شهر پل‌های سنگی در لرستان؛ جایی که تاریخ بر رودخانه‌ها قدم می‌زند

باشگاه خبرنگاران جوان؛ رضوان پاک منش - عزیزی فرماندار پلدختر اظهار کرد:استان لرستان با بیش از ۱۰۰ پل تاریخی، از آن جمله چند پل بی‌نظیر در جهان است که معماری این پل‌ها جلوه‌ای بی‌بدیل از مهندسی پل‌سازی در دوره‌های ساسانی تا اسلامی است.

عزیزی بیان کرد: ۲۲۰ اثر تاریخی و طبیعی وجود دارد و شرایط خوبی برای گسترش گردشگری است و یک اثر بزرگترین زمین لغزش ثبت جهانی می‌شود.

وی اظهار کرد: ۱۳ پل تاریخی در شهرستان پلدختر به ثبت رسیده‌اند که سه پل از آنها پل دختر، پل گاومیشان و پل معمولان (کلهر) از دوران پیش از اسلام بر جای مانده‌اند.
عزیزی افزود: ۲ پل در فهرست آثار ثبت شده ملی است که پل گاومیشان و پل دختر می‌باشند.

 پل دختر (پل پلدختر)

 پُلِ دُختَر از سازه‌های دوره ساسانیان است که بر بقایای پلی قدیمی‌تر که متعلق به دوران هخامنشیان است بر روی رودخانه کشکان ساخته شده‌است.  برخی دلیل نام‌گذاری آن را به پل دختر را منتسب دانستن پل به نام ایزد بانو آناهیتا‌ می‌دانند. این پل تاریخی در ورودی شهری به همین نام در جنوب استان لرستان قرار دارد و بنای آن در سده چهارم هجری قمری مورد مرمت قرار گرفته‌است، اما هم‌اکنون تنها یک دهانه از طاق‌های آن برجا مانده و جاده شماره ۳۷ از زیر آن عبور می‌کند. این پل بی تردید در مسیر ارتباطی بین شهر‌های شاپورخواست و جندی شاپور قرار داشته و از اهمیت راهبردی برخوردار بوده‌است.

 طول اولیه حدود ۲۷۰ متر، اما امروزه فقط یک دهانه‌ی طاقی آن باقی‌مانده که هم‌اکنون دروازه ورودی شهر محسوب می‌شود و جاده ۳۷ از زیر آن عبور می‌کند.

 احتمالاً مرتبط با ایزدبانوی آب‌ها، «آناهیتا» است.

پل گاومیشان

 این پل در حدود ۳۰ کیلومتری پلدختر، بر روی رود سیمره، در مرز استان‌های لرستان و ایلام است و در دوره ساسانی ساخته شده است.
 معماری پل گاومیشان، ساسانی و برگرفته از هنر استادان آن روزگاران دور تاریخی است. به‌ویژه پایه‌های پل گواه دیرینگی آن تا به دوره‌ی باستان است. با این همه، در سده‌هایی نزدیک‌تر به زمان ما، پل را از نو ساخته و بازسازی کرده‌اند. این را از سنگ‌نبشته‌ای درمی‌یابیم که در بخش خاوری پل یافته بودند؛ هر چند شکستگی سنگ، خواندن نوشته‌ی آن را بسیار دشوار کرده بود. آنچه باستان‌شناسان از آن سنگ‌نبشته توانسته بودند دریابند، واژه‌های اندکی بود که نشان می‌داد این سازه در سده‌ی چهارم مهی و به روزگار فرمانروایی خاندان حسنویه بر باختر ایران، به خواست بدرِ حسنویه بنا شده است. خط سنگ‌نبشته کوفی است. نشانه‌هایی از بازسازی پل در دوره‌ی صفویه و قاجاری دیده می‌شود. این را نیز می‌دانیم که نزدیک به ۱۷۰ سال پیش یکی از والیان لرستان پل گاومیشان را بازسازی کرده است.

 دارای بزرگ‌ترین دهانه پل‌های تاریخی جهان بوده و طول پل حدود ۱۷۵ متر، عرض گذر بیش از ۸ متر، با ۶ چشمه‌طاق حول دهانه‌ای به عرض حدود ۳۳٫۷ متر‌ می‌باشد.

 پل کلهر (پل معمولان)

 پل کلهر یا کلهرت در ورودی شمالی شهر معمولان بر روی رود کشکان در استان لرستان قرار گرفته است. پایه‌های آن به صورت بیضی شکل می‌باشند؛ از ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد آن می‌توان به وجود سکویی در داخل دوپایه اصلی پل نام برد که این سکو از ۱۲ پله ساخته شده و کاربرد آن دقیقاً روشن نیست ولی احتمالاً به عنوان پشت بند از آنها استفاده می‌شده است. این پل در ادوار مختلف مورد استفاده قرار گرفته است به روایتی در زمان هخامنشیان ساخته شده و به عنوان راه شاهی در مسیر هگمتانه به شوش بنا شده و در دوران ساسانیان مرمت شده است.
 حدود ۶۰ کیلومتری مسیر خرم‌آباد به خوزستان، در بخش معمولان از توابع پلدختر است.

طول حدود ۱۵۱ متر، عرض حدود ۱۰ متر. دارای پایه‌هایی بیضی‌شکل و سکویی با ۱۲ پله در داخل پایه‌هااست و در سده ۴ هجری قمری، یعنی دوره اسلامی اولیه ساخته شد.

پل تلخاب

  پل تلخاب بر روی رودخانه‌ای به همین نام است. زمانی که از پلدختر به سمت جاده اندیمشک در حرکت هستید بعد از عبور از گردنه تنگ فنی و دور شدن از دامنه جنوبی کوه بسیاری (ادامه کیالان) به رودخانه تلخاب می‌رسید. اول بار حدود نود سال قبل جاده ترانزیت پلدختر_اهواز از روی آن عبور می‌کرد و اینک آن پل قدیمی شکسته و تکه پاره شده است.  تلخاب همان رودی است که روزگاری چیزی نمانده بود که بارون دوید سیاح مشتاق روسی هنگام عبور از آن جانش را بگیرد، اما بر روی دوش لر‌ها از آن بسلامتی گذشت.

 قدمت ساسانی، طول ۹۱ متر، ارتفاع ۹ متر، عرض گذر ۷ تا ۱۱ متر، چهار دهانه با طاق‌های نیم‌دایره، نماکاری با سنگ تراشیده کجارو است.

طاق پل هیان (چهارتاق)

 یکی از پل‌های تاریخی پلدختر ذکر شده در منابع محلی ،طاق پل هیان (چهارطاق). طاق پل هیان (چهارطاق) در شهرستان پل دختر، روستای طاق پل، منطقه هیان واقع شده که جاده ورودی این روستا در وسط منطقه دمرود شاکرمی واقع و این اثر در تاریخ ۱۰ مهر ۱۳۸۰ با شماره ثبت ۴۰۷۶ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.