سرمایه اجتماعی، پشتوانه اصلی ثبت جهانی راه‌آهن ایران است

باشگاه خبرنگاران جوان - در نشست تخصصی با حضور علی دارابی قائم‌مقام وزیر و معاون میراث‌فرهنگی، فرهاد عزیزی مدیرکل پایگاه‌های ملی و جهانی، وحید علی‌قارداشی مدیرکل دفتر مهندسی و نظارت بر تاسیسات زیربنایی راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران و مدیر پایگاه میراث جهانی راه‌آهن سراسری، همچنین مدیران‌کل و معاونین میراث‌فرهنگی هشت استان مرتبط با راه‌آهن سراسری، ظرفیت‌های فنی، فرهنگی و گردشگری این شاهکار ۱۳۹۴ کیلومتری بررسی شد.

نقش راه‌آهن در صیانت از میراث و گردشگری پایدار

علی دارابی قائم‌مقام وزیر و معاون میراث‌فرهنگی در این نشست گفت:‌ ضروری است این نشست‌ها در همه هشت استان به‌صورت مستمر برگزار شود. برگزاری ویژه‌برنامه‌ها در پایگاه‌های مستقر، همراه با حضور دانش‌آموزان و دانشجویان، می‌تواند آشنایی عمومی با این میراث را گسترش دهد.

وی همچنین با اشاره به اهمیت راه‌آهن در پیوند میان حفاظت از میراث و توسعه گردشگری پایدار گفت: این مسیر تاریخی می‌تواند الگویی برای صیانت از ارزش‌های فرهنگی در کنار بهره‌برداری هوشمندانه در حوزه گردشگری باشد؛ به‌گونه‌ای که حفاظت از میراث و توسعه اقتصادی هم‌زمان پیش برود.

آموزش، کلید صیانت از میراث

دارابی با اشاره به برنامه‌های آتی گفت: از مهرماه سال جاری زنگ میراث‌فرهنگی در مدارس کشور نواخته خواهد شد تا نسل جدید با هویت تاریخی ایران پیوند بخورد.

وی ادامه داد: اقتصاد میراث‌فرهنگی و ایجاد زیرساخت‌های پایدار در اولویت ما قرار دارد. ثبت جهانی آغاز راه است و در آذرماه امسال هنر آیینه‌کاری در معماری ایرانی را برای ثبت در یونسکو ارائه خواهیم کرد.

نخستین کریدور شمال–جنوب غرب آسیا

وحید علی‌قارداشی مدیر پایگاه میراث جهانی راه‌آهن سراسری ایران، با تشریح ویژگی‌های منحصربه‌فرد این مسیر گفت: از میان کشورهای جهان، تنها پنج راه‌آهن در فهرست یونسکو جای دارند؛ اتریش، هندوستان، سوئیس، ایتالیا و ایران.

او افزود: راه‌آهن ایران نخستین کریدور شمال به جنوب در منطقه بود که دریای خزر را به خلیج‌فارس متصل ساخت و نخستین راه‌آهن ثبت‌شده غرب آسیا است. این شاهکار مهندسی، جلوه‌ای از مدیریت ایرانی در مواجهه با تاریخ جهانی به‌شمار می‌رود.

اهمیت مهندسی و تأثیر بر محیط‌های طبیعی و انسانی

قارداشی خاطرنشان کرد: یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد راه‌آهن ایران، گذر از چهار اقلیم متفاوت است؛ مسافران در یک سفر ریلی می‌توانند تفاوت‌های چشمگیر دمایی و اقلیمی را تجربه کنند، نعمتی که کمتر کشوری در جهان از آن برخوردار است.

وی همچنین تأکید کرد: این خط آهن نه‌تنها یک مسیر حمل‌ونقل، بلکه نمونه‌ای کم‌نظیر از سیستم مهندسی است که با عبور از کوه‌ها، دشت‌ها و رودخانه‌ها، تحولات شگرفی در محیط‌های طبیعی و انسانی ایجاد کرده است. این مسیر نشان می‌دهد که چگونه مهندسی می‌تواند هم‌زمان با غلبه بر محدودیت‌های جغرافیایی، فرصت‌های تازه‌ای برای توسعه جوامع محلی و پیوندهای فرهنگی بیافریند.

گذار از ثبت جهانی به بهره‌برداری هوشمندانه

فرهاد عزیزی، مدیرکل پایگاه‌های ملی و جهانی، نیز با تأکید بر ضرورت نگاه و تفکر سیستمی به این اثر جهانی گفت: برای هر اثر جهانی، کلید موفقیت و بهره‌برداری صحیح از ظرفیت‌های این آثار داشتن برنامه متناسب و مؤثر و بسترسازی مشارکت کلیه ذی‌نفعان و به‌ویژه مردم و جوامع محلی است.

او افزود: اکنون ظرفیت منحصر به فرد و برندی معتبر و جهانی در اختیار ما قرار دارد. باید این جلسات را به صورت کارگاه‌های عملی و تعاملی برگزار کنیم و بسترهای لازم برای معرفی ارزش‌های برجسته جهانی آثار را فراهم کنیم. برنامه اداره کل پایگاه‌ها تنها محدود به معرفی آثار نیست، بلکه با هدف زمینه‌سازی برای نقش‌آفرینی حداکثری کلیه نهادها، دلسوزان و سرمایه‌گذاران طراحی شده است تا مشارکت همه‌جانبه به تقویت زیرساخت‌ها و بهره‌برداری پایدار از این میراث جهانی بینجامد و راه‌آهن ایران به محور گردشگری و اقتصادی قدرتمندی بدل شود.

در ادامه این نشست، مدیران‌کل و معاونان میراث‌فرهنگی استان‌های مرتبط با مسیر راه‌آهن سراسری نیز به ارائه دیدگاه‌های خود در خصوص ظرفیت‌های استانی، فرصت‌های گردشگری و نحوه مدیریت بهینه این اثر جهانی پرداختند.

راه‌آهن سراسری ایران به‌عنوان طولانی‌ترین خط ثبت‌شده در فهرست میراث جهانی یونسکو، با ۱۳۹۴ کیلومتر، در کنار راه‌آهن‌های سمرینگ اتریش، هند، سوئیس و ایتالیا جای گرفته است. این مسیر با عبور از ۸ خرده‌اقلیم و ۴ اقلیم اصلی، شاهکار بی‌بدیلی از مهندسی، معماری، هنر و تعامل فرهنگی را رقم زده است. ساخت بیش از ۲۵۱ پل بزرگ، ۴۰۰۰ پل کوچک، ۲۴۵ تونل و ۹۰ ایستگاه در این مسیر، از جمله پل ورسک، سه خط طلا و بزرگ‌ترین پل فلزی بر رود کارون در اهواز، جلوه‌ای از قدرت مهندسی ایرانی در قرن بیستم است. طول مجموع تونل‌های این مسیر به ۸۳ کیلومتر می‌رسد که از جمله آن‌ها می‌توان به تونل‌های گدوک و چهارآبدیز اشاره کرد؛ آثاری که در زمان خود از شاهکارهای فنی و معماری جهان محسوب می‌شدند.

منبع: وزارت میراث فرهنگی