نهایی شدن تفاهم ایران و آژانس؛ راه دیپلماسی باز شد

به گزارش سرویس بین الملل تابناک، سید عباس عراقچی وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در کنفرانس مطبوعاتی مشترک به مناسبت نهایی‌شدن تفاهم راجع به نحوه تعامل ایران-آژانس بین المللی انرژی اتمی گفت: اجازه بدهید سخنم را با چند کلمه درباره تازه‌ترین اقدام تجاوزکارانه رژیم اسرائیل آغاز کنم؛ اقدامی که امروز بعدازظهر در دوحه با هدف قرار دادن مذاکره‌کنندگان فلسطینی صورت گرفت.

وی افزود: ما این اقدام تروریستی و تجاوزکارانه را به شدیدترین وجه ممکن محکوم می‌کنیم و همبستگی کامل خود را با ملت فلسطین و همچنین با دولت قطر، که حاکمیت و تمامیت ارضی آن به‌طور آشکار توسط رژیم اسرائیل نقض شده است، اعلام می‌داریم.

وی یادآور شد: مراتب تسلیت صمیمانه خود را به خانواده‌ها و به همه فلسطینیان به‌خاطر شهادت کسانی که در نتیجه این اقدام بزدلانه تروریستی اسرائیل به شهادت رسیده‌اند، ابراز می‌کنم.

عراقچی گفت: ما از شورای امنیت سازمان ملل و کل جامعه بین‌المللی درخواست می‌کنیم که فوراً اقداماتی را برای متوقف ساختن رژیم اسرائیل از ارتکاب جنایات بیشتر در غزه و نجات جهان از تهدید بی‌سابقه‌ای که این رژیم برای صلح و امنیت جهانی ایجاد کرده است، به عمل آورند.

مایلم سخنم را با ابراز تشکر و قدردانی از مصر، دوست من وزیر بدر عبدالعاطی، به خاطر مساعی جمیله ایشان طی هفته‌های اخیر و همچنین به دلیل میزبانی امروز آغاز کنم.

وی گفت: امروز نشانه یک گام مهم در تداوم و پایداری حسن نیت جمهوری اسلامی ایران در راستای حل و فصل هرگونه مسأله مرتبط با برنامه هسته‌ای صرفاً صلح‌آمیز خود از طریق دیپلماسی و گفت‌وگو است. علیرغم قرار گرفتن در معرض حملات غیرقانونی و جنایتکارانه، ایران همچنان بر استیفای حقوق مسلم خود برای استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای طبق معاهده عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای (NPT) پایدار مانده و در عین حال آمادگی خود را برای مشارکت در گفت‌وگوی واقعی و معنادار به منظور اجرای تعهدات مربوطه خویش نشان داده است.

عراقچی افزود: اعمال تجاوزکارانه فاقد هرگونه توجیه که در فاصله ۱۳ تا ۲۴ ژوئن ۲۰۲۵ رخ داد و تأسیسات هسته‌ای تحت پادمان ما را هدف قرار داد، آشکارا غیرقانونی و جنایتکارانه بود. رژیم‌های ایالات متحده و اسرائیل باید در قبال تمامی تلفات انسانی و خسارات مادی وارده مسئول شناخته شده و پاسخگو باشند. ملت ایران این اعمال جنایتکارانه را هرگز نه فراموش خواهد کرد و نه خواهد بخشید.

وزیر خارجه ایران گفت: این حملات غیرقانونی و تداوم تهدید به اقدامات بیشتر، شرایطی را که ایران بر اساس آن با آژانس همکاری می‌کرد، به‌طور بنیادین دگرگون ساخته است. ادامه همکاری در شرایطی که تأسیسات تحت پادمان ما به طور عمدی هدف قرار گرفته و تخریب می‌شد، دیگر امکان‌پذیر نبود.

وی افزود: در واکنش به این وضعیت خطیر، مجلس شورای اسلامی ایران قانونی را به تصویب رساند که به تعلیق همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی حکم می‌کند. این قانون بیانگر حق حاکمیتی ملت ایران در صیانت از امنیت خود، کرامت و دستاوردهای علمی هسته‌ای خود در برابر تهدیدهای مستمر است. این اقدام انتخاب ما نبود، بلکه پیامد مستقیم اقدامات غیرقانونی علیه تأسیسات تحت پادمان ایران بود. هیچ ملت مسئولی زمانی که زیرساخت‌های هسته‌ای صرفاً صلح‌آمیز آن عمداً هدف قرار گرفته، نمی‌تواند کار را به روال عادی ادامه دهد.

عراقچی گفت: چارچوب موجود موافقت‌نامه پادمان‌های معاهده NPT میان ایران و آژانس که برای شرایط عادی طراحی شده است در عمل پاسخگوی وضعیت بی‌سابقه‌ای که بر اثر اقدامات غیرقانونی ایالات متحده و اسرائیل ایجاد شده نیست. هیچ سابقه‌ای از همکاری میان آژانس و یک دولت عضو در شرایطی که تأسیسات تحت پادمان آن به طور عمدی مورد حمله و آسیب قرار گرفته باشد وجود ندارد.

وی یادآور شد: بر همین اساس، ایران و آژانس وارد سلسله مذاکرات فشرده‌ای با هدف ایجاد یک سازوکار جدید برای اجرای تعهدات پادمانی ایران و تضمین تداوم همکاری شدند. این مذاکرات بر پایه درک مشترک صورت گرفت که فعالیت‌های پادمانی باید حفظ شود، در حالی که نگرانی‌های امنیتی مشروع ایران نیز مورد توجه قرار گیرد.

وی افزود: امروز، من و مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دور نهایی مذاکرات را برای نهایی‌سازی تفاهم در خصوص نحوه اجرای تعهدات پادمانی ایران در پرتو تحولات ناشی از اقدامات غیرقانونی علیه تأسیسات هسته‌ای ایران برگزار کردیم و موفق شدیم آن را نهایی کنیم.

عراقچی گفت: گام‌های عملی توافق‌شده برای اجرای پادمان‌ها به طور کامل با قانون مجلس شورای اسلامی ایران منطبق است؛ به نگرانی‌های ایران می‌پردازد و چارچوبی برای استمرار همکاری فراهم می‌سازد. آنچه ما انجام داده‌ایم، در عین حال که حقوق مسلم ما را تضمین می‌کند، همکاری با آژانس را ذیل یک چارچوب توافق‌شده حفظ می‌نماید. این توافق یک سازوکار عملی برای همکاری برقرار می‌کند که هم شرایط استثنایی امنیتی ایران و هم الزامات فنی آژانس را بازتاب می‌دهد.

وی گفت: همچنین تضمین می‌کند که همکاری به نحوی ادامه یابد که حاکمیت ملی ایران مورد احترام قرار گیرد و الزامات راستی‌آزمایی آژانس تأمین شود.

وزیر خارجه ایران تاکید کرد: با این حال، همکاری ما نمی‌تواند از واقعیات عینی موجود در میدان و ضرورت صیانت از حقوق و امنیت مردم ما منفک گردد.

وی افزود: پیام روشن است: ایران هرگز در خصوص حاکمیت، حقوق یا امنیت خود سازش نخواهد کرد. در عین حال، ایران با دستیابی به توافق با آژانس برای امکان‌بخشی به تداوم همکاری، علیرغم اقدامات غیرقانونی، خویشتنداری و مسئولیت‌پذیری خود را به نمایش می‌گذارد.

وی تاکید کرد: ما از آژانس و جامعه بین‌المللی انتظار داریم که به حقوق بین‌الملل پایبند بوده و این حملات را محکوم کنند. همکاری مسیر یک‌طرفه نیست. در برابر تعهدات ایران، آژانس نیز مسئولیت‌های مشخصی دارد و ما انتظار داریم به طور کامل به آنها پایبند باشد و بی‌طرفی، استقلال و حرفه‌ای‌گری خود را حفظ کند.

عراقچی در پایان گفت: تأکید می‌کنم که در صورت هرگونه اقدام خصمانه علیه ایران از جمله بازگرداندن قطعنامه‌های لغوشده شورای امنیت سازمان ملل متحد، ایران این گام‌های عملی را پایان یافته تلقی خواهد کرد.

پیش از این اسماعیل بقایی در گفتگو با رسانه ملی گفت: ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره نحوه تعامل در وضعیت جدید، متعاقب حملات غیرقانونی آمریکا و رژیم صهیونیستی علیه تأسیسات هسته‌ای ایران به تفاهم رسیدند.

وی افزود: مذاکرات وزیر امور خارجه و مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی عصر امروز در قاهره انجام شد.

سخنگوی وزارت امور خارجه تأکید کرد: جزئیات این تفاهم تا دقایقی دیگر در نشست خبری وزیر امور خارجه، اعلام خواهد شد.

پیش از این بقایی سخنگوی در شبکه ایکس در خصوص دیدارهای وزیر امور خارجه کشورمان در جریان سفر به مصر نوشته بود: «دکتر عراقچی وزیر امور خارجه برای یک دیدار رسمی از مصر وارد قاهره شد.

مقرر بود دکتر عراقچی با همتای مصری بدر عبدالعاطی و رئیس‌جمهور مصر عبدالفتاح السیسی دیدار و گفتگو کند.

روز شنبه 15 شهریور نیز سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران در همایش ملی توانمندی‌های سرمایه‌گذاری مناطق آزاد و تجاری ایران در این خصوص گفته بود: طبیعتاً همکاری با آژانس نمی‌تواند مثل گذشته باشد. ما نیاز به یک چارچوب جدید همکاری با آژانس داریم. خوشبختانه در این خصوص مذاکرات ما با آژانس آغاز شده و همین امروز هم برای رسیدن به یک چارچوب جدید، مذاکرات ادامه پیدا کرده است. تا آنجایی که من مطلع شدم ـ همین قبل از ورود به جلسه ـ مذاکرات خوبی هم انجام شده و ما بسیار نزدیک هستیم به اینکه با خود آژانس به یک چارچوب جدید همکاری برسیم.

به گزارش تابناک، ایران پیش از این اعلام کرده بود همکاری با آژانس مستلزم ایجاد یک چارچوب جدید و مدالیته جهت همکاری پس از جنگ ۱۲ روزه است. بر این اساس ایران اعلام کرده است که اجازه بازرسی به آژانس از سایت‌های آسیب دیده در جنگ را نمی‌دهد.

آمریکا در اول تیر با مشارکت در تجاوزگری رژیم صهیونیستی به حاکمیت ملی و تمامیت ارضی ایران، تاسیسات هسته‌ای صلح‌آمیز آن را با بمب‌های سنگرشکن هدف قرار داد. این تاسیسات آسیب جدی دید، اما نه مقامات ایران و نه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی افزایش سطح تشعشعات خارجی را گزارش نکردند.

ایران به دلیل عمل نکردن «رافائل گروسی» مدیرکل آژانس به وظایف قانونی‌اش در حفاظت از تاسیسات اتمی صلح‌آمیز ایران در تجاوزگری رژیم صهیونیستی و آمریکا به این تاسیسات که تحت پوشش توافق پادمانی با آژانس قرار داشت، همچنین گزارش فنی جانبدارانه او درباره برنامه هسته‌ای ایران-گزارشی که تهران آن را زمینه‌سازی این تجاوزگری می‌داند، همکاری خود با آژانس را به تعلیق درآورد.

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در قسمتی از گزارش فصلی خود اعتراف کرد که ایران ۲ بازرس این آژانس را به دلیل انتقال بخشی از اسناد محرمانه از ایران به وین کنار گذاشته و لغو انتصاب کرده است.

تدوین مدالیته جدید با آژانس

روابط ایران و آژانس پس از جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل در ماه ژوئن، که در اواخر آن تأسیسات کلیدی هسته‌ای ایران توسط آمریکا بمباران شد، به تیرگی گرایید. آژانس روز ۱۲ ژوئن، یک روز پیش از حملات اسرائیل به خاک ایران، اعلام کرده بود که تهران تعهدات خود در زمینه منع اشاعه سلاح‌های هسته‌ای را نقض کرده است.

مجلس شورای اسلامی ایران پس از آتش‌بس در جنگ اسرائیل و ایران، در یک مصوبهٔ دوفوریتی تحت عنوان «قانون الزام دولت به تعلیق همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی»، همکاری جمهوری اسلامی ایران با آژانس را محدود کرد.

این مصوبه به سرعت به قانونی الزام‌آور بدل شد و دولت ایران را موظف کرد تا با تغییر شیوه همکاری با آژانس، درخواست‌های این نهاد از ایران را برای اجرا از سوی سازمان انرژی اتمی، از قبل به تأیید شورای عالی امنیت ملی ایران برساند.

از سوی دیگر، پس از این حملات، ایران همکاری با آژانس را منوط به ایجاد یک چارچوب توافق جدید کرده بود.