فرش دستباف ایرانی در پیچ‌وخم موانع صادراتی

اقتصاد۲۴- فرش دستباف ایران که زمانی در شمار مهم‌ترین کالا‌های صادراتی کشور قرار داشت، امروز با افت کم‌سابقه‌ای در تولید و صادرات مواجه است. رکود بازار داخلی، کاهش قدرت خرید مردم، تغییر اولویت‌های مصرفی و موانع متعدد در مسیر صادرات، این صنعت دیرینه را با بحران‌هایی عمیق روبه‌رو کرده است.

در برخی استان‌ها هرچند کیفیت تولید حفظ شده، اما کاهش تقاضا و نبود صرفه اقتصادی موجب افت تولید و کاهش انگیزه در میان بافندگان شده است.

از سوی دیگر، تمرکز تشکل‌ها بر عبور از پیچ‌وخم‌های اداری و حل مشکلاتی نظیر تعهد ارزی، بیمه قالیبافان و بازگشت فرش‌های صادراتی، فرصت پرداختن به بازارسازی و تبلیغات هدفمند را محدود کرده است. در چنین شرایطی، بازنگری در سیاست‌های حمایتی و ایجاد بستر برای توسعه بازار می‌تواند گامی مؤثر در احیای جایگاه فرش ایرانی باشد.

تولید فرش به دلیل رکود بازار کاهش یافته است

سعید عصاچی، رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف اصفهان، درباره وضعیت تولید فرش دستباف در این استان در گفت‌و‌گو با تجارت‌نیوز توضیح داد: استان اصفهان یکی از سه قطب اصلی فرش ایران به شمار می‌رود و مانند دیگر استان‌ها با مشکلات متعددی در این حوزه مواجه است. در حال حاضر، تولید فرش به دلیل رکود بازار و نبود توجیه اقتصادی برای بافندگان کاهش یافته و صادرات نیز روندی نزولی پیدا کرده است. هرچند، کاهش صادرات فقط مختص اصفهان نیست و کل کشور را شامل می‌شود.

ایران در سال ۱۳۷۱، رکورد دو میلیارد و ۱۰۰ میلیون دلاری را در صادرات فرش دستباف به ثبت رسانده بود / اکنون میزان صادرات فرش ایرانی به ۴۱ میلیون و ۷۰۰ هزار دلار کاهش یافته

او افزود: ایران در سال ۱۳۷۱، رکورد دو میلیارد و ۱۰۰ میلیون دلاری را در صادرات فرش دستباف به ثبت رسانده بود، اما اکنون میزان صادرات فرش ایرانی به ۴۱ میلیون و ۷۰۰ هزار دلار کاهش یافته که به همین میزان صادرات فرش اصفهان هم کاهش پیدا کرده است. همچنین، تنها برتری استان اصفهان نسبت به بعضی استان‌ها این است که کیفیت فرش اصفهان تغییر نکرده و همچنان جایگاه خود را حفظ کرده است.

فروش فرش دستباف در بازار‌های داخلی روند نزولی داشته است

عصاچی درباره وضعیت تقاضای فرش دستباف در بازار داخلی عنوان کرد: در گذشته، حدود ۲۰ درصد از فرش تولیدی در بازار داخلی به فروش می‌رسید و ۸۰ درصد آن به سایر کشور‌ها صادر می‌شد. اما اکنون در بحث صادرات مشکلات متعددی وجود دارد. بخشی از این مشکلات ناشی از تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران و بخشی دیگر نتیجه خودتحریمی‌ها و موانع داخلی است.

بیشتر بخوانید:علت کاهش صادرات فرش ایرانی در یک دهه اخیر چیست؟

او اضافه کرد: فروش فرش در بازار داخلی نیز روندی نزولی داشته که دلیل اصلی این شرایط، تغییر اولویت‌های مصرف‌کنندگان است. برای مثال، خانواده‌ها به‌جای خرید فرش، ترجیح می‌دهند خودرو تهیه کنند یا به دلیل تورم، سرمایه خود را صرف خرید طلا و دلار کنند. فرشی که روزگاری کالایی سرمایه‌ای محسوب می‌شد، امروز جای خود را به دارایی‌هایی داده که بازدهی اقتصادی ملموس‌تری دارند.

بافندگان با مشکلات متعددی از جمله دشواری در تأمین مواد اولیه و بیمه دست‌وپنجه نرم می‌کنند

رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف اصفهان درباره مشکلات بافندگان تصریح کرد: بافندگان با مشکلات متعددی دست‌وپنجه نرم می‌کنند که ازجمله این مشکلات می‌توان به دشواری در تأمین مواد اولیه و بیمه بافندگان اشاره کرد.

وی ادامه داد: علاوه بر آن، برخی تولیدکنندگان همچنان از نقشه‌ها، طرح‌ها و ابعاد قدیمی فرش استفاده می‌کنند. هرچند حفظ اصالت فرش ایرانی ضروری است، اما می‌توان طرح‌ها، رنگ‌آمیزی و ابعاد فرش‌ها را نیز به‌گونه‌ای به‌روز کرد که با دکوراسیون داخلی روز هماهنگ باشد. چراکه سبک زندگی و حتی فرهنگ مردم دستخوش تغییر شده و این صنعت نیز باید متناسب با این تحولات به‌روزرسانی شود.

کاهش صادرات عامل بی‌انگیزگی نسل جوان برای ورود به حرفه قالیبافی است

این فعال صنفی درباره تأثیر کاهش صادرات بر دستمزد بافندگان عنوان کرد: در حال حاضر، ۸۰ درصد فروش فرش دستباف از طریق صادرات انجام می‌شود و زمانی که این صادرات متوقف یا محدود می‌شود، قیمت فرش نیز ثابت می‌ماند. این در حالی است که با وجود تورم روزافزون، قیمت فرش تغییری نکرده و همین موضوع باعث شده تا دستمزد بافندگان متناسب با هزینه‌های زندگی افزایش نیابد. نتیجه این وضعیت کاهش انگیزه نسل جوان برای ورود به حرفه قالیبافی است.

دولت باید موانعی که سر راه صادرات فرش وجود دارد را رفع کند/ با رفع موانع تشکل‌ها می‌توانند انرژی خود را صرف فعالیت‌های اساسی‌تری کنند

عصاچی برای بهبود وضعیت فرش دستباف ایرانی پیشنهاد داد: برای بهبود وضعیت فرش دستباف، باید دو اقدام هم‌زمان صورت گیرد که ازجمله این اقدامات می‌توان به تبلیغات مؤثر و رفع موانعی که دولت در مسیر صادرات ایجاد کرده است، اشاره کرد. در حال حاضر، تشکل‌ها به‌جای تمرکز بر شناسایی بازار‌های هدف و به‌روزرسانی فرش ایرانی، بیشتر وقت خود را صرف حل‌وفصل مشکلاتی مانند تعهدات ارزی، بازگشت فرش‌های صادراتی و بیمه قالیبافان می‌کنند.

او تأکید کرد که اگر این موانع برطرف شوند، تشکل‌ها می‌توانند انرژی خود را صرف فعالیت‌های اساسی‌تری مانند توسعه بازار، برگزاری رویداد‌های تبلیغاتی و فرهنگ‌سازی برای ارتقای جایگاه فرش دستباف در داخل و خارج از کشور کنند.

بر اساس این گزارش، با نگاهی به وضعیت فعلی صنعت فرش دستباف روشن است که صرفاً با اتکا به میراث گذشته نمی‌توان آینده‌ای روشن برای این هنر و صنعت ترسیم کرد. استمرار مشکلات ساختاری، بی‌ثباتی در سیاست‌گذاری و تمرکز تشکل‌ها بر حل موانع اداری به‌جای توسعه بازار، باعث شده فرصت‌های ارزشمند صادراتی از دست بروند و تولیدکنندگان داخلی نیز دلسرد شوند.

در حالی‌که سال‌هاست بر بحث حمایت از تولید تأکید می‌شود، اقدام عملی مشخصی برای رفع موانع واقعی این صنعت صورت نگرفته است. فرش ایرانی شاید هنوز نام و اعتباری در جهان داشته باشد، اما بدون اصلاحات جدی، دیگر نمی‌توان انتظار داشت جایگاه گذشته‌اش را در اقتصاد، فرهنگ و بازار‌های بین‌المللی بازیابد. بازگشت به مسیر رونق نیازمند نگاهی واقع‌بینانه، سیاست‌گذاری یکپارچه و حضور فعال تشکل‌ها در عرصه بازارسازی و نوآوری است.

منبع: تجارت نیوز