشترک در شهر‌های جهان است. رشته نوظهور «مطالعات شبانه» تأکید دارد که مدیریت شهری باید علاوه بر فضا، به زمان هم به‌عنوان منبعی حیاتی توجه کند. برای ایران، ورود به این مسیر صرفاً یک انتخاب اقتصادی نیست. توجه و حرکت در این راه، ضرورتی برای تاب‌آوری شهری، پاسخ به نیاز نسل جوان و کاهش نابرابری‌ها تلقی می‌شود.

پیش روی این رویای جذاب در توسعه و رشد اقتصادی و فرهنگی، چالش‌های متعددی وجود دارد. از جمله آن باید به سیاست‌گذاری‌های شهری توجه ویژه‌ای داشت. یکی از تناقض‌های جدی مدیریت شهری این است که از یک‌سو شعار توسعه و هوشمندسازی می‌دهد، اما از سوی دیگر با تصمیم‌های مقطعی، زیرساخت حیاتی ارتباطات را تضعیف می‌کند. نمونه روشن آن، فشار شهرداری‌ها برای جمع‌آوری برخی سایت‌ها و آنتن‌های مخابراتی است، آن‌هم به بهانه‌هایی، چون جانمایی اشتباه، نپرداخت اصولی عوارض یا دلایل مشابه. نتیجه این نگاه کوتاه‌مدت آن است که اپراتور‌ها به جای سرمایه‌گذاری برای بهبود کیفیت شبکه و حرکت در مسیر تحول دیجیتال، ناچارند وقت و انرژی خود را صرف جلب رضایت دوباره مدیران شهری کنند تا زیرساختی که میلیون‌ها شهروند به آن وابسته‌اند، قربانی مناقشات اداری نشود. این رویکرد نه‌تنها با منطق اقتصاد شبانه و تاب‌آوری شهری در تضاد است، بلکه اعتماد عمومی را هم خدشه‌دار می‌کند.

از سوی دیگر اپراتور‌های مخابراتی می‌توانند ستون پنهانی باشند که این تحول را ممکن می‌سازند و زمینه‌ساز رشد اقتصادی و اجتماعی می‌شوند. اگر خدمات ارتباطی، پرداخت دیجیتال و امنیت سایبری به‌درستی پیاده‌سازی شود، شب از مرزی خاموش به افقی تازه برای توسعه و رفاه در ایران بدل خواهد شد و شهر‌های کشورمان روشن‌تر از امروز خواهند بود.