لغو قرارداد آمو دریا؛ اقتصاد افغانستان متمایل به کشورهای منطقه

باشگاه خبرنگاران جوان- خبر لغو قرارداد نفتی آمودریا با چین توسط طالبان و تمایل کابل به همکاری با شرکای منطقه‌ای، توجهات را به سوی تحولات جدید در عرصه انرژی و معدن افغانستان جلب کرده است.

بر اساس گزارش‌ها، طالبان به دلیل نقض مکرر تعهدات از سوی پکن، این قرارداد ۲۵ ساله را فسخ کرده و در عین حال، دعوت‌نامه‌هایی را برای شرکت‌های روسی و همچنین کشورهای همسایه آسیای مرکزی از جمله قزاقستان و ازبکستان ارسال کرده است.

به گفته مرکز مطالعاتی اوراسیا به نظر می‌رسد که این حرکت نه تنها نشان‌دهنده تغییر در راهبرد اقتصادی کابل است، بلکه فرصتی برای همکاری‌های منطقه‌ای فراهم آورده که می‌تواند با کاستن از وابستگی به قدرت‌های بزرگ، زمینه توسعه پایدار را در افغانستان مهیا کند.

شرکت‌های قزاق و ازبک با بهره‌گیری از مزیت جغرافیایی و تخصص فنی قراردادهای میلیاردی در بخش معدن و انرژی امضا کرده‌اند.

این تحول می‌تواند افغانستان را به کانون جدید همکاری‌های اقتصادی در منطقه تبدیل کند، هرچند موانعی چون تحریم‌ها، چالش‌های لجستیکی و بی‌ثباتی داخلی همچنان پابرجاست.

از سویی دیگر نقش‌آفرینی قدرت‌های متوسطی مانند قزاقستان و ازبکستان، با رویکردی عمل‌گرایانه و مبتنی بر منافع متقابل، می‌تواند الگویی جدید برای همکاری‌های آتی در افغانستان باشد.

توافقنامه ژوئیه ۲۰۲۵ بین قزاقستان و افغانستان برای ساخت یک راه‌آهن ۵۰۰ میلیون دلاری، نمونه‌ای از این همکاری‌هاست که نه تنها صادرات مواد معدنی را تسهیل می‌کند، بلکه اتصال منطقه‌ای به جنوب آسیا را تقویت می‌نماید. ازبکستان نیز با امضای قراردادهای کلان در بخش معدن و انرژی، به یکی از بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاران در افغانستان تبدیل شده است.

با این وجود، چالش‌هایی نظیر ناامنی، بی‌ثباتی سیاسی و تحریم‌ها همچنان پابرجا هستند. لغو قرارداد با چین نشان‌دهنده تمایل طالبان به اعمال استانداردهای بالاتر است، اما ناپایداری فضای سرمایه‌گذاری را نیز آشکار می‌سازد. برای کاهش این ریسک‌ها، ساختاردهی دقیق قراردادها و نظارت شفاف ضروری است.

در صورت موفقیت، این همکاری‌ها می‌تواند به ایجاد اشتغال، درآمدزایی و توسعه زیرساخت‌ها در افغانستان منجر شود و ثبات منطقه‌ای را تقویت کند.

به نظر می‌رسد برای اولین بار در چند دهه گذشته، افغانستان فرصتی یافته تا از ثروت منابع خود در چارچوب همکاری‌های منطقه‌ای بهره ببرد.

چهار سال قبل که طالبان در افغانستان به قدرت بازگشت، چین به سرعت یک قرارداد توسعه میدان نفتی برای استخراج نفت و تقویت نفوذ و حضورش در این کشور امضا کرد. اما این قرارداد نفتی که در سال ۲۰۲۳ میان طالبان و شرکت «نفت و گاز شین‌جیانگ آسیای مرکزی» چین امضا شده بود و قرار بود به مدت ۲۵ سال ادامه یابد، اکنون شکست خورده است.

افغانستان، شرکت چینی CAPEIC را به عدم انجام تعهدات خود در زمینه سرمایه‌گذاری، پرداخت به موقع حق امتیاز و تکمیل پروژه‌های کلیدی زیرساختی و بررسی زمین‌شناسی، متهم کرده است. اما این شرکت چینی این موضوع را رد کرده و ادعا می‌کند که طالبان کنترل این پروژه را به زور به دست گرفته است.

طالبان همچنین از چینی‌ها خواست که تمام تجهیزات خود را پشت سر بگذارند و یک حساب بانکی در کابل با میلیون‌ها دلار آمریکا برای طالبان بر جای بگذارند.

طالبان و شرکت ملی نفت و گاز چین (CNPC) قراردادی ۲۵ ساله برای استخراج نفت در حوزه آمو دریا منعقد کردند. بر اساس این توافق، شرکت چینی ۷۰ درصد سرمایه‌گذاری اولیه را تأمین کرده و در مقابل ۷۰ درصد درآمد حاصل از استخراج نفت را دریافت خواهد کرد. طالبان نیز ۳۰ درصد سهم سرمایه‌گذاری و درآمد دارد.