پرتاب ماهواره ناهید ۳ برای سال ۱۴۰۶ برنامه‌ریزی شده است/ فناوری‌های فضایی چه تاثیری در زندگی مردم دارند؟

باشگاه خبرنگاران جوان؛ فاطمه کربلایی - حسن سالاریه، رئیس سازمان فضایی ایران درباره موفقیت‌آمیز بودن پرتاب ماهواره ناهید ۲ گفت: این ماهواره با همکاری شرکت‌های دانش‌بنیان و پژوهشگاه فضایی ایران طراحی و ساخته شده و روز سوم مردادماه با موفقیت در مدار قرار گرفت.

 سالاریه در یک برنامه تلویزیونی اظهار داشت:  ناهید ۲، نخستین ماهواره مخابراتی کشور است که در باند فرکانسی KU در مدار قرار گرفته است. پیش از این، ماهواره‌هایی مانند «ناهید ۱» با باند فرکانسی S فعالیت داشتند که بیشتر برای مأموریت‌های ذخیره و ارسال (Store and Forward) استفاده می‌شد.

وی افزود: باند KU ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارد، از جمله فرکانس و پهنای باند بالاتر که امکان انتقال حجم بیشتری از داده را فراهم می‌کند. این باند معمولاً برای خدمات پخش رادیویی و تلویزیونی، اینترنت و سایر خدمات پهن‌باند در سطح بین‌المللی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

سالاریه با تأکید بر بومی بودن فناوری‌های به‌کار رفته در ناهید ۲ تصریح کرد: «محموله اصلی این ماهواره، یک فرستنده و گیرنده در باند KU است که قرار است در روز‌های آینده مراحل آزمایش و ارزیابی عملکرد آن تکمیل شود. تاکنون نیز بسیاری از زیرسیستم‌های این ماهواره با موفقیت تست شده‌اند.»

وی درباره اهمیت تست‌های مداری گفت: «شرایط مدار با محیط آزمایشگاهی زمین بسیار متفاوت است و تنها در مدار می‌توان عملکرد واقعی سیستم‌ها را ارزیابی کرد. شرایط سخت دمایی، تشعشعات فضایی و محدودیت زمانی در ارتباط با ایستگاه‌های زمینی، از جمله چالش‌هایی است که تنها در مدار قابل بررسی است.»

نمونه دوم ناهید ۲ در دست طراحی

رئیس سازمان فضایی ایران با اشاره به برنامه‌های آتی گفت: نمونه دوم ماهواره ناهید ۲ نیز آماده پرتاب است، اما تا زمانی که داده‌های عملکردی نمونه اول به‌طور کامل بررسی و تحلیل نشود، پرتاب نمونه دوم انجام نخواهد شد. ممکن است بر اساس نتایج نمونه اول، تغییرات و اصلاحات کوچکی در نمونه دوم اعمال شود.

سالاریه همچنین به محدودیت‌های مداری اشاره کرد و افزود: «این ماهواره در ارتفاع حدود ۵۰۰ کیلومتری تزریق شده که به دلیل مدت زمان کوتاه در دید ایستگاه‌های زمینی، امکان فعالیت‌های محدودتری را دارد. برای حل این مسئله، استفاده از منظومه‌های ماهواره‌ای در دستور کار قرار دارد تا امکان ارتباط پیوسته فراهم شود.»

وی خاطرنشان کرد: برنامه‌ریزی برای توسعه ماهواره‌های مخابراتی در مدار‌های بالاتر، از جمله مدار ۳۶ هزار کیلومتری، در دستور کار سازمان فضایی ایران قرار دارد و ناهید ۲ نقطه آغازی برای ورود به نسل‌های پیشرفته‌تر ماهواره‌های مخابراتی خواهد بود. نمونه دوم این ماهواره نیز آماده شده و پس از تکمیل تست‌های نمونه اول، با ماهواره‌بر سیمرغ پرتاب خواهد شد.»

 حسن سالاریه در ادامه سخنان خود درباره ماهواره ناهید ۲ اظهار داشت:« به طور معمول برای هر ماهواره‌ای که برای نخستین‌بار طراحی و ساخته می‌شود، بیش از یک نمونه در قالب‌های کیفی و پروازی تولید می‌شود. در پروژه ناهید ۲ نیز دو نمونه طراحی شده است. وی افزود: مزیت کنونی این است که ماهواره اول با موفقیت پرتاب شده و اکنون در مدار در حال تست است. داده‌های به‌دست‌آمده از این تست‌ها برای اصلاح یا بهینه‌سازی احتمالی در نمونه دوم مورد استفاده قرار خواهد گرفت.»

ارزیابی‌ها چند هفته تا چند ماه طول می‌کشند

سالاریه درباره روند تست مداری توضیح داد: «فرآیند تست در مدار، فرآیندی دقیق، گام‌به‌گام و زمان‌بر است که ممکن است از چند هفته تا چند ماه به طول بینجامد. به گفته وی، در این مرحله باید ده‌ها المان فنی از جمله حسگرها، عملگر‌ها و برد‌های پردازشی مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرند. وی تأکید کرد: اگر تست‌ها به‌صورت منظم و مرحله‌به‌مرحله انجام نشود، در صورت بروز ایراد، امکان شناسایی دقیق منشأ آن وجود نخواهد داشت.»

رئیس سازمان فضایی ایران افزود: «در صورت مشاهده هرگونه اشکال فنی، باید منبع آن به‌درستی شناسایی و در صورت نیاز از المان‌های رزرو موجود در ماهواره استفاده شود تا عملیات ادامه پیدا کند. این روند، یک رویه استاندارد و رایج در صنعت فضایی جهان است و جای نگرانی ندارد.»

سالاریه همچنین از علاقه‌مندان حوزه فضایی دعوت کرد اخبار مربوط به روند تست و عملکرد ماهواره را از طریق درگاه‌های اطلاع‌رسانی رسمی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و سازمان فضایی ایران دنبال کنند.

کاربرد‌های متنوع فناوری فضایی در زندگی روزمره

سالاریه در ادامه با اشاره به نقش گسترده فناوری فضایی در زندگی روزمره مردم گفت: موقعیت‌یاب‌های موجود در تلفن‌های همراه، خدمات ناوبری هواپیماها، پخش تلویزیونی در مناطق دورافتاده و ارائه اینترنت پهن‌باند، همگی بر پایه فناوری‌های فضایی انجام می‌شوند.

وی افزود: ماهواره‌ها بخش جدایی‌ناپذیر زندگی روزمره شده‌اند و صنعت فضایی، به‌ویژه در حوزه ارتباطات، نقشی بسیار پررنگ در زندگی عمومی و زیرساخت‌های ارتباطی ایفا می‌کند.

رئیس سازمان فضایی ایران با اشاره به ویژگی‌های ماهواره ناهید ۲ تصریح کرد: این ماهواره نخستین نمونه ایرانی است که از محموله مخابراتی در باند فرکانسی KU بهره می‌برد. این باند یکی از کلیدی‌ترین بستر‌های ارتباطی در سطح جهانی محسوب می‌شود و در پخش تلویزیونی، ارائه اینترنت و سایر خدمات ارتباطی پهن‌باند کاربرد گسترده‌ای دارد.

سالاریه خاطرنشان کرد: توسعه ماهواره‌های مخابراتی در مدار‌های بالاتر همچنان در دستور کار سازمان فضایی قرار دارد و گام‌های بعدی برای رسیدن به مدار‌های ۳۶ هزار کیلومتری نیز در حال پیگیری است.

نقش پررنگ دانش بنیان ها در ساخت ماهواره

رئیس سازمان فضایی ایران با اشاره به مشارکت گسترده شرکت‌های دانش‌بنیان در صنعت فضایی کشور گفت: امروز بسیاری از زیرسیستم‌های حیاتی ماهواره‌ای در کشور به‌دست شرکت‌های خصوصی بومی طراحی و تولید می‌شوند و ایران جزو معدود کشور‌هایی است که در حوزه‌های مختلف فضایی به خودکفایی رسیده است.

حسن سالاریه در ادامه اظهار داشت: در حوزه فضایی، انجام تمام مراحل طراحی، تجمیع، ساخت و تست توسط یک نهاد متمرکز ممکن نیست. در این راستا، بخش‌هایی از فعالیت‌ها نظیر طراحی سیستم، ساخت برخی زیرسیستم‌های حیاتی و انجام تست‌های نهایی در پژوهشگاه فضایی ایران انجام می‌شود، اما بخش قابل توجهی از تجهیزات، توسط شرکت‌های دانش‌بنیانی که طی دو دهه اخیر در کشور رشد یافته‌اند، تأمین می‌شود.

وی ادامه داد: امروزه شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی توان تولید طیف وسیعی از تجهیزات از جمله سیستم‌های کنترل وضعیت، برد‌های پردازشی و انواع حسگر‌ها را دارند. حتی برخی از این محصولات به بازار‌های خارجی نیز راه یافته‌اند. فرستنده‌ها و گیرنده‌های فعال در باند‌های مختلف نظیر S، U و V نیز از جمله فناوری‌هایی هستند که توسط شرکت‌های داخلی تأمین می‌شوند.

ایران یکی از ارزان‌ترین کشور‌ها در ساخت ماهواره

سالاریه با اشاره به پایین بودن هزینه ساخت ماهواره در ایران تأکید کرد: برخلاف تصور عمومی، صنعت فضایی ایران جزو صنایع گران‌قیمت محسوب نمی‌شود. اگرچه ماهواره‌های بزرگ‌تر با جرم بالا طبیعتاً هزینه بیشتری دارند، اما در مجموع، هزینه ساخت ماهواره در ایران به‌مراتب کمتر از بسیاری از کشور‌هایی است که در این حوزه فعالیت دارند.

وی افزود: طراحی و ساخت یک ماهواره شامل مراحل پرهزینه‌ای، چون تحقیق، توسعه، پرتاب و تثبیت فناوری است که گریزی از آن نیست، اما پس از تثبیت فناوری، امکان تولید انبوه و صادرات رقابتی کاملاً فراهم است. امروز در بسیاری از کلاس‌های ماهواره‌ای، ایران به سطحی از توانمندی رسیده که می‌تواند محصولات رقابتی به بازار‌های بین‌المللی عرضه کند.

ایران در جمع کشور‌های دارای توان پرتاب فضایی

رئیس سازمان فضایی ایران در ادامه گفت: اگرچه در رتبه‌بندی‌ها نباید تنها به اعداد و جایگاه‌ها بسنده کرد، اما باید پذیرفت که ایران امروز در جایگاهی قرار دارد که می‌تواند ماهواره‌های مخابراتی، سنجشی و تحقیقاتی در کلاس‌های مختلف از جمله نانو، میکرو و مینی بسازد.

وی با اشاره به توانمندی‌های ایران در حوزه پرتاب افزود: در حال حاضر تنها حدود ۱۰ تا ۱۱ کشور در دنیا توانایی پرتاب فضایی دارند و ایران یکی از آنهاست. همچنین ایران دارای پایگاه پرتاب بومی، ایستگاه‌های دریافت تصویر و زیرساخت‌های کامل برای بهره‌برداری از فناوری فضایی است.

سالاریه با اشاره به نمونه‌هایی از ماهواره‌های ایرانی گفت: ماهواره ناهید حدود ۱۱۰ کیلوگرم وزن دارد و ماهواره پارس، که حدود دو سال پیش پرتاب شد، دارای جرمی حدود ۱۳۰ کیلوگرم است. این در حالی است که برخی کشور‌ها هنوز در مرحله ساخت ماهواره‌های نانویی در ابعاد بسیار کوچک هستند.

توسعه فناوری؛ فرصتی برای جبران شکاف با کشور‌های پیشرفته

رئیس سازمان فضایی ایران در پایان تصریح کرد: هرچند برخی کشور‌ها دهه‌ها زودتر از ایران وارد صنعت فضایی شده‌اند، اما با توجه به روند جهانی کوچک‌سازی و کاهش هزینه‌ها در این صنعت، ایران فرصت دارد با بهره‌گیری از توانمندی‌های داخلی و فناوری‌های نوین، فاصله خود را با کشور‌های پیشرو کاهش دهد و جایگاه خود را در عرصه جهانی ارتقاء بخشد.

رئیس سازمان فضایی ایران درباره زمان احتمالی پرتاب ماهواره «ناهید ۳» گفت: این پروژه در حال حاضر در مرحله طراحی قرار دارد و برنامه‌ریزی ما برای پرتاب آن در سال ۱۴۰۶ است، اما این امکان وجود دارد که روند پیشرفت پروژه تسریع شود و پرتاب زودتر از موعد مقرر انجام گیرد.