مساله پرونده هسته ای ایران و مشکلات فزاینده با غرب طی ماه های اخیر، اکنون به نقطه ای حساس رسیده است. رهبران اروپایی پس از نشست مشترک معاونین وزاری خارجه خود با همتایان ایرانی، نسبت به دستیابی به توافق با تهران ابراز ناامیدی نسبی کردند.
به گزارش تابناک، خبرگزاری رویترز چهارشنبه شب با انتشار گزارشی از فعالسازی مکانیسم ماشه در جریان نشست مشترک رهبران تروئیکا خبر داد. با این حال، به گفته رویترز، آغاز فعالسازی عملیاتی این مکانیسم ۳۰ روز دیگر خواهد بود که رهبران اروپا امیدوارند طی این مدت ایران اقدامات عملیاتی و قانع کننده ای برای جلوگیری از فعالسازی مکانیسم ماشه به کار بندد.
کدام بخش های اقتصادی ایران تحت تاثیر قرار خواهند گرفت؟
در صورت فعالسازی مکانیسم ماشه، تمامی تحریم های وضع شده از سوی شورای امنیت سازمان ملل متحد که پیشتر به موجب توافق موسوم به برجام ذیل قطعنامه ۲۳۱ شورا تاکنون به حال تعلیق درآمده بودند، باز خواهند گشت. یک منبع آگاه در این خصوص به رویترز اعلام کرده که این تحریم ها به طور کلی شامل بخش های مالی بانکی، صادرات و معاملات هیدروکربن ها خواهد شد.
علیرغم مثبت بون فضای آن زمان در روابط میان ایران و اروپا، عملا اینستکس به واسطه فشارهای دولت ترامپ به اروپا، هیچگاه مورد استفاده جدی قرار نگرفته و تراکنش قابل توجهی از مسیر آن انجام نشد
حقیقت امر این است که بازگشت تحریم های یاد شده اگرچه اندک تجارت خارجی ایران را نیز دچار زحمت و فشار بیشتر خواهد کرد، اما عدم بازگشت آنها نیز چیزی را عوض نخواهد کرد. توجه داشته باشیم که عمده تحریم های سفت و سخت وضع شده علیه ایران ماهیتی یکجانبه داشته و از سوی ایالات متحده وضع شده اند. درست به همین دلیل، ایران پس از امضای برجام، تنها تا پیش از آغاز ریاست جمهوری دونالد ترامپ از اندک مزایای آن منتفع شد. نهایتا با خروج ترامپ از برجام و وضع تحریم های یکجانبه از سوی آمریکا علیه ایران تحت عنوان کمپین فشار حداکثری، تمامی شرکای تجاری این کشور از ادامه تجارت با ایران امتناع کردند. حتی چین نیز مجبور شد از بیم تحریم های ترامپ، نفت ایران را از طرق پنهانی خریداری کند و البته هند به عنوان دومین مشتری سنتی نفت ایران، برای نخستین بار خرید نفت خام ایران را متوقف کرد.
لذا، حتی در صورت فعالسازی مکانیسم ماشه نیز در کوتاه مدت، اتفاق چندان قابل توجهی از منظر ساختاری بر زیرساخت های فعلی اقتصاد کشور وارد نخواهد شد؛ چراکه در حال حاضر نیز ایران از عمده موارد مورد معافیت این تحریم ها به ویژه تحریم پولی و بانکی منتفع نشده است.
آیا بازگشت تحریم های شورای امنیت بی اثر خواهد بود؟
اکنون با استناد به استدلال ذکر شده در بالا این سوال ایجاد خواهد شد که آیا باید بازگشت تحریم های شورای امنیت علیه ایران را بلا اثر دانست؟ در پاسخ به این سوال باید گفت خیر! خطری که این تحریم ها علیه امنیت ملی ایران ایفا خواهند کرد، بسیار جدی خواهد بود. چراکه بازگشت تحریم ها فارغ از میزان اثربخشی آنها در کوتاه مدت، بار دیگر و طی مراحل آتی می تواند منجر به قرارگیری پرونده هسته ای ایران در مسیر ورود به فصل هفتم منشور شورای امنیت شود.
شورای امنیت سازمان ملل متحد بر اساس فصل ۷ منشور سازمان ملل متحد می تواند در وضعیت های تهدید صلح جهانی، تخطی از رویه های صلح، یا اعمال خشونت و زور در سطح جهان دست به اقدام بزند. طبق این بند می تواند مجازات هایی از قبیل قطع کامل یا جزیی روابط اقتصادی، ارتباطات زمینی، هوایی، دریایی، پستی، تلگرافی، بیسمی و دیگر وسایل ارتباطی و همچنین قطع روابط دیپلماتیک را در نظر بگیرد و تمام دولت‌های عضو سازمان موظف‌اند آنها را اجرا کنند.
چنانچه شورای امنیت تشخیص دهد که اقدامات پیش بینی شده در ماده ۴۱ (مجازات‌های دیپلماتیک و اقتصادی) در حد کافی نبوده می‌تواند از نیروهای نظامی، هوایی و دریایی یا هر وسیله دیگری استفاده کند. کره‌شمالی ۱۹۵۵، لیبی ۱۹۷۳، آنگولا ۱۹۹۱، یوگوسلاوی ۱۹۹۲، سومالی ۱۹۹۳، رواندا ۱۹۹۴، افغانستان، تیمورشرقی، کنگو، سیرالئون ۱۹۹۹، عراق ۱۹۹۰، ۱۹۹۵، ۲۰۰۲، هائیتی ۲۰۰۴، ایران ۲۰۰۶ مشمول فصل هفتم منشور سازمان ملل شدند. با این حساب، هیچ انگاری و بی اهمیت خواندن تحریم های یاد شده، منجر به ایجاد وضعیتی پیچیده و خطرناک خواهد شد که خروج از آن شاید به سادگی میسر نشود.
ادامه مذاکرات با تروئیکای اروپایی حتی در صورت موفقیت نیز فایده چندانی برای ایران در بر نداشته و صرفا به منزل بی راهه ای خواهد بود که صرفا زمان و شرایط را برای ایران تنگ تر و سخت تر خواهد کرد
اما از آنجاکه شورای امنیت در عمل و حتی در صورت آغاز ریاست روسیه بر این شورا از هفته آینده، تحت رهبری ناخوانده آمریکا قرار داشته و همچنین با توجه به بی معنا بودن لغو تحریم های این شورا بدون برداشته شدن تحریم های یکجانبه آمریکا، منطقی ترین گزینه پیش روی تهران، آغاز مذاکراتی معنادار و دستیابی به توافق با واشنگتن در کوتاه مدت است. از این منظر باید گفت در حقیقت، ادامه مذاکرات با تروئیکای اروپایی حتی در صورت موفقیت نیز فایده چندانی برای ایران در بر نداشته و صرفا به منزل بی راهه ای خواهد بود که صرفا زمان و شرایط را برای ایران تنگ تر و سخت تر خواهد کرد.
فراموش نکنیم که پس از خروج دونالد ترامپ از برجام نیز ایران مذاکراتی مشابه را با بروکسل کلید زد که نهایتا منجر به ایجاد کانال مالی ایران - اروپا موسوم به «اینستکس» شد و قرار بود از آن برای مبادله ارزی مربوط به مایحتاج غذایی و دارویی ضروری و سایر مبادلات تجاری میان دو طرف استفاده شود. علیرغم مثبت بون فضای آن زمان در روابط میان ایران و اروپا، عملا اینستکس به واسطه فشارهای دولت ترامپ به اروپا، هیچگاه مورد استفاده جدی قرار نگرفته و تراکنش قابل توجهی از مسیر آن انجام نشد. لذا در چنین شرایطی، منطق حکم نمی کند که در شرایط خطیر امروزی، تهران وقت خود را بر سر میز مذاکره با اروپا تلف نماید.
English (US) ·