معشوره؛ پروژه‌ای با پرونده‌ی همیشه باز

باشگاه خبرنگاران جوان ؛ سارا بابایی - سد معشوره، یا همان سد گاوشمار، سال‌هاست به‌عنوان یکی از کلیدی‌ترین طرح‌های آبی کشور مطرح است.

این پروژه عظیم که مطالعات اولیه‌اش از سال ۱۳۸۰ آغاز شد، اکنون پس از فراز و نشیب‌های فراوان، با تزریق بیش از ۵۰۰ میلیارد تومان اعتبار و رشد ۳۰۰ درصدی بودجه، دوباره به صدر اولویت‌های لرستان بازگشته است.

استان لرستان طی سال‌های اخیر با بحران‌های متعددی از جمله کاهش منابع آبی، فرسایش خاک و مهاجرت روستاییان مواجه بوده است.

 در چنین شرایطی، طرحی مانند سد معشوره می‌تواند نه‌تنها در مهار خشکسالی و سیلاب، بلکه در تثبیت جمعیت و توسعه کشاورزی منطقه نقشی حیاتی ایفا کند.

وعده‌ها پشت سد خاک‌خورده

استاندار لرستان، سید سعید شاهرخی، در تازه‌ترین اظهارات خود، سد معشوره را اولویت حیاتی استان دانسته و گفته است:

امسال بیش از ۵۰۰ میلیارد تومان اعتبار برای ادامه روند ساخت سد اختصاص یافته که نسبت به سال گذشته، افزایشی ۳۰۰ درصدی داشته است.

او افزود:  با انتخاب پیمانکار جدید و استفاده از منابع فاینانس و نفت، سرعت اجرای پروژه افزایش می‌یابد.

با این حال، شاهرخی اذعان می‌کند که این پروژه سال‌ها با تعلل مواجه بوده و اکنون نظارت مستمر و روزانه بر روند پیشرفت آن در دستور کار استانداری قرار گرفته است.

 آیا بودجه کافی است؟

اختصاص اعتبار قابل‌توجه برای سد معشوره در شرایطی انجام شده که بسیاری از پروژه‌های مشابه در کشور به‌دلیل مشکلات اقتصادی و تحریم‌ها، با تأخیرهای طولانی مواجه هستند.

کارشناسان منابع آبی هشدار می‌دهند که ساخت سد، صرفاً با تأمین بودجه اولیه به سرانجام نمی‌رسد. مدیریت صحیح، تکمیل مطالعات، رعایت ملاحظات زیست‌محیطی و تضمین تأمین مالی پایدار از مهم‌ترین چالش‌های این‌گونه پروژه‌هاست.

داریوش حسن‌نژاد، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان، می‌گوید:تاکنون ۶۵ میلیارد تومان برای بخش مطالعاتی سد هزینه شده، اما تنها ۲۵ درصد از آن پیشرفت داشته است. پیش‌بینی می‌کنیم تا شهریور پیمانکار اصلی انتخاب و پروژه وارد فاز اجرایی شود.

معشوره میان توسعه کشاورزی و کنترل سیلاب

مطابق اعلام وزارت نیرو، سد معشوره قرار است سالانه ۱۶۲ میلیون مترمکعب آب کشاورزی، ۱۷ میلیون مترمکعب آب شرب و ۶ میلیون مترمکعب آب صنعتی را تأمین کند. همچنین مهار سیلاب‌های ویرانگر کشکان از اهداف اصلی این پروژه است.

اما منتقدان می‌گویند در حالی که پروژه‌های آبی مشابه در غرب کشور اغلب با موانع زیست‌محیطی و اجتماعی مواجه هستند، مشخص نیست ارزیابی اثرات محیطی و اجتماعی سد معشوره تا چه اندازه شفاف و کامل انجام شده است.

 ابهام در زمان‌بندی ۳۶ ماهه

مدیر عامل آب منطقه‌ای لرستان وعده داده که سد معشوره طی ۳۶ ماه آینده به بهره‌برداری می‌رسد، اما با توجه به سوابق طولانی این پروژه احتمالاً  این زمان‌بندی خوش‌بینانه است.

تجربه پروژه‌های مشابه نشان داده که مشکلات فنی، اختلافات پیمانکاری و کمبود منابع، می‌تواند این جدول زمانی را تا سال‌ها به تعویق بیندازد.

پروژه‌ای که فراتر از بودجه است

مسئله سد معشوره تنها به تزریق پول ختم نمی‌شود. لرستان طی سال‌های اخیر با چالش‌های جدی نظیر کاهش منابع آب زیرزمینی، فرسایش خاک و مهاجرت روستاییان مواجه بوده است.

بنابراین، هرگونه سرمایه‌گذاری در پروژه‌های زیرساختی باید با نگاه توسعه پایدار و آینده‌نگر انجام شود.

اگر معشوره بدون برنامه جامع مدیریت آب و کشاورزی اجرا شود، احتمال دارد به سرنوشتی مشابه برخی سدهای غیراقتصادی کشور دچار شود که پس از تکمیل، با مشکل تأمین آب یا بازدهی پایین مواجه می‌شوند.

 رصد روزانه یا وعده‌ای دیگر؟

استاندار لرستان وعده داده که روند پروژه «روزانه» پایش می‌شود. او گفته است:برای من قابل‌قبول نیست که چنین پروژه‌ای که مردم سال‌ها منتظر آن هستند، بلاتکلیف بماند. جدول نظارت و رصد روزانه در دفتر استانداری نصب خواهد شد.

این رویکرد، اگر عملیاتی و شفاف باشد، می‌تواند الگویی برای سایر پروژه‌های ملی باشد. اما پرسش اصلی این است که آیا این نظارت می‌تواند بر مشکلات ساختاری و ملی پروژه غلبه کند؟

سد معشوره نه‌فقط یک پروژه عمرانی، بلکه یک سرمایه‌گذاری راهبردی برای آینده لرستان است؛ پروژه‌ای که می‌تواند معادلات اقتصادی و اجتماعی غرب استان را تغییر دهد.

اکنون، همه نگاه‌ها به تحقق وعده ۳۶ ماهه برای بهره‌برداری از این پروژه است؛ وعده‌ای که اگر با اراده و برنامه‌ریزی دقیق دنبال شود، می‌تواند لرستان را از حاشیه بحران آب به مسیر توسعه پایدار هدایت کند.