چالش تروریست‌های خارجی در سوریه: داعش خواستار شورش، غرب نگران پناه‌گاه تروریست‌ها

باشگاه خبرنگاران جوان؛ مینا عظیمی -گروه تروریستی داعش، تروریست‌های خارجی را به شورش علیه دولت جدید سوریه به ریاست ابومحمد الجولانی، رئیس جمهور موقت سوریه و سرکرده شبه نظامیان تحریرالشام تحریک می‌کند.

این در حالی است که سران غربی به دمشق هشدار می‌دهند که از پناه دادن به تروریست‌های خارجی خودداری کند. این وضعیت، پرونده تروریست‌های خارجی در سوریه را به یکی از دشوارترین مسائل پیش روی دولت انتقالی تبدیل کرده است. 

الجولانی و شبه نظامیان تحریرالشام با استفاده از همین تروریست‌های خارجی توانستند دولت بشار اسد، رئیس‌جمهور پیشین سوریه را پایین بکشند، اما اکنون پس از رسیدن به حکومت الجولانی و تحریرالشام دیگر نیازی به آنها ندارند و باید برای ارتباط با غرب آنان را از سوریه خارج کنند.

داعش و خائن خواندن الجولانی

داعش در آخرین شماره از نشریه هفتگی خود،  ابومحمد الاجولانی را به دلیل دیدار هفته گذشته‌اش با دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا با عناوینی نظیر خائن به آرمان، کافر و بنده‌ی ترامپ توصیف کرده است.

در واقع، این نوع دشمنی بین داعش و  تحریر الشام، که الجولانی سرکردگی آن را برعهده دارد، چیز جدیدی نیست. بین سال‌های ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳، تحریر الشام بخشی از داعش بود و الجولانی نماینده ابوبکر البغدادی، سرکرده داعش در سوریه بود اما پس از جدایی از داعش، تحریرالشام با القاعده متحد شد.

تحریرالشام در سال ۲۰۱۶ ادعا کرد که با القاعده نیز ارتباط خود را قطع کرده است تحریر الشام و برای کنترل سوریه شروع به جنگیدن با داعش کرد بنابراین، انتقاد از رویکرد سیاسی فعلی الجولانی، امری قابل پیش‌بینی است.

اما نکته جالب دیگری در نشریه داعش وجود دارد؛ داعش از تروریست‌های خارجی در سوریه خواسته است تا از دولت فعلی به ریاست الجولتنی جدا شوند. این گروه، تروریست‌های خارجی را که از دیپلماسی الجولانی با آمریکا خشمگین هستند، به پیوستن به داعش ترغیب کرده است.

این سخنان، به علاوه دیدار الجولانی با ترامپ، توجه را به یکی از دشوارترین پرونده‌هایی که دولت انتقالی سوریه با آن روبروست، یعنی پرونده تروریست‌های خارجی حاضر در این کشور، جلب کرده است.

نگرانی‌های غرب و درخواست خروج تروریست‌ها

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا در دیدار خود با الجولانی، برای اجبار همه تروریست‌های خارجی به ترک سوریه به عنوان یکی از شروط کاهش تحریم‌ها فشار آورد. فرستادگان فرانسوی و آلمانی نیز اظهارات مشابهی داشتند، زیرا بسیاری نگرانند که سوریه به پناهگاهی برای تروریست‌های با ایدئولوژی‌های افراطی تبدیل شود که می‌توانند بعد‌ها در سطح بین‌المللی فعال شوند.

تروریست‌های خارجی در سوریه چه کسانی هستند؟

تعیین تعداد دقیق تروریست‌های خارجی که در کنار تحریر الشام جنگیده‌اند، دشوار است. بر اساس تخمین کارشناسان، این تعداد می‌تواند بین ۱۵۰۰ تا ۶۰۰۰ تروریست باشد، و احتمالا عدد واقعی در میان این دو تخمین قرار دارد.

بزرگترین گروه از این تروریست‌ها شامل اویغورها، که به آنها گروه ترکستان نیز گفته می‌شود، هستند که از آسیای مرکزی و شرقی، از جمله چین، آمده‌اند. سایر تروریست‌ها از کشور‌های شوروی سابق، منطقه بالکان، ترکیه، کشور‌های عربی و کشور‌های اروپایی می‌آیند.

اکثر تروریست‌ها در اوایل جنگ داخلی سوریه و در پاسخ به فراخوان‌های داعش که در آن زمان تلاش می‌کرد خلافت خودخوانده‌ای را ایجاد کند، وارد سوریه شدند. اما پس از قطع روابط تحریر الشام با داعش برخی از تروریست‌ها این سازمان را ترک کردند، در حالی که برخی دیگر باقی ماندند.

در اواخر سال ۲۰۲۴، در جریان شورش‌هایی که توسط تحریر الشام برای سرنگونی بشار اسد، رئیس‌جمهور سابق سوریه، سرکردگی شد، چندین گروه از تروریست‌ها از جمله اویغور‌ها و چچنی‌ها، نقش اساسی در موفقیت این شورش ایفا کردند. الجولانی گفت که آنها باید به دلیل کمک‌هایشان پاداش بگیرند، و تعدادی از آنها در ژانویه به سمت‌های بالایی در ارتش جدید سوریه منصوب شدند که این امر بحث‌برانگیز شد.

آرون زیلین، پژوهشگر در موسسه واشنگتن، در مصاحبه با دویچه‌وله، گفت که تعیین اهمیت تروریست‌های خارجی برای نیرو‌های امنیتی سوریه در حال حاضر دشوار است زیرا تعداد سوری‌ها به مراتب بیشتر از خارجی‌ها است.

 او اشاره کرد که برخی از تروریست‌های خارجی از اهمیت بیشتری برخوردارند. به عنوان مثال، تروریست‌های اویغور در حال حاضر به عنوان نیروی امنیتی شخصی الجولانی فعالیت می‌کنند. زیلین می‌گوید: آن‌ها اساسا او را محافظت می‌کنند، زیرا او به آنها اعتماد دارد و به عنوان هم‌رزمانش در شورش علیه اسد دیده می‌شوند. 

تروریست‌های خارجی چقدر خطرناکند؟

تروریست‌های خارجی با ایدئولوژی افراطی و تکفیری، متهم به مشارکت در کشتار و قتل‌عام اخیر علیه اقلیت‌های سوری مانند علوی‌ها و همچنین تلاش برای اعمال سانسور بر رفتار‌های اجتماعی در شهر‌های سوریه شده‌اند.

عروه عجوب، پژوهشگر و کارشناس مسائل سوریه، در گزارشی برای انستیتوی مطالعات سیاسی بین‌المللی ایتالیا، توضیح می‌دهد که تحریر الشام تا همین اواخر خود را به عنوان مدافع اسلام سنی معرفی می‌کرد.

اما پس از سقوط رژیم اسد، این گروه مسیر دیگری را در پیش گرفته است. عجوب می‌گوید: این تغییر ناگهانی در روایت، یک تعدیل اساسی در صفوف را نشان می‌دهد. این تغییر می‌تواند برای تروریست‌هایی که به دیدگاه فرقه‌ای محدودتری عادت کرده‌اند، چالش‌برانگیز باشد. 

پیوستن به داعش

محمد صالح، پژوهشگر در موسسه تحقیقات سیاست خارجی در فیلادلفیا، معتقد است که اگر تحریر الشام در مسیر خود به سمت غرب‌گرایی، مانند تحمل زنان بدون حجاب، اجازه فروش مشروبات الکل و مشارکت در یک فرایند سیاسی به سبک غربی، ادامه دهد، عناصر تروریستی در تحریر الشام، به ویژه تروریست‌های خارجی، ممکن است از آنها جدا شوند یا به داعش یا القاعده بپیوندند و با آنها همکاری کنند. 

اما آرون زیلین، پژوهشگر در موسسه واشنگتن، تردید دارد که تروریست‌های خارجی در سوریه تهدید گسترده‌ای ایجاد کنند. زیلین معتقد است که آن‌هایی که احساس کرده‌اند که تحریر الشام احتمالا دیگر به اندازه گذشته تندرو نیست، احتمالا قبلا رفته‌اند و بسیاری از تروریست‌های خارجی کمتر افراطی که باقی مانده‌اند، بسیار منضبط هستند. 

با این وجود تروریست‌های خارجی هنوز می‌توانند مرتکب جرم شوند یا مشکلاتی ایجاد کنند. با این حال، تهدید واقعی‌تر از تروریست‌های خارجی عضو داعش است که به شورش محدودی در شرق سوریه ادامه می‌دهند.

آینده چه خواهد شد؟

پس از دیدار سرکرده شبه نظامیان تحریرالشام با ترامپ، اخباری مبنی بر حمله نیرو‌های امنیتی سوریه به پایگاه‌های تروریست‌های خارجی در استان ادلب منتشر شد. تحلیلگران معتقدند که هنوز مشخص نیست که آیا این اخبار درست است یا صرفاً شایعات یا بازی‌های سیاسی.

به نظر می‌رسد که اجرای یک عملیات بزرگ علیه آنها بعید است. اعضای دولت جدید سوریه ادعا می‌کنند که تروریست‌های خارجی هیچ تهدیدی برای کشور‌های دیگر ایجاد نمی‌کنند و تعداد آنها کمتر از آن است که به طور قابل توجهی بر ارتش جدید سوریه تاثیر بگذارد، حتی برخی معتقدند که ادغام ستیزه‌جویان خارجی در نیرو‌های جدید سوریه شاید بهترین راه برای برخورد با آنها در عمل باشد.

زیلین می‌گوید: از بین تمام درخواست‌هایی که آمریکا ارائه کرده، این شاید دشوارترین درخواست برای سوریه باشد. من فکر نمی‌کنم آنها واقعاً بخواهند تروریست‌های خارجی را تحویل دهند، مگر اینکه، به عنوان مثال، کاری خلاف قانون انجام دهند. 

منبع: دویچه وله