صنعت کفش ماشینی قم؛ پاپوشی برای صادرات، اما با بندهای گره‌خورده

باشگاه خبرنگاران جوان؛ زهره شعبانی - قم کفش می‌سازد، نه فقط برای پاها، بلکه برای ایستادن یک شهر بر مدار تولید. در دل کارخانه‌ها، جایی میان بوی چرم مصنوعی و صدای دستگاه تزریق، نبض اقتصادی می‌تپد که گاه دیده نمی‌شود، اما هر روز راه می‌رود.

قم سال‌هاست با در اختیار داشتن صد‌ها کارخانه و کارگاه فعال در حوزه کفش ماشینی، به قطب بی‌رقیب این صنعت در کشور تبدیل شده است؛ صنعتی که با تکیه بر نوآوری، تولید انبوه، و قیمت رقابتی، نه‌تنها نیاز بازار داخلی را تأمین می‌کند، بلکه در حال گشودن دروازه‌های جدیدی از بازار‌های بین‌المللی، به‌ویژه در قاره آفریقاست.

 حالا که کفش ماشینی قم سهمی ۷۰ درصدی از تولید ملی را به دوش می‌کشد، می‌توان آن را نه‌تنها به‌عنوان مزیت اقتصادی استان، بلکه به‌مثابه یکی از ستون‌های اشتغال، تولید و ارزآوری کشور دانست؛ ستونی که البته زیر بار تحریم، مشکلات تأمین مواد اولیه، قطعی برق، نبود زیرساخت صادراتی و بی‌ثباتی ارزی، با چالش‌های جدی نیز روبه‌روست.

تولید بیش از ۷۰ درصد کفش‌های ماشینی کشور در قم

در دل کویر، جایی که کمتر کسی انتظار یک قطب صنعتی را دارد، استان قم با تولید بیش از ۷۰ درصد کفش‌های ماشینی کشور، نبض این صنعت را در دست گرفته است.

این جایگاه بی‌رقیب، حاصل ترکیبی از مزیت‌های نسبی و تلاش مستمر نیروی انسانی همچون نزدیکی به پایتخت، دسترسی به شبکه حمل‌ونقل ملی، و حضور کارگران و تولیدکنندگانی که نسل‌به‌نسل تجربه را به ارث برده‌اند.

سرمایه‌گذاری چند دهه‌ای بخش خصوصی، نه‌تنها زیرساخت‌های تولید را تقویت کرده، بلکه فرهنگ صنعتی خاصی را در قم شکل داد،فرهنگی که در آن کیفیت، سرعت، و خلاقیت در طراحی کفش ماشینی به یک هویت جمعی بدل شده است. امروز، قم نه فقط یک شهر تولیدکننده، بلکه یک برند ملی در صنعت کفش ماشینی است؛ برندی که با چالش‌هایی چون رقابت خارجی، نوسانات بازار مواد اولیه، و نیاز به نوآوری روبه‌روست، اما همچنان ایستاده و پویا باقی مانده است.

اشتغال‌زایی برای بیش از ۵۰ هزار نفر

بر اساس گزارش‌ها، بیش از ۳۰۰ واحد تولیدی کفش ماشینی در قم فعال هستند که به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم برای طیف گسترده‌ای از نیرو‌های ماهر و نیمه‌ماهر شغل ایجاد کرده‌اند.

این صنعت با  اشتغال‌زایی برای بیش از ۵۰ هزار نفر، علاوه بر تأمین نیاز داخلی، سهم قابل توجهی در صادرات کشور دارد و در شرایط تحریمی، به یکی از حوزه‌های مؤثر برای ارزآوری تبدیل شده است.

کفش ماشینی قم در مسیر توسعه نیازمند حمایت است

جواد شعبان‌زاده، رئیس انجمن صنایع کفش ماشینی قم، با اشاره به موقعیت ممتاز این صنعت در کشور اظهار کرد: ایران دوازدهمین تولیدکننده کفش در جهان است و ۷۰ درصد این تولیدات در استان قم با بیش از ۳۰۰ کارخانه انجام می‌شود. این عدد، جایگاه راهبردی قم را در صنعت کفش کشور به‌روشنی نشان می‌دهد.

به گفته او، تمرکز تولیدکنندگان قمی بر ارتقاء کیفیت، بهبود طراحی، و استفاده از مواد اولیه باکیفیت داخلی و خارجی، سهم قابل قبولی از بازار را برای این صنعت رقم زده است، اما این روند برای ادامه مسیر توسعه نیازمند حمایت و نگاه جامع‌تری از سوی سیاست‌گذاران است.

چالش‌های زیرساختی و موانع تولید

با وجود ظرفیت‌های بالا، صنعت کفش ماشینی قم با مشکلات متعددی مواجه است که بخشی از آن، ناشی از تحریم‌ها و نوسانات اقتصادی، و بخش دیگر مربوط به ساختار‌های ناقص و بی‌ثبات داخلی است.

علی مکتبی، یکی از تولیدکنندگان و صادرکنندگان کفش ماشینی در قم، در این‌باره می‌گوید: مواد اولیه اصلی مانند PU، EVA و PVC که برخی از آنها وارداتی هستند، به‌واسطه حضور دلالان و افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل، با قیمت بسیار بالاتری از حد واقعی به دست تولیدکننده می‌رسند. این موضوع مستقیماً بر قیمت تمام‌شده محصول اثر می‌گذارد و قدرت رقابت در بازار‌های داخلی و خارجی را کاهش می‌دهد.

او همچنین با اشاره به مشکلات انرژی، افزود: افزایش هزینه‌های برق، قطعی‌های مکرر، و نبود زیرساخت‌های پایدار در شهرک‌های صنعتی، از موانع مهم در مسیر تولید مستمر و صادرات‌محور است.

گام‌های صادراتی قم به سوی آفریقا

در سایه‌ چالش‌های داخلی صنعت کفش، نگاه تولیدکنندگان قمی به افق‌های دوردست دوخته شده است؛ جایی که بازارهای نوظهور، به‌ویژه در قاره‌ آفریقا، می‌توانند نفس تازه‌ای به این صنعت ببخشند. قاره‌ای با جمعیتی جوان، نیازهای گسترده، و تقاضا برای کفش‌هایی سبک، راحت و مقرون‌به‌صرفه ویژگی‌هایی که با توان تولیدی قم هم‌خوانی دارد.

شعبان‌زاده، از فعالان این حوزه، با اشاره به رایزنی‌های صورت‌گرفته با تجار کشورهای مختلف آفریقایی، از امید تولیدکنندگان برای تثبیت جایگاهی پایدار در این بازار سخن می‌گوید. اما این مسیر، صرفاً با اتکا به قیمت پایین هموار نمی‌شود. او تأکید می‌کند که موفقیت در بازارهای خارجی نیازمند نگاهی حرفه‌ای‌تر است: طراحی به‌روز، کیفیت قابل رقابت، رعایت استانداردهای بین‌المللی، و بسته‌بندی صادراتی، ارکان اصلی برندسازی ایرانی در عرصه‌ جهانی‌اند.

در واقع، صادرات به آفریقا نه‌تنها یک راه‌حل اقتصادی، بلکه آزمونی برای بلوغ صنعتی قم است؛ آزمونی که اگر با هوشمندی و انسجام طی شود، می‌تواند روایت تازه‌ای از توان ایرانی در بازارهای جهانی رقم بزند.

سرمایه انسانی و فناوری، دو بال پرواز صنعت کفش قم

 در مسیر بازآفرینی صنعت کفش قم، تمرکز بر آموزش نیروی انسانی و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، به‌عنوان دو ستون اصلی تحول تولید مطرح شده است. تولیدکنندگان قمی دریافته‌اند که کیفیت پایدار، نه از دل ماشین‌آلات صرف، بلکه از دل ذهن‌های آموزش‌دیده و دست‌های آگاه بیرون می‌آید.

شعبان‌زاده، از فعالان این حوزه، با اشاره به برنامه‌ریزی‌های پنج‌ساله، از هدف‌گذاری برای حضور نیروهای تحصیل‌کرده و متخصص در هر واحد تولیدی خبر می‌دهد.

 به باور او، سرمایه واقعی کارخانه‌ها نه در ساختمان‌ها و دستگاه‌ها، بلکه در تکنسین‌هایی نهفته است که با دانش روز، خطوط تولید را مدیریت می‌کنند و روح نوآوری را در کالبد صنعت می‌دمند.

 در کنار آموزش، ورود تکنولوژی‌های پیشرفته طراحی و برش، و دستگاه‌هایی با راندمان بالا، افق‌های تازه‌ای برای افزایش بهره‌وری و توان صادراتی گشوده‌اند. تولید هوشمند، ردیابی دقیق محصول، و مدیریت زنجیره تأمین، دیگر مفاهیم انتزاعی نیستند؛ بلکه به ابزارهای عملیاتی تولیدکنندگان پیشرو قمی بدل شده‌اند؛ابزارهایی که می‌توانند صنعت کفش قم را از مرزهای داخلی فراتر ببرند و آن را در رقابت جهانی تثبیت کنند.

از تولید تا برندسازی ؛ صنعت کفش ماشینی قم در مسیر جهانی شدن

به گفته جواد شعبان‌زاده، رئیس انجمن صنایع کفش ماشینی قم، شکل‌گیری ارتباطات پایدار با بازارهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، تسهیل فضای تجارت، و جلب اعتماد سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی، از جمله گام‌هایی است که می‌تواند صنعت کفش قم را از تولید محلی به بازیگری جهانی بدل کند.

او می گوید:تجربه‌ چند دهه‌ای قم در تولید کفش، اگر با نوسازی زیرساخت‌ها و نگاه تکنولوژی‌محور همراه شود، ظرفیت آن را دارد که سهمی فراتر از مرزهای ایران در بازار جهانی کفش ایفا کند.آینده‌ این صنعت، دیگر در تولید انبوه و رقابت قیمتی خلاصه نمی‌شود. برندسازی، طراحی نوآورانه، و حضور مؤثر در زنجیره جهانی کفش، نقشه‌ راهی است که قم باید  در آن گام بردارد.

ئیس انجمن صنایع کفش ماشینی قم می گوید:صنعت کفش ماشینی قم امروز در نقطه‌ای ایستاده که می‌توان آن را بزنگاه توسعه نامید؛ جایی میان فرصت‌های گسترده صادراتی و چالش‌های ساختاری که سال‌ها در تار و پود این صنعت تنیده شده‌اند.راهی که، نه با شعار، بلکه با برنامه‌ریزی دقیق، آموزش هدفمند، و حمایت واقعی از تولیدکنندگان قابل عبور است.

مسیر جهانی سازی، اگرچه دشوار است، اما می‌تواند روایت تازه‌ای از توان صنعتی کفش ماشینی قم را رقم بزند؛ روایتی که از دل قم آغاز می‌شود و به بازارهای جهانی ختم خواهد شد.