سد‌های خالی و تشنه لرستان؛ آینده سد‌ها در ابهام

باشگاه خبرنگاران جوان؛ رضوان پاک منش - سد‌های لرستان نقش حیاتی در تأمین آب کشاورزی، تأمین آب شرب، تولید انرژی برق‌آبی و کنترل سیلاب‌ها دارند.

 ظرفیت کل مخازن سد‌های اصلی لرستان شامل مروک، ایوشان، تنگ‌­هاله، خان‌آباد، کزنار و حوضیان حدود ۲۰۸.۷۱ میلیون مترمکعب اعلام شده است.

 بر اساس آخرین گزارش‌ها، حدود ۶۲.۶۹ میلیون مترمکعب آب در پشت سد‌ها موجود است، یعنی تقریباً ۳۰٪ از ظرفیت‌ها پرشده و نزدیک به ۷۰٪ از مخازن خالی مانده است.

ذخیره آب مخازن سد‌ها حدود ۶۳ میلیون مترمکعب؛ کاهش ۷۰ درصدی

داریوش حسن‌نژاد مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان  گفت:هم‌اکنون فقط ۲۶ تا ۳۰ درصد از مخازن سد‌های استان پر هستند؛ این در حالی است که نسبت به سال گذشته،  کاهش ذخیره‌ای حدود ۲۹% مشاهده شد. 

وی گفت: حجم کل مخازن سد‌های استان حدود ۲۰۸.۷۱ میلیون مترمکعب است. از این حجم، آب موجود پشت سد‌ها در بازه‌ی حدود ۵۴‑۶۳ میلیون مترمکعب گزارش شده است.

حسن نژاد تاکید کرد:مهم‌ترین اتفاقات مربوط به سد‌های کزنار (کاهش حدود ۴۷٪) و حوضیان (کاهش حدود ۴۳٪) بوده‌اند.

 حسن نژاد گفت: میزان ورودی آب به این ۶ سد حدود ۰.۲۱ تا ۰.۳۱ مترمکعب بر ثانیه است، در حالی که خروجی آب از مخازن نزدیک به ۲.۶۹‑۳.۷۰ مترمکعب بر ثانیه بوده که نشان‌دهنده حالت تخلیه بیشتر از تغذیه است.

 وی هشدار داد که بحران آب در استان جدی است و لازم است کشاورزان با رعایت الگوی کشت و مدیریت مصرف به کمک بروند.

 وضعیت بحرانی سد‌های لرستان

احمد گودرزی معاون شرکت آب منطقه‌ای لرستان گفت: سد کزنار و حوضیان بیشترین افت ذخیره را دارند، کاهش حدود ۴۷٪ در سد کزنار و ۴۳٪ در سد حوضیان نسبت به سال قبل داشته‌اند.

وی افزود: سد مروک، ایوشان، تنگ‌هاله، خان‌آباد کاهش‌های نسبی همگی قابل توجه بوده‌اند و به تفکیک سد مروک ۳۵٪ کاهش، ایوشان ۳۱٪ کاهش، تنگ‌هاله ۲۱٪ کاهش، حوضیان و کزنار همان‌طور که گفته شد بیشترین کاهش را داشته‌اند.

 در سد ایوشان، حجم ذخیره به ۳۶ میلیون مترمکعب رسیده، درحالی‌که پارسال حدود ۴۸ میلیون بود؛ یعنی کاهش حدود ۲۵٪ که این میزان برای شبکه پایین‌دست کفایت نمی‌کند و حتی رهاسازی دقیق فعلاً ممکن نیست.

سد تنگ‌هاله دارای ظرفیت ~۳.۵۵ میلیون مترمکعب است؛ حجم آن اکنون حدود ۲.۷۲ میلیون است یعنی نزدیک ۷۷٪ پر؛ با اینکه نسبت به سال گذشته ۴٪ کاهش نشان می‌دهد 

ورودی و خروجی آب؛ توازن نگران‌کننده

میزان کل ورودی آب به سد‌های استان حدود ۰.۳۱ مترمکعب بر ثانیه است، درحالی‌که خروجی حدود ۲.۶۹ مترمکعب بر ثانیه است.

 این بی‌تعادلی بین ورودی و خروجی، نشان‌دهنده برداشت سریع، تبخیر یا انتقال بی‌رویه است.

سد‌های لرستان؛ قلب تپنده تأمین آب در شرایط نامساعد جوی

میانگین بارش سالانه لرستان از حدود ۶۰۰ میلی‌متر طی دهه گذشته به کمتر از ۳۰۰ میلی‌متر در سال‌های اخیر رسیده و فصل بارندگی بسیار کوتاه شده است.

تأمین نشدن تغذیه آب‌های زیرزمینی، کاهش منابع دریاچه‌ای و چشمه‌ای نیز به کاهش ذخیره پشت سد‌ها دامن زده است.

پروژه‌های در حال انتظار احداث!

سد مخملکوه خرم‌آباد وظیفه آن تأمین آب شرب، کشاورزی و صنعتی است. ارتفاع حدود ۵۰ متر، حجم مخزن ~۸ میلیون مترمکعب و پیشرفت فیزیکی حدود ۹۸.۳۷٪ اعلام شده است.

سد معشوره (گاشمار) که مدتی بلوکه بوده است؛ اخیراً مجوز ماده ۲۳ آن صادر شده تا بودجه ملی تخصیص یابد و پروژه شتاب بگیرد.

 سد‌های ماربره (دورود)، خسروآباد، داربلوط، کاکاشرف که مسئولان در حال پیگیری مجوز ماده ۲۳ برای تخصیص ردیف بودجه هستند.

 مطالعات علمی درباره سد ایوشان نشان داده‌اند که گرچه بهبود‌هایی در مؤلفه‌های اقتصادی (مثلاً اشتغال، آبیاری پهنه‌بندی جدید) حاصل شده، اما در زمینه اجتماعی، مؤلفه نزاع و تعارض نیز کاهش یافته و سطح اجتماعی تغییر یافته است (مثلاً کاهش درگیری‌ها) 

 متوسط پرشدگی فعلی سد‌ها حدود ۳۰٪ است و ذخیره‌ها نسبت به پارسال ۲۹٪ کاهش یافته است.

 دو سد کزنار و حوضیان وضعیت بسیار وخیم‌تری دارند (کاهش ~۴۵–۴۸٪).

ورودی آب بسیار کمتر از خروجی است و این توازن ناپایدار ادامه‌دار هم باشد وضعیت بحران‌گونه‌ای ایجاد خواهد کرد.

خشکسالی، کاهش بارش، افت منابع زیرزمینی، برداشت بی‌رویه و تبخیر همگی عامل اصلی هستند.

پروژه‌های جدید (مخملکوه، معشوره، ماربره و…)، در مراحل اجرایی یا دریافت بودجه‌اند و امیدی برای بهبود آینده منابع آبی تلقی می‌شوند.