معرفی وظایف سازمان هواشناسی کشور/ پیش‌بینی دقیق آب و هوا و مدیریت مخاطرات طبیعی

اقتصاد۲۴- محمد آیتی: سازمان هواشناسی کشور یک نهاد کلیدی است که با پیش‌بینی دقیق شرایط جوی، نقش حیاتی در حفظ ایمنی و مدیریت منابع کشور ایفا می‌کند. این سازمان با استفاده از شبکه‌ای از ایستگاه‌های زمینی، رادار‌ها و تصاویر ماهواره‌ای، اطلاعات دقیقی در مورد آب و هوا جمع‌آوری و تحلیل می‌کند.

سازمان هواشناسی کشور چیست؟

سازمان هواشناسی کشور یک نهاد تخصصی دولتی است که مسئول پایش، ثبت و تحلیل شرایط جوی و اقلیمی کشور و ارائه اطلاعات دقیق هواشناسی به مردم، سازمان‌ها و دستگاه‌های اجرایی است.

این سازمان با بهره‌گیری از ایستگاه‌های هواشناسی، رادار‌های جوی، ماهواره‌ها و مدل‌های پیش‌بینی عددی، اطلاعات مربوط به دما، بارش، رطوبت، سرعت و جهت باد، و سایر پارامتر‌های اقلیمی را جمع‌آوری و تحلیل می‌کند. 

سازمان هواشناسی کشور همچنین هشدار‌های زودهنگام برای مخاطرات طبیعی مانند سیل، طوفان، گرد و غبار و سرمازدگی صادر می‌کند تا نهاد‌های مسئول و مردم بتوانند اقدامات پیشگیرانه و ایمن‌سازی لازم را انجام دهند. علاوه بر این، این سازمان نقش مهمی در تدوین برنامه‌های مدیریتی و راهبردی در حوزه آب و هوا، کشاورزی، حمل و نقل و انرژی ایفا می‌کند و با سایر سازمان‌های ملی و بین‌المللی همکاری می‌کند تا دقت پیش‌بینی‌ها و کیفیت خدمات هواشناسی بهبود یابد.

تاریخچه سازمان هواشناسی کشور

تاریخچه سازمان هواشناسی کشور به سال ۱۳۳۴ شمسی بازمی‌گردد، زمانی که اداره کل هواشناسی وابسته به وزارت راه تأسیس شد. این نهاد در سال ۱۳۳۸ به‌عنوان صد و سومین عضو به عضویت سازمان جهانی هواشناسی (WMO) درآمد. پیش از تأسیس این سازمان، فعالیت‌های هواشناسی به صورت پراکنده توسط سفارتخانه‌ها و برخی نهاد‌های دولتی مانند بنگاه مستقل آبیاری برای اهداف محدود کشاورزی و هوانوردی انجام می‌شد. پس از انقلاب اسلامی، تمرکز اصلی سازمان از خدمات صرفاً هوانوردی به سمت خدمات کاربردی و حیاتی برای بخش‌های مختلف مانند کشاورزی، مدیریت منابع آب و مدیریت بحران تغییر یافت. این تغییر رویکرد، نقش سازمان را در امنیت غذایی و حفاظت از محیط زیست پررنگ‌تر کرد.

وظایف اصلی و عملکرد سازمان هواشناسی کشور

•    پیش‌بینی آب و هوا: این سازمان با ارائه پیش‌بینی‌های کوتاه مدت و بلند مدت، اطلاعات لازم را برای مردم، کشاورزان، صنعت حمل و نقل و سایر بخش‌ها فراهم می‌کند. این پیش‌بینی‌ها به تصمیم‌گیری‌های روزمره و برنامه‌ریزی‌های بلندمدت کمک می‌کنند.

•    مدیریت مخاطرات طبیعی: سازمان هواشناسی با هشدار به موقع درباره پدیده‌های جوی خطرناک مانند سیل، طوفان، رعد و برق و موج‌های گرما و سرما، به کاهش تلفات جانی و خسارات مالی کمک می‌کند. این هشدار‌ها به نهاد‌های امدادی و مدیریتی امکان می‌دهند تا اقدامات پیشگیرانه لازم را انجام دهند.

•    پشتیبانی از بخش‌های حیاتی: اطلاعات هواشناسی برای بخش‌هایی مانند کشاورزی (زمان مناسب کاشت و برداشت)، حمل و نقل هوایی و دریایی (مسیر‌های امن) و مدیریت منابع آب (پیش‌بینی بارندگی) حیاتی است.

•    مطالعات اقلیمی: این سازمان در زمینه تغییرات اقلیمی و پدیده‌های جوی بلندمدت نیز فعالیت می‌کند و داده‌های لازم برای تحقیقات علمی و سیاست‌گذاری‌های محیط زیستی را فراهم می‌آورد.

بیشتر بخوانید: سازمان امور اراضی کشور چیست؟/ متولی مدیریت و ساماندهی زمین‌ها

سازمان هواشناسی بین‌المللی چیست؟

سازمان هواشناسی بین‌المللی که امروزه با نام سازمان جهانی هواشناسی (WMO) شناخته می‌شود، یک نهاد تخصصی وابسته به سازمان ملل متحد است که با هدف هماهنگی فعالیت‌های هواشناسی، هیدرولوژی و علوم جوی در سطح جهانی تأسیس شده است. این سازمان در سال ۱۹۵۰ جایگزین «سازمان بین‌المللی هواشناسی» شد که از سال ۱۸۷۳ فعالیت می‌کرد. وظایف اصلی آن شامل تبادل داده‌های جوی بین کشورها، استانداردسازی روش‌های پایش و پیش‌بینی، توسعه فناوری‌های نوین هواشناسی، و پشتیبانی از برنامه‌های مقابله با تغییرات اقلیمی و مدیریت مخاطرات طبیعی است. WMO با عضویت بیش از ۱۹۰ کشور، بستری برای همکاری علمی و فنی میان سازمان‌های هواشناسی ملی فراهم می‌کند تا دقت پیش‌بینی‌ها افزایش یابد و اطلاعات لازم برای حفاظت از جان و مال انسان‌ها و پایداری محیط‌زیست به‌موقع در اختیار دولت‌ها و جوامع قرار گیرد.

کنگره جهانی هواشناسی

کنگره جهانی هواشناسی عالی‌ترین مرجع تصمیم‌گیری در سازمان جهانی هواشناسی (WMO) است که از نمایندگان تمامی کشور‌های عضو تشکیل می‌شود و هر چهار سال یک‌بار تشکیل جلسه می‌دهد. این کنگره مسئول تعیین سیاست‌های کلان، برنامه‌های بلندمدت و راهکار‌های اجرایی سازمان است و همچنین سقف بودجه و نحوه هزینه‌کرد آن در دوره چهار ساله را تصویب می‌کند. 

از دیگر وظایف کنگره می‌توان به بررسی شیوه انتخاب اعضا، تصویب مقررات فنی مرتبط با هواشناسی و هیدرولوژی کاربردی و انتخاب رئیس، معاونان، اعضای شورای اجرایی و دبیرکل سازمان اشاره کرد. این نشست فرصتی برای تقویت همکاری‌های بین‌المللی در زمینه پایش و پیش‌بینی جوی، مدیریت مخاطرات طبیعی و مقابله با تغییرات اقلیمی فراهم می‌آورد. شایان ذکر است که علی‌محمد نوریان، معاون پیشین وزیر راه و رئیس سازمان هواشناسی ایران، در سال ۲۰۰۷ به سمت معاون اول دبیرکل سازمان جهانی هواشناسی منصوب شد.

هواشناسی هوانوردی چیست؟

هواشناسی هوانوردی شاخه‌ای تخصصی از علم هواشناسی است که به پایش، تحلیل و پیش‌بینی شرایط جوی مؤثر بر پرواز هواپیما‌ها می‌پردازد. این حوزه با هدف تأمین ایمنی، کارایی و برنامه‌ریزی بهینه پرواز‌ها فعالیت می‌کند و اطلاعات دقیقی درباره پدیده‌هایی، چون تغییرات دما و فشار، سرعت و جهت باد، آشفتگی‌های جوی، ابرناکی، بارش، یخ‌زدگی، طوفان‌های رعد و برق و دید افقی در اختیار خلبانان، کنترل‌کنندگان ترافیک هوایی و مدیران فرودگاه قرار می‌دهد. 

داده‌های هواشناسی هوانوردی از طریق ایستگاه‌های هواشناسی فرودگاهی، رادار‌های جوی، تصاویر ماهواره‌ای و مدل‌های پیش‌بینی عددی جمع‌آوری و تحلیل می‌شود. ارائه به‌موقع این اطلاعات نقش کلیدی در پیشگیری از حوادث هوایی، کاهش تأخیر پرواز‌ها و صرفه‌جویی در مصرف سوخت دارد و یکی از الزامات مهم سازمان بین‌المللی هوانوردی غیرنظامی (ICAO) به شمار می‌رود. 

خدمات هواشناسی هوانوردی و بسته پروازی

خدمات هواشناسی هوانوردی و بسته پروازی مجموعه‌ای از اطلاعات و پیش‌بینی‌های تخصصی است که برای حفظ ایمنی، بهینه‌سازی مسیر و زمان‌بندی پرواز‌ها به خلبانان، واحد‌های کنترل ترافیک هوایی و شرکت‌های هواپیمایی ارائه می‌شود. این خدمات شامل گزارش‌ها و نقشه‌های جوی مسیر پرواز، پیش‌بینی شرایط آب‌وهوایی فرودگاه مبدأ، مقصد و مسیر‌های جایگزین، هشدار‌های مربوط به تلاطم، یخ‌زدگی، باد شدید، طوفان‌های رعدوبرق، گرد و غبار و کاهش دید و همچنین اطلاعات مربوط به جبهه‌های هوایی و تغییرات فشار است.

«بسته پروازی» یا Flight Folder بخشی از این خدمات است که حاوی گزارش‌های METAR، TAF، نقشه‌های جوی، نمودار‌های باد در سطوح پروازی مختلف، اطلاعات NOTAM مرتبط با شرایط جوی و هشدار‌های ویژه SIGMET و AIRMET است. این بسته پیش از پرواز در اختیار خلبان قرار می‌گیرد تا بر اساس آن، مسیر بهینه و ایمن را انتخاب و تصمیم‌گیری عملیاتی لازم انجام دهد. اجرای دقیق این خدمات نقش مهمی در کاهش خطرات پروازی، جلوگیری از حوادث و بهبود بهره‌وری ناوگان هوایی دارد.