چرا مکانیسم ماشه تهدیدی جدی برای صنعت خودرو محسوب نمی‌شود؟/ چینی‌ها با تغییر لوگو تحریم‌ها را دور زدند

اقتصاد۲۴- در شرایطی که فضای دیپلماتیک پیرامون پرونده هسته‌ای ایران بار دیگر متشنج شده و زمزمه‌هایی از احتمال صدور قطعنامه‌های جدید و فعال شدن مکانیسم ماشه به گوش می‌رسد، بازار خودرو‌های مونتاژی و چینی در ایران با نگرانی‌هایی جدی مواجه شده است. این بخش از بازار که طی سال‌های اخیر به‌واسطه محدودیت‌های واردات خودرو‌های اروپایی و کره‌ای، سهم قابل توجهی از تقاضای مصرف‌کنندگان را به خود اختصاص داده، اکنون در آستانه تحولات سیاسی و اقتصادی جدید، با چالش‌هایی چندلایه روبه‌روست.

خودرو‌های مونتاژی و چینی در ایران عمدتا از طریق همکاری با شرکت‌های خارجی و واردات قطعات منفصله (CKD) تولید می‌شوند. این مدل تولید، وابستگی بالایی به زنجیره تأمین بین‌المللی دارد؛ از قطعات فنی و الکترونیکی گرفته تا تجهیزات ایمنی و تزئینی. در صورت صدور قطعنامه‌های جدید و فعال شدن مکانیسم ماشه، احتمال بازگشت تحریم‌های چندجانبه و محدودیت‌های شدید در حوزه حمل‌ونقل، بانکی و بیمه وجود دارد؛ عواملی که می‌توانند مسیر واردات قطعات و تعامل با شرکای خارجی را به‌شدت مختل کنند. در چنین شرایطی، تولید خودرو‌های مونتاژی با کاهش ظرفیت، افزایش هزینه‌ها و افت کیفیت مواجه خواهد شد.

از سوی دیگر، برند‌های چینی که طی سال‌های اخیر جایگاه قابل توجهی در بازار ایران پیدا کرده‌اند، نیز در معرض آسیب قرار دارند. هرچند چین به‌طور رسمی از تحریم‌های غرب علیه ایران تبعیت نمی‌کند، اما تجربه نشان داده که شرکت‌های چینی در مواجهه با تحریم‌های چندجانبه و فشار‌های بین‌المللی، محتاطانه‌تر عمل می‌کنند و ممکن است همکاری‌های خود را محدود یا متوقف کنند. این موضوع می‌تواند منجر به توقف عرضه مدل‌های جدید، کاهش خدمات پس از فروش و حتی خروج برخی برند‌ها از بازار ایران شود.

در کنار مسائل فنی و تولیدی، فضای روانی بازار نیز تحت تأثیر این تحولات قرار خواهد گرفت. افزایش نگرانی‌ها از آینده همکاری‌های خارجی، رشد انتظارات تورمی و احتمال کاهش عرضه، موجب می‌شود تقاضا برای خودرو‌های مونتاژی و چینی به‌صورت هیجانی افزایش یابد. این روند، به‌ویژه در شرایطی که بازار با کمبود عرضه مواجه است، می‌تواند منجر به جهش قیمت‌ها، شکل‌گیری حباب‌های قیمتی و افزایش سوداگری شود.

بیشتر بخوانید: صنعت خودرو در تنگنای تاریخی

عماد جعفری، کارشناس صنعت خودرو در پاسخ به این پرسش که صدور قطعنامه علیه ایران چه اثری بر تولید خودر‌های مونتاژی و چینی در کشور خواهد گذاشت؟ به اقتصاد ۲۴ گفت: «ما در همه سال‌هایی که تحریم را تجربه کردیم، یاد گرفتیم چگونه برای بقا بجنگیم. یک نکته خیلی مهم وجود دارد و آن این است که در مقطعی که تحریم‌ها جدی و ترامپ از برجام خارج شد، ایران خودرو، سایپا و بیشتر کشور‌هایی که در ایران خودرو مونتاژ یا تولید می‌کردند با مشکل مواجه شدند؛ اما راه حل را پیدا و با ری برندینگ کردن ماشین‌ها و برندها، چرخه تولید را از سر گرفتند.»

وی ادامه داد: «اگر واقع‌بین باشیم، از سال ۹۷ و پیش از آن، تحریم‌ها را جسته و گریخته داشته‌ایم و در مقاطعی حتی شدت هم گرفت. در حال حاضر نیز شدت گرفتن تحریم‌ها بازهم روی صنعت خودروی ما تاثیر خاصی نمی‌تواند بگذارد چراکه ما این راه را سال‌هاست داریم می‌رویم. بزرگ‌ترین مشکلی که در کشور وجود دارد، تحریم‌های داخلی است. منظور از این تحریم‌ها، افرادی هستند که به دلیل جیب خودشان دست به هرکاری می‌زنند و مدیران نالایقی‌اند که در این صنعت وجود دارند و در کار تولید سنگ اندازی می‌کنند. ما سال‌هاست که تحریم‌های بین‌المللی را داریم تجربه می‌کنیم و برای ما چیز پیچیده‌ای نخواهد بود، اما به این شرط که از داخل کشور آسیب نبینیم.»

جعفری در پاسخ به اینکه آیا ممکن است شرکت‌های چینی در تأمین قطعات یا ادامه همکاری با خودروسازان ایرانی دچار تردید یا محدودیت شوند؟ گفت: «قبلا هم این امر رخ داده است. به عنوان مثال کمپانی چری که الان بزرگ‌ترین مونتاژ کننده خودرو در ایران است، لوگوی خود را بر روی ماشین‌های ما گذاشته بود، اما الان لوگوی فونیکس و‌ ام‌وی‌ام را داریم. در واقع تحریم‌ها باعث شد که آنها چنین راهکاری را پیش گیرند. ما قبلا کمپانی جک را داشتیم، اما الان لوگوی آن وجود ندارد و با لوگوی کرمان موتور ماشین‌ها را مونتاژ می‌کنند. چند سال پیش که تحریم‌ها شدت گرفت، تمام شرکت‌های چینی با ما قطع ارتباط کردند. حتی کرمان موتور دیگر ماشین مونتاژ نمی‌کرد و فقط چری در ایران بود چراکه خودش سهام دار بود و با تغییر لوگو، ماشین مونتاژ می‌کرد.»

این کارشناس حوزه خودرو ادامه داد: «اسامی مانند فیدیلیتی و دیگنیتی وجود خارجی ندارند ولی در ایران با این اسامی خودرو به فروش می‌رسد. ما عملا با لوگو هیچ شرکت مادری، خودرویی در ایران مونتاژ نمی‌کنیم. نکته‌ای که وجود دارد این است که شرکت‌های کره‌ای که در بازار آمریکا سهم خوبی دارند، به صورت جدی رفته‌اند و با تغییر لوگو هم نمی‌توانیم قرارداد را با آنها جلو ببریم. چینی‌ها به دلیل روابطی که با ایران دارند، از کپی کاری تا جعل لوگو را برای دور زدن تحریم‌ها انجام داده‌اند.»

بیشتر بخوانید: پیش‌بینی عجیب از قیمت خودرو در نیمه دوم شهریور ماه ۱۴۰۴

وی همچنین درباره اثر تحریم‌ها بر روند واردات خودرو، عنوان کرد: «واردات خودرو هیچ ربطی به تحریم ندارد. در شدیدترین تحریم‌ها هم می‌توانید ماشین وارد کنید چراکه هیچ نماینده رسمی در کشور نداریم. همه برند‌هایی که در بازار ایران وارد می‌شود، از چند کشور است. قبلا که تحریم‌ها شدید نبود، تمام خودرو‌هایی که وارد ایران می‌شدند از کشور‌های حوزه خلیج فارس بودند نه اروپا. به عنوان مثال نماینده هیوندا، به صورت سبدی ماشین خریده بود و آن را مثلا به اطلس خودرو و آسان خودرو می‌فروخت. به هیوندا، کیا و شرکت‌های بزرگ‌تر که ژاپنی و آلمانی هستند، گفته‌اند نماینده‌هایمان هم حق ندارند خودرو به ایران ببرند از این رو از چین ماشین‌هایی مانند آئودی، هیوندا و کیا وارد کشور می‌شوند.»

جعفری در ادامه خاطرنشان کرد: «اگر ایران خودرو و سایپا دنبال بهانه هستند که دوباره مانند سال ۹۷ انحصار را وارد ایران کنند، بحث دیگری است. درصورتی که نمایندگی رسمی در ایران داشتیم، بله این شرکت‌ها هم از کشور می‌رفتند. کما اینکه هنگام شروع تحریم‌ها فولوکس واگن و میتسوبیشی از ایران رفتند. درواقع می‌خواهم بگویم تحریم‌ها اثرش را گذاشته و ما الان داریم از روش‌های جایگزین استفاده می‌کنیم. من فکر می‌کنم صنعت خودروی ما همه راهکار‌هایی که یک کشور تحریم شده نیاز دارد تا از آن رها شود را دارد. بیشترین آسیبی که این صنعت می‌بیند از تحریم‌های داخلی یعنی از افرادی است که به دلیل منافع شخصی، زد و بند و بی‌سوادی به این صنعت آسیب می‌رسانند.»