چرا مهاجران از تهران نمی‌روند؟

اقتصاد۲۴- یک عضو شورای پنجم با اشاره به اظهارات وزیر کشور درباره «مهاجرت معکوس» گفت: تا دلایلی که باعث شده است مهاجرت به تهران شکل بگیرد در مناطق دیگر کشور اصلاح نشود این جمعیت با الزام و اجبار بر‌نمی‌گردد و راه‌حلی ندارد چرا که برای حل این معضلات، نیاز به برنامه‌ریزی جامع و توسعه متوازن در تمامی مناطق کشور هستیم. در غیر این صورت، تنها توصیه‌های اخلاقی و انتقادات به این وضعیت کمک نخواهد کرد.

یک عضو سابق شورای شهر تهران: اگر خدماتی مانند بهداشت و درمان در شهر‌های دیگر توسعه یابد، مردم تهران نمی‌آیند و در شهر‌های خود می‌مانند متاسفانه توسعه نامتوازن در کشور از یک سو و آسیب‌هایی که به مناطق مختلف به دلایل گوناگون از جمله جنگ، خشکسالی و... وارد شده از سوی دیگر، ساکنان این مناطق را به تهران و حاشیه‌های آن سوق داده است

 تهران، پایتخت پرجمعیت ایران، سال‌هاست که با بحران فزاینده تراکم جمعیت و فشار بی‌امان بر منابع حیاتی و زیرساخت‌های فرسوده خود دست و پنجه نرم می‌کند. در مواجهه با این چالش رو به گسترش، وزیر کشور هفته گذشته در حاشیه جلسه هیات دولت از دستور رئیس‌جمهور مبنی بر توقف مهاجرت به این کلانشهر خبرداده است. این تصمیم، اگرچه نشان از درک عمیق دولت از عدم ظرفیت پایتخت، به‌ویژه در تأمین آب، دارد، اما در بستر تمرکز بی‌رویه امکانات و چالش‌های ریشه‌ای مهاجرت، اجرای آن با موانع جدی و پیچیده‌ای روبروست.

این دستور رئیس‌جمهور دو بحث را در خود جای داده است: بحث ضمنی انتقال پایتخت و دیگری، که صریحا به آن اشاره شده، بحث عدم بارگذاری جدید در تهران.

وزیر کشور گفته است: «تلاش بر این است که به هیچ عنوان بارگذاری جدید صورت نگیرد و در همین حد متوقف شود. با تمهیداتی که اتخاذ می‌شود و با برنامه‌هایی که در استان‌های دیگر اجرایی خواهد شد، به دنبال مهاجرت معکوس هستیم.»

امکانات و فرصت‌های شغلی در بسیاری از مناطق وجود ندارد. در حال حاضر، حدود ۴۰ درصد از اقتصاد کشور و ۴۰ درصد از دانشگاه‌ها در تهران متمرکز شده‌اند. این متمرکز بودن باعث می‌شود که مردم نتوانند به‌سادگی از تهران خارج شوند

به گفته کارشناسان از مهمترین دلایلی که باعث شده است مهاجرت به سوی تهران شکل بگیرد، تمرکز بی‌رویه مراکز قدرت، مراکز درمانی و آموزشی پیشرفته، ادارات دولتی و فرصت‌های شغلی است که این شهر را به قطب اصلی کشور تبدیل کرده است. همچنین معضلات و مشکلات زیست‌محیطی و اقتصادی در سایر نقاط کشور به عنوان عوامل دافعه عمل کرده و سیل مهاجرت از روستا‌ها و شهر‌های کوچک به سوی پایتخت را تشدید کرده است.

بیشتر بخوانید:عکس/ جمعیت ایران به ۹۲ میلیون نفر رسید؟

تراکم جمعیت در تهران، علاوه بر تشدید مشکلات زیست‌محیطی مانند کم‌آبی، آلودگی هوا و تخریب منابع طبیعی، به افزایش آسیب‌های اجتماعی نیز دامن زده است. دستور توقف مهاجرت، اگرچه در کشور‌های توسعه‌یافته یا حتی برخی کشور‌های در حال توسعه دیگر، با ابزار‌های برنامه‌ریزی شهری و تمرکززدایی قابل اجراست، اما در مورد پایتخت ایران با چالش‌های جدی مواجه است. درواقع دستور رئیس‌جمهور بدون یک برنامه جامع تمرکززدایی، که شامل توزیع عادلانه امکانات و فرصت‌ها در سراسر کشور باشد، عملاً غیرقابل اجرا به نظر می‌رسد.

جمعیت تهران حدود ۸ میلیون ثابت است

در همین رابطه عضو سابق شورای شهر تهران در گفت‌و‌گو با «توسعه ایرانی» گفت: از ۱۰ سال گذشته تاکنون جمعیت تهران ثبات پیدا کرده و یک و نیم تا دو میلیون نفر روزانه برای کار به تهران مراجعه می‌کنند، مشکلات فزاینده مسکن در تهران و تراکم جمعیت و ترافیک ورودی به شهر نشان‌دهنده این واقعیت است؛ بنابراین جمعیت شبانه تهران حدود هشت میلیون نفر ثابت مانده است، اما سوال این است که چرا افراد از تهران نمی‌روند؟

محمود میرلوحی در گفت‌و‌گو با «توسعه ایرانی»: در حالی که تراکم جمعیت در تهران ۹۴۶ نفر در هر کیلومتر مربع است، این رقم در استان‌هایی مانند سمنان تنها ۵ نفر است. اگر شرایط به‌گونه‌ای فراهم شود که توسعه در سراسر کشور متوازن باشد، مردم به‌طور طبیعی تمایل به مهاجرت نخواهند داشت و نیازی به توصیه، الزام، مقررات و جریمه نخواهد بود

امکانات و فرصت‌های شغلی دربسیاری از مناطق کشور وجود ندارد

محمود میرلوحی با اشاره به دستور رئیس‌جمهور درمورد توقف مهاجرت به تهران ادامه داد: با توجه به آلودگی هوا و مشکلات آب و برق که در سال‌های اخیر در تهران زیاد شده است، اگر شرایط مناسب فراهم شود، طبیعی است که مردم به سایر استان‌ها و شهرستان‌ها مهاجرت کنند. اما متأسفانه، امکانات و فرصت‌های شغلی در بسیاری از مناطق وجود ندارد. در حال حاضر، حدود ۴۰ درصد از اقتصاد کشور و ۴۰ درصد از دانشگاه‌ها در تهران متمرکز شده‌اند. این متمرکز بودن باعث می‌شود که مردم نتوانند به‌سادگی از تهران خارج شوند.

این عضو سابق شورای شهر تهران تصریح کرد: اگر خدماتی مانند بهداشت و درمان را در شهر‌های دیگر توسعه بدهند مردم تهران نمی‌آیند و در شهر‌های خود می‌مانند متاسفانه توسعه نامتوازن در کشور ازیک‌سو و آسیب‌هایی که به مناطق مختلف در کشور به دلایل مختلف از جمله جنگ، خشکسالی و... وارد شده و همچنان هم مانده است از سوی دیگر باعث شده بیشتر ساکنان این مناطق به تهران آمده و حاشیه‌نشین شوند.

شرایط فراهم شود مردم برای‌عدم مهاجرت به تهران نیاز به توصیه ندارند

میرلوحی گفت: در حال حاضر حاشیه‌نشینی در تهران به اندازه‌ای افزایش یافته که جمعیت آن به اندازه جمعیت سه سال از کلانشهر‌های دیگر کشور است. در حالی که تراکم جمعیت در تهران ۹۴۶ نفر در هر کیلومتر مربع است، این رقم در استان‌هایی مانند سمنان تنها ۵ نفر است؛ لذا اگر شرایط به‌گونه‌ای فراهم شود که توسعه در سراسر کشور صورت گیرد، مردم به‌طور طبیعی تمایل به مهاجرت نخواهند داشت و نیازی به توصیه، الزام، مقررات و جریمه نخواهد بود.

برای توقف مهاجرت باید توسعه متوازن در کشور انجام شود

وی ادامه داد: متأسفانه، دلایل اصلی که باعث تراکم جمعیت در تهران شده، همچنان پابرجاست و تا زمانی که این مشکلات حل نشود، جمعیت به‌راحتی به مناطق دیگر بازنخواهد گشت. ابتدا باید توسعه متوازن در کشور شکل بگیرد و با توسعه زیرساخت‌ها و ارائه خدمات مناسب در استان‌های دیگر از جمله استان‌های مرزی؛ ساکنان این استان‌ها رغبتی به مهاجرت به تهران نداشته باشند. به‌عنوان مثال، مشکلات آب و بهداشت در استان‌هایی مانند سیستان و بلوچستان و کردستان هنوز حل نشده است. در حالی که تهران با مشکلات مشابهی مواجه است، اما توجه بیشتری به آن می‌شود.

بیشتر بخوانید:ایران در آستانه بحران فراگیر سالخوردگی

با توجه به آلودگی هوا و مشکلات آب و برق که در سال‌های اخیر در تهران زیاد شده است، اگر شرایط مناسب فراهم شود، مردم به سایر استان‌ها و شهرستان‌ها مهاجرت کنند.

این عضو شورای پنجم گفت: تا دلایلی که باعث شده است مهاجرت به تهران شکل بگیرد در مناطق دیگر کشور اصلاح نشود این جمعیت با الزام و اجبار برنمی‌گردد و راه حلی ندارد چرا که برای حل این معضلات، نیازمند به برنامه‌ریزی جامع و توسعه متوازن در تمامی مناطق کشور هستیم. در غیر این صورت، تنها توصیه‌های اخلاقی و انتقادات به این وضعیت کمک نخواهد کرد. مردم باید خود به‌طور فعال تصمیم بگیرند و شرایطی فراهم شود که بتوانند به مناطق خود بازگردند. در واقع، بسیاری از متخصصان، حتی از شهر‌های بزرگ در حال مهاجرت به تهران هستند و این موضوع دلایل متعددی دارد. یکی از اصلی‌ترین دلایل این است که امکانات و منابع کشور به‌طور محدود توزیع شده است.

میرلوحی تصریح کرد: کشور‌های همسایه مانند پاکستان و ترکیه به‌خوبی تقسیم کار کرده‌اند؛ به‌طور مثال، لاهور به‌عنوان یک شهر دانشگاهی و فرهنگی، کراچی به‌عنوان یک شهر اقتصادی و بندری و اسلام‌آباد به‌عنوان مرکز سیاسی شناخته می‌شوند. اما در ایران، همه امور به‌طور متمرکز در پایتخت قرار دارد و تهران به‌عنوان مرکز سیاسی و اقتصادی کشور، بسیاری از افراد را به خود جذب می‌کند درحالی‌که سایر مناطق کشور از این نظر محروم هستند.

وی ادامه داد: اگر کشور به‌گونه‌ای سازماندهی شود که هسته‌های توسعه در مناطق مختلف، به‌ویژه در جنوب کشور و بخش‌های مختلف شکل بگیرد، به‌طور طبیعی شاهد کاهش مهاجرت به تهران خواهیم بود. به‌عنوان مثال، در جنوب خلیج فارس، با وجود ثروت و منابع فراوان، شرایط توسعه به‌گونه‌ای فراهم شده است که سرمایه‌گذاران از اروپا و آمریکا تمایل دارند در این مناطق سرمایه‌گذاری کنند. اما در شمال خلیج فارس، به‌دلیل نبود شرایط مناسب برای توسعه، این سرمایه‌گذاری‌ها انجام نمی‌شود.

استان‌ها به‌طور متوازن توسعه نیافته‌اند

این عضو شورای شهر سابق تهران گفت: متأسفانه، بخش خصوصی در ایران به‌طور فعال عمل نمی‌کند و استان‌ها به‌طور متوازن توسعه نیافته‌اند. توسعه کشور به‌طور کلی به‌نحو مطلوبی صورت نگرفته است. اگر زیرساخت‌هایی مانند فرودگاه‌ها، راه‌آهن‌ها، جاده‌ها و بنادر به‌خوبی فعال شوند و درآمدزایی کنند، احتمالاً شاهد بازگشت متخصصان خواهیم بود. اما در حال حاضر، امکانات لازم برای این کار وجود ندارد. به‌عنوان مثال، در سیستان و بلوچستان، وضعیت به‌گونه‌ای است که حتی در چابهار که به‌عنوان یک منطقه توسعه‌یافته شناخته می‌شود، هنوز فرودگاه مناسبی وجود ندارد و از فرودگاه ارتش استفاده می‌شود. این مسائل نشان‌دهنده نیاز به برنامه‌ریزی جامع و توسعه متوازن در تمامی مناطق کشور است.

منبع: توسعه ایرانی