مسئولیت تاریخی برای نجات از فرونشست

اقتصاد۲۴- وزیر میراث‌فرهنگی و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست در جلسه‌ای مشترک از تهدید فرونشست برای هویت ایران، پیوند ناگسستنی فرهنگ و محیط‌زیست و ضرورت حفاظت از سرزمین و تاریخ آن گفتند. آنها در هجدهمین نشست شورای راهبردی وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی از یک سو از برنامه گردشگری صحبت کردند و از سوی دیگر درباره گردشگری بی‌توجهی به محیط‌زیستی زنهار دادند. در این نشست، در حالی که «سیدرضا صالحی امیری»، وزیر میراث‌فرهنگی از برنامه‌هایی، چون تغییر کاربری اراضی و بهره‌برداری از حریم رودخانه‌ها را از مشوق‌های اصلی دولت در حوزه گردشگری معرفی می‌کرد، «شینا انصاری»، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست، درباره توسعه گردشگری بدون پیوست‌های محیط‌زیستی و آسیب جدی به اکوسیستم هشدار داد.

صبح دوشنبه (۱۳ مردادماه)، هجدهمین نشست شورای راهبردی وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی با صالحی‌امیری، انصاری، و اعضای ارشد این شورا برگزار شد. نگرانی درباره فرونشست زمین و اثرات آن بر میراث‌فرهنگی، اهمیت حفظ آثار تاریخی و طبیعی و همینطور ضرورت همکاری میان سازمان حفاظت محیط‌زیست و وزارت میراث‌فرهنگی نقطه اشتراک میان وزیر میراث‌فرهنگی و معاون رئیس‌جمهور بود.

همکاری برای مهار فرونشست

اینطور که پایگاه اطلاع‌رسانی دولت گزارش داده، وزیر میراث‌فرهنگی با ترسیم تصویری راهبردی از مسیر آینده، بر پیوند ناگسستنی فرهنگ، محیط‌زیست و حکمرانی ملی تأکید کرد.

او ثبت جهانی آثار را نماد «تولید هویت و غرور ملی» دانست و با تأکید بر صیانت از تاریخ، فرهنگ و تمدن ایرانی، گفت: «فرونشست زمین، خطری جدی برای تداوم حیات هویت ایران است و حفاظت از آن، مسئولیتی تاریخی بر دوش ماست.»

صالحی‌امیری، با اشاره به اینکه به‌جز استان گیلان، تقریباً تمام استان‌های دیگر با پدیده فرونشست درگیر هستند، از تبعات این پدیده بر بنا‌های تاریخی ابراز نگرانی کرد و گفت: «این مسئله با همکاری مشترک وزارتخانه و سازمان محیط‌زیست به‌طور ویژه دنبال می‌شود.»

اشاره او به همکاری مشترک برای پیگیری بحران فراگیر فرونشست در حالی است که شینا انصاری، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست، با تأکید بر اینکه بحران فرونشست زمین یکی از تهدیدات نوظهور برای بنا‌های تاریخی کشور است، عنوان کرد: «هرچند مسئولیت مستقیم پدیده فرونشست با نهاد‌های دیگری است، اما ما نیز به‌دلیل تبعات آن بر آثار تاریخی نگران هستیم. بر همین اساس، پیشنهاد داده‌ایم در طرح‌های آمایش سرزمین و جانمایی پروژه‌ها، ملاحظات حفاظتی از مواریث تاریخی به‌صورت ویژه لحاظ شود.»

بیشتر بخوانید:تهران در وضعیت اضطرار/ ارزیابی کارشناسان از وضعیت نابه سامان زیست محیطی و شاخص‌‏های شهری در پایتخت

صالحی‌امیری در بخشی دیگر، با تبیین جایگاه بنیادین محیط‌زیست در ساختار کلان حکمرانی کشور، تصریح کرد: «محیط‌زیست یک مقوله تک‌ساحتی و جزیره‌ای نیست، بلکه پیوندی ارگانیک با تمامی بخش‌های دولت دارد. نمی‌توان آن را منفک از سایر حوزه‌ها تحلیل کرد. این مسئله، پدیده‌ای شبکه‌ای و در هم‌تنیده با مؤلفه‌های حکمرانی ملی است. هر نظام حکمرانی که به دنبال ارتقاء تصویر بین‌المللی و مقبولیت در افکار عمومی جهانی است، ناگزیر به ارتقای جایگاه محیط‌زیست در سطوح سیاست‌گذاری و اجرایی خود است.»

او افزود: «باید به‌جای پروژه‌های تبلیغاتی و مقطعی، کار فرهنگی و بنیادین انجام داد. تحول در حوزه محیط‌زیست از آموزش در مهدکودک‌ها و مدارس آغاز می‌شود و در نوجوانان و جوانان نهادینه می‌شود. فرهنگ‌سازی ملی تنها با مشارکت نخبگان کافی نیست، بلکه باید به یک پدیده اجتماعی فراگیر، مشروع و مقبول تبدیل شود.»

وزیر میراث‌فرهنگی با تأکید بر اجتماعی‌سازی موضوع محیط‌زیست گفت: «این مقوله باید از درون جامعه بجوشد، نه صرفاً از بستر دولت. توانمندسازی نهاد‌های مدنی، جلب مشارکت نسل جوان و افزایش قدرت اجتماعی، موتور محرکه حفظ محیط‌زیست است. یکی از معیار‌های مهم ارزیابی نهاد‌های بین‌المللی از نظام حکمرانی ایران، تصویر ما از محیط‌زیست است. باید تصویری واقعی، امیدآفرین و متعهد از ایران در عرصه محیط‌زیستی به جهان ارائه دهیم.»

او با اعلام آمادگی برای امضای تفاهم‌نامه‌ای مشترک با سازمان محیط‌زیست، گفت: «این تفاهم‌نامه باید عملیاتی، زمان‌مند و متعهدانه باشد و ما به آن وفادار خواهیم بود. همچنین افزایش ثبت جهانی آثار طبیعی و تقویت حوزه اکوتوریسم با مشارکت محیط‌زیست از برنامه‌های اصلی ماست. پرونده‌ها را به‌صورت مشترک پیش خواهیم برد، چرا که توسعه ایران در گرو تعالی و همگرایی ملی است.»

صالحی‌امیری با اشاره به ثبت جهانی «دره خرم‌آباد» گفت: «این رویداد، تولید هویت و غرور ملی می‌کند و جهان را متوجه عمق تمدنی و ظرفیت فرهنگی ایران می‌سازد.» به گفته او، سه پرونده دیگر شامل قلعه الموت، مجموعه مساجد ایرانی و ماسوله در صف ثبت جهانی هستند. هرچند ایران از نظر شمار آثار ثبت‌شده در جایگاه نخست جهان است، اما به دلیل تجمیع پرونده‌ها، از منظر تعداد پرونده‌ها در رتبه نهم قرار دارد.

حفظ محیط‌زیست؛ پیش‌شرط توسعه پایدار

وزیر میراث‌فرهنگی در ادامه به پنج مشوق اصلی دولت در حوزه گردشگری اشاره کرد: «تأسیس مجتمع‌های ترکیبی، واردات تجهیزات هتلی با تعرفه صفر، تغییر کاربری اراضی، توسعه گردشگری آبی و بهره‌برداری از حریم رودخانه‌ها.» او گفت که «این بسته سیاستی، مسیر سرمایه‌گذاری را تسهیل کرده است».

او از اشتغال ۵۷۳ هزار نفر در ۳۴ هزار کارگاه صنایع‌دستی خبر داد و گفت: «در برنامه هفتم توسعه، ایجاد سالانه ۱۰۰ هزار شغل هدف‌گذاری شده که سهم سال جاری، ۸۰ هزار فرصت شغلی است.»

وزیر میراث‌فرهنگی، با اشاره به تعاملات بین‌المللی با یونسکو، واتیکان و سازمان جهانی گردشگری، اضافه کرد: «دیپلماسی فرهنگی برای بازتعریف هویت ایرانی در سطح جهانی فعال شده و این مسیر، بستر سازنده‌ای برای تمدن‌سازی در عصر جدید است.»

صالحی‌امیری به چالش‌های ساختاری وزارتخانه متبوع خود پس از ادغام سه سازمان در یک ساختار واحد هم اینطور اشاره کرد: «ساختار مصوب وزارتخانه هنوز در مجلس در حال بررسی است، اما گام‌های مؤثری در این مسیر برداشته شده و در مرحله نخست، ساماندهی نیروی انسانی در دستور کار قرار گرفته است. از ده هزار نیروی موجود، پنج هزار نفر شرکتی هستند که با تصویب ۴۲۰۰ پست سازمانی، روند تثبیت شغلی آنها آغاز شده است.»

او از سوی دیگر به سیاست تفویض اختیار پرداخت و گفت: «با حمایت ریاست‌جمهوری، تاکنون ۲۷ اختیار به استان‌ها واگذار شده است و این گام، توازن میان مسئولیت و اختیار را برای مدیران استانی فراهم کرده است.» صالحی‌امیری با این گفته‌ها تأکید کرد که رویکرد دولت واگذاری تصدی‌گری به بخش خصوصی است و دولت صرفاً باید در سه نقش سیاست‌گذاری، حمایت‌گری و نظارت باقی بماند.

وزیر میراث‌فرهنگی در پایان با بیان اینکه به تعطیلی پروژه پتروشیمی میانکاله، این تصمیم را «شجاعانه، نماد اولویت‌دادن به منافع بلندمدت ملی و عقلانیت محیط‌زیستی دولت» خواند و حرف‌هایش را اینطور به پایان برد: «پیش‌شرط توسعه پایدار، حفظ محیط‌زیست است. بقای ایران، در گرو بقای محیط‌زیست ایران است.»

گردشگری بی‌ضابطه به هرمز آسیب زد

در ادامه نشست، گرچه بر لزوم توسعه گردشگری تأکید شد، اما رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست بار دیگر نسبت به گردشگری بی‌ضابطه و بی‌توجه به ملاحظات محیط‌زیستی هشدار داد؛ نگرانی‌ای که نشان می‌دهد تعادل میان توسعه اقتصادی و حفظ محیط‌زیست هنوز به طور کامل برقرار نشده است.

بیشتر بخوانید:خطر فرونشست زمین تهران را تهدید می‌کند

انصاری با تأکید بر لزوم بازطراحی الگوی توسعه گردشگری در ایران، خواستار ارتقای همکاری‌های راهبردی با وزارت میراث‌فرهنگی در حوزه «گردشگری سبز» شد و از صنایع‌دستی به‌عنوان صنعتی پاک، بومی‌ساز و هم‌راستا با زیست‌بوم طبیعی کشور یاد کرد. او گفت: «توسعه گردشگری بدون پیوست‌های محیط‌زیستی، تهدیدی برای میراث طبیعی و فرهنگی ایران خواهد بود.»

او با تأکید بر ضرورت هم‌افزایی نهادی برای صیانت از میراث طبیعی و فرهنگی کشور، عنوان کرد: «میان مأموریت‌های وزارت میراث‌فرهنگی و سازمان حفاظت محیط‌زیست، پیوندی راهبردی و بنیادین وجود دارد. توسعه گردشگری پایدار و طبیعت‌محور، از اولویت‌های مشترک ماست؛ چراکه بی‌توجهی به محیط‌زیست در فرآیند گردشگری، نه‌تنها به منابع طبیعی آسیب می‌زند بلکه به فرسایش تدریجی سرمایه‌های تمدنی ما نیز منجر می‌شود.»

انصاری در بخش دیگر گفته‌های خود به نارسایی‌های موجود در برخی مناطق گردشگرپذیر کشور پرداخت و آسیب به جزیره هرمز را مثال زد. او گفت: «در برخی از مقاصد همچون جزیره هرمز، گردشگری بدون پیوست محیط‌زیستی، منجر به آسیب جدی به اکوسیستم محلی شده است. این وضعیت هشداری است که نشان می‌دهد بدون الگوی گردشگری پایدار، توسعه، به ضد خود تبدیل خواهد شد.»

او با بیان این موضوع، تأکید کرد: «مردم، گردشگران و فعالان حوزه سفر باید در کنار محیط‌بانان بایستند. حفاظت از طبیعت، صرفاً وظیفه یک سازمان نیست بلکه یک وظیفه ملی و فرهنگی است.»

رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست همچنین به اهمیت صنایع‌دستی در منظومه توسعه پایدار اینطور اشاره کرد: «صنایع‌دستی، صنعتی بومی، سبز، غیرآلاینده و همسو با محیط‌زیست است. این ظرفیت ارزشمند، هم در خلق اشتغال محلی نقش‌آفرین است و هم در حفاظت از میراث طبیعی. ما علاقه‌مندیم از این هنرصنعت حمایت کنیم و آن را جزئی از برنامه‌های توسعه گردشگری سبز بدانیم.»

او با اشاره به تنوع زیستی و جغرافیایی ایران، ظرفیت‌های طبیعی را یکی از مهم‌ترین ارکان گردشگری دانست و گفت: «تالاب‌ها، جنگل‌ها، کوهستان‌ها و عرصه‌های بکر طبیعت ایران، قابلیت آن را دارند که به‌عنوان مقاصد گردشگری پایدار معرفی شوند. سازمان حفاظت محیط‌زیست آمادگی دارد با وزارت میراث‌فرهنگی، در قالب یک تفاهم‌نامه جامع، الگوی توسعه گردشگری سبز را تدوین و اجرا کند.»

انصاری در آخر با تقدیر از «نگاه راهبردی وزیر میراث‌فرهنگی به مسئله پایداری محیط‌زیست و گردشگری»، ابراز امیدواری کرد که همکاری‌های فرابخشی و هم‌افزایی، به تقویت گفتمان گردشگری سبز و حفاظت هوشمندانه از زیست‌بوم‌های طبیعی و تاریخی کشور منتهی شود.

منبع: روزنامه پیام ما