صف‌آرایی دیپلماتیک علیه تجاوز نظامی به ایران/ حمله همزمان اسرائیل به حاکمیت ملی، امنیت منطقه‌ای و قوانین بین‌المللی

اقتصاد۲۴- موجی از انتقادات به حمله اسرائیل به ایران در میانه مذاکره با آمریکا در رسانه های غربی مطرح شده است. در جریان این حملات، بیش از ۱۰۰ هدف، از جمله تأسیسات هسته‌ای و نظامی بمباران شدند. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل این عملیات را «ضربه‌ای پیشگیرانه» به برنامه هسته‌ای ایران خواند، اما شهادت چهره‌هایی چون سرلشکر محمد باقری، حسین سلامی و دانشمندان هسته‌ای، خشم جهانی را برانگیخت.

این حملات، که حقوق بین‌الملل و موازین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را زیر پا گذاشت، موجی از انتقاد را از اروپا تا خلیج فارس به راه انداخت. این اقدام، در میانه مذاکرات حساس هسته‌ای در مسقط، نه‌تنها دیپلماسی را تهدید کرد، بلکه خطر جنگی منطقه‌ای را افزایش داد. این گزارش، با زبانی روایت‌گونه، واکنش‌ مقامات جهانی را بررسی می‌کند.

آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، واکنشی صریح داشت. او گسترش درگیری‌ها را محکوم کرد و هدف قرار دادن تأسیسات هسته‌ای تحت نظارت آژانس را «غیرقابل قبول» دانست. این بیانیه، که ایران از آن استقبال کرد، اسرائیل را به دلیل نقض منشور ملل متحد و پروتکل‌های آژانس در تنگنا قرار داد. گوترش، با دعوت به آتش‌بس فوری، هشدار داد که ادامه این مسیر به فاجعه‌ای منطقه‌ای منجر خواهد شد.

خانم رزماری دی کارلو، معاون دبیرکل در امور سیاسی و امور صلح‌، عصر جمعه به وقت نیویورک در نشست اضطراری شورای امنیت سازمان ملل درباره حمله اسرائیل به خاک ایران گفت: من بار دیگر محکومیت هرگونه تشدید نظامی در خاورمیانه توسط دبیرکل را تأیید می‌کنم. همچنین بر تعهد کشورهای عضو، مطابق با منشور سازمان ملل و قوانین بین‌المللی، مبنی بر عدم استفاده از زور علیه تمامیت ارضی یا استقلال سیاسی هیچ کشوری تأکید می‌کنم. من بار دیگر درخواست دبیرکل را از هر دو طرف تکرار می‌کنم تا در این برهه حساس حداکثر خویشتنداری را نشان دهند و به هر قیمتی از فرو رفتن در درگیری‌های منطقه‌ای عمیق‌تر و گسترده‌تر جلوگیری کنند. حملات به تاسیسات هسته‌ای ایران به طور ویژه نگران‌کننده است. معاون دبیرکل سازمان ملل تصریح کرد: حل و فصل مسالمت‌آمیز از طریق مذاکره همچنان بهترین راه برای تضمین ماهیت برنامه هسته‌ای ایران است. ما باید به هر قیمتی از شعله‌ور شدن درگیری فزاینده که پیامدهای جهانی عظیمی خواهد داشت، جلوگیری کنیم.

این واکنش‌ها، که ریشه در نگرانی از بی‌ثباتی و نقض حقوق بین‌الملل دارد، نشان می‌دهد سازمان ملل حملات اسرائیل را اقدامی غیرمسئولانه می‌داند که صلح جهانی را تهدید می‌کند.

واکنش‌ اروپا: دعوت به خویشتن‌داری، حمایت از اسرائیل

اورزولا فون در لاین، رئیس کمیسیون اروپا، ساعاتی پس از حملات خواستار «حداکثر خویشتن‌داری» شد و هشدار داد که تشدید تنش‌ها منطقه را بی‌ثبات می‌کند. این موضع، که در بحبوحه مذاکرات هسته‌ای ایران مطرح شد، نشان‌دهنده نگرانی عمیق اروپا از فروپاشی دیپلماسی است. فون در لاین، با اشاره به نقض قوانین بین‌الملل، از اسرائیل و ایران خواست از اقدامات تلافی‌جویانه خودداری کنند، اما لحنش به‌طور ضمنی آغازگر درگیری را سرزنش می‌کرد.

فریدریش مرتس، صدراعظم آلمان، نیز در گفت‌وگو با رهبران فرانسه و بریتانیا، حملات را تحریک‌آمیز خواند و خواستار توقف اقدامات نظامی شد. آلمان، که متحد سنتی اسرائیل است، این بار با احتیاط عمل کرد، چرا که هرج‌ومرج در خاورمیانه می‌تواند اقتصاد انرژی اروپا را مختل کند. مرتس، با تأکید بر حفظ مذاکرات مسقط، نشان داد که اروپا نمی‌خواهد قربانی جاه‌طلبی‌های نظامی اسرائیل شود.

بیشتر بخوانید:در دومین روز نبرد ایران و اسرائیل چه گذشت؟

امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه در نخستین واکنش پس از حملات اسرائیل در شبکه ایکس نوشت: فرانسه بار دیگر بر حق اسرائیل برای محافظت از خود و تضمین امنیت خود تأکید می‌کند. برای جلوگیری از به خطر افتادن ثبات کل منطقه، از طرفین می‌خواهم که نهایت خویشتنداری را به خرج دهند و تنش‌زدایی کنند.

کر استارمر، نخست‌وزیر انگلیس پس از تماس تلفنی که با مکرون و مرتس داشت، گفت: ما مدت‌هاست که نگران برنامه هسته‌ای ایران هستیم و حق دفاع از خود برای اسرائیل را کاملا به رسمیت می‌شناسیم. اما من در مورد تشدید این وضعیت بسیار نگران هستم؛ به همین دلیل است که همراه با آلمان و فرانسه، صراحتا می‌گوییم که تنش‌زدایی در این خصوص لازم است.

واکنش‌ آمریکا: شکاف در واشنگتن

در واشنگتن، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا که پیش‌تر گفته بود تا زمانی که دیپلماسی ممکن است، مخالف اقدام نظامی است، حمله اسرائیل را به عنوان عاملی برای پیشبرد توافق هسته‌ای می‌داند. سیاست دولت ترامپ تا اینجای کار، تأکید بر عدم مشارکت نظامی در تجاوز اسرائیل و تمایل به ادامه فرآیند مذاکرات دیپلماتیک است.

برنی سندرز، سناتور دموکرات نیز که به عنوان منتقد سیاسی ترامپ شناخته می شود، حملات را «تحریک‌آمیز» توصیف کرد و خواستار تحقیق مستقل درباره کشتار غیرنظامیان شد. او با اشاره به نقض کنوانسیون‌های ژنو، اسرائیل را به بی‌توجهی به حقوق بشر متهم کرد. سندرز، که پیش‌تر نیز از سیاست‌های اسرائیل در غزه انتقاد کرده بود، این حملات را بخشی از الگوی تهاجمی تل‌آویو دانست که منطقه را به آشوب می‌کشد.

الکساندریا اوکاسیو کورتز، نماینده مترقی کنگره، پا را فراتر گذاشت و حملات را «تلاشی برای بی‌ثبات کردن خاورمیانه» خواند. او از دولت بایدن خواست از مشارکت در این اقدامات خودداری کند و تأکید کرد که کشتار دانشمندان و غیرنظامیان جنایت جنگی است. این موضع، که حمایت نمایندگان دموکرات مترقی را به دنبال داشت، شکاف در حزب دموکرات را آشکار کرد. در حالی که برخی جمهوری‌خواهان تندرو، مانند تد کروز، از اسرائیل حمایت کردند، انتقادات ترامپ، سندرز، و اوکاسیو کورتز نشان‌دهنده نارضایتی گسترده در آمریکا از اقدام اسرائیل است. این واکنش‌ها، که ریشه در نگرانی از جنگ منطقه‌ای و نقض حقوق بین‌الملل دارد، اسرائیل را به دلیل بی‌اعتنایی به دیپلماسی سرزنش می‌کند.

واکنش‌های عربی: محکومیت و نگرانی از فاجعه

کشورهای عربی، که از پیامدهای اقتصادی و سیاسی جنگ هراس دارند، به‌سرعت حملات اسرائیل را محکوم کردند. امارات متحده عربی، که پس از عادی‌سازی روابط با اسرائیل در ۲۰۲۰ رویکردی محتاطانه داشت، این بار حملات را «به شدیدترین شکل» محکوم کرد. این بیانیه، که نگرانی از بی‌ثباتی منطقه را برجسته می‌کرد، نشان‌دهنده تغییر در رویکرد ابوظبی است. امارات، که اقتصادش به ثبات بازار نفت وابسته است، نمی‌خواهد قربانی تنش‌های اسرائیل شود.

قطر نیز حملات اسرائیل را «نقض آشکار حاکمیت و امنیت ایران» و «تخطی فاحش از قوانین بین‌المللی» خواند و هشدار داد که منطقه در آستانه فاجعه است. این موضع، با دعوت به خویشتن‌داری همراه بود چراکه این حملات را تهدیدی برای دیپلماسی می‌داند.

عربستان سعودی هم که در حال بهبود روابط با ایران است، نسبت به «گسترش تنش نظامی» ابراز نگرانی کرد و خواستار توقف اقدامات یک‌جانبه شد. این موضع، که به‌طور غیرمستقیم اسرائیل را سرزنش می‌کرد، نشان‌دهنده تلاش ریاض برای حفظ تعادل است. عربستان، که نگران اختلال در صادرات نفت است، این حملات را غیرمسئولانه می‌داند.

امارات نیز با «شدیدترین عبارات» حمله اسرائیل را محکوم و نسبت به پیامدهای آن بر امنیت و ثبات منطقه‌ای ابراز نگرانی عمیق کرد. امارات ضمن دعوت به خویشتنداری، خواستار حل‌وفصل اختلافات از طریق گفت‌وگو و پایبندی به قوانین بین‌المللی شد.

عمان که قرار بود امروز میزبان مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا باشد ولی دیروز لغو آن را اعلام کرد، حملات اسرائیل را به عنوان «خطرناک و بی‌ملاحظه» که «اصول حقوق بین‌الملل را نقض می‌کند» محکوم کرده است. عمان تأکید کرده «[این حمله] نشان‌دهنده رفتار تهاجمی غیرقابل قبول و مداوم است که پایه‌های ثبات در منطقه را تضعیف می‌کند.» محکومیت گسترده کشورهای عربی، که ریشه در ترس از بی‌ثباتی و نقض حاکمیت دارد، نشان‌دهنده اجماع منطقه‌ای علیه اقدام اسرائیل است.

بیشتر بخوانید: اولین واکنش نتانیاهو پس از حمله بزرگ موشکی ایران

وزارت امور خارجه کویت با اظهار محکومیت شدید حملات اسرائیل به ایران، آن را نقض آشکار همه قوانین و معاهدات بین المللی و تجاوز آشکار به حاکمیت ایران می‌داند که امنیت و ثبات منطقه را در معرض خطر قرار می‌دهد.

واکنش همسایگان: محکومیت حمله و حمایت از ایران

رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، تندتر سخن گفت. او حملات را «تحریک آشکار» خواند و نتانیاهو را متهم کرد که منطقه را به سوی فاجعه می‌کشاند. اردوغان خواستار نشست اضطراری سازمان همکاری اسلامی شد و از ایران حمایت کرد.

نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان در جریان نشستی در جمهوری چک گفت: این حمله ثبات شکننده‌ای موجود در منطقه را زیر سؤال می‌برد. ما بسیار نگران این تحولات هستیم. پیش از آن وزارت خارجه ارمنستان در بیانیه‌ای حمله اسرائیل به ایران را محکوم کرد و خواستار توقف فوری عملیات نظامی و پایبندی اسرائیل به حقوق بین‌الملل شد.

سخنگوی طالبان حمله اسرائیل به ایران را محکوم و تاکید کرد این اقدام نقض حقوق بین‌الملل، حاکمیت ملی و تمامیت ارضی کشورهاست.

پاکستان که وزیر دفاعش گفته ما اطلاعات حمله اسرائیل را به ایران داده بودیم، به صراحت این حمله را محکوم کرده است. شهباز شریف، نخست‌وزیر پاکستان، در گفت‌وگوی تلفنی با مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران اعلام کرد «دولت و ملت پاکستان در کنار جمهوری اسلامی ایران هستند» و تجاوز اسرائیل را نقض تمامی قوانین بین‌المللی توصیف کرد. وزارت امور خارجه پاکستان در بیانیه‌ای تجاوز «بی‌دلیل و غیرقانونی» اسرائیل علیه ایران را محکوم کرده و آن را نقض «حاکمیت ملی و تمامیت ارضی» جمهوری اسلامی ایران دانست.

دولت عراق نیز حمله نظامی اسرائیل به خاک ایران را نقض آشکار اصول اساسی حقوق بین‌الملل دانست و اعلام کرد: این حمله تهدیدی برای صلح و امنیت بین‌المللی است، به ویژه از آنجایی که در دوره مذاکرات آمریکا و ایران رخ داده است. بیانیه‌های محکومیت دیگر کافی نیست؛ موضع بین‌المللی باید به گام‌های بازدارنده و عملی تبدیل شود.

واکنش چین و روسیه: محکومیت و اعلام میانجی‌گری

ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه در گفت‌وگو با همتای ایرانی‌اش گفته نگرانی‌اش از این تجاوزات را به مقامات اسرائیل منتقل کرد و افزود: «این تجاوزات نقض آشکار قواعد و حقوق بین‌المللی است.» او همچنین برای میانجیگری با هدف توقف تنش‌ها اعلام آمادگی کرد. وزارت امور خارجه روسیه هم در بیانیه‌ای اعلام کرد:‌ ما اقدام نظامی اسرائیل که مصداق نقض منشور سازمان ملل متحد و قوانین بین‌المللی است را به شدت محکوم می‌کنیم.

شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهوری چین در پستی در شبکه ایکس نوشت: «اسرائیل باید دست بردارد». وزیر امور خارجه چین هم با یادآوری موضع اصولی پکن در محکومیت نقض حاکمیت و تمامیت ارضی ایران توسط اسرائیل، حملات به تأسیسات هسته‌ای ایران را اقدامی خطرناک خواند که ناقض همه موازین بین‌المللی است.

پیامدهای دیپلماتیک و منطقه‌ای

حملات اسرائیل، که در بحبوحه مذاکرات هسته‌ای انجام شد، دیپلماسی را در معرض خطر قرار داده است، هدف قرار گرفتن تأسیسات هسته‌ای تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعتبار آژانس را تضعیف کرده و نقض آشکار «حاکمیت ملی و تمامیت ارضی» است.

منبع: خبر آنلاین