آشنایی کامل با فروش استقراضی سهام در بازار سرمایه

فروش استقراضی (Short Selling) یکی از مفاهیم مهم در بازارهای مالی است که به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهد از کاهش قیمت یک دارایی سود کسب کنند. در یک نگاه ساده، این فرآیند شامل قرض گرفتن یک دارایی (معمولاً سهام)، فروختن آن در بازار و سپس بازخرید همان دارایی با قیمتی پایین‌تر برای بازگرداندن به مالک اصلی است. سود حاصل از این عملیات برابر است با اختلاف بین قیمت فروش اولیه و قیمت خرید مجدد.

v   چرا این مفهوم مهم است؟

در بازارهای سنتی، سرمایه‌گذاران معمولاً سهام را می‌خرند به امید اینکه در آینده با افزایش قیمت آن، سود ببرند. اما در فروش استقراضی، معامله‌گر دقیقاً برعکس عمل می‌کند: او زمانی اقدام به معامله می‌کند که معتقد باشد قیمت سهمی در آینده کاهش خواهد یافت.

اهمیت فروش استقراضی را می‌توان از چند منظر بررسی کرد:

۱. فرصت کسب سود در بازارهای نزولی

در شرایطی که بازار یا یک سهم خاص در مسیر نزولی قرار دارد، فروش استقراضی تنها ابزاری است که می‌تواند به معامله‌گر امکان کسب سود بدهد. این ابزار باعث می‌شود سرمایه‌گذار به جای منتظر ماندن برای بازگشت روند صعودی، بتواند از روند نزولی هم منفعت ببرد.

۲. تعادل در بازار و جلوگیری از حباب قیمتی

فروش استقراضی می‌تواند جلوی رشد بیش از حد و غیرمنطقی قیمت‌ها را بگیرد. وقتی قیمت سهمی بیش از حد افزایش می‌یابد، سرمایه‌گذارانی که تحلیل بنیادی قوی دارند ممکن است با فروش استقراضی در برابر آن سهم موقعیت بگیرند. این فشار فروش می‌تواند موجب تعدیل قیمت و بازگشت آن به ارزش ذاتی شود.

۳. افزایش کارایی بازار

در بازاری که امکان فروش استقراضی وجود دارد، اطلاعات منفی نیز مانند اطلاعات مثبت در قیمت‌ها منعکس می‌شود. این ویژگی باعث می‌شود قیمت‌ها بهتر منعکس‌کننده واقعیت باشند و بازار به سمت کارایی اطلاعاتی حرکت کند.

۴. ابزار پوشش ریسک (Hedging)

برخی از معامله‌گران یا صندوق‌های سرمایه‌گذاری ممکن است در پرتفوی خود دارایی‌هایی داشته باشند که نگران کاهش ارزش آن‌ها هستند. با استفاده از فروش استقراضی می‌توانند در برابر این کاهش ریسک‌پذیری خود را کاهش دهند. به عبارتی، سود حاصل از موقعیت فروش استقراضی می‌تواند زیان سایر بخش‌های پرتفوی را جبران کند.

۵. توسعه استراتژی‌های معاملاتی پیشرفته

فروش استقراضی، به همراه ابزارهای مشتقه نظیر قراردادهای آتی، اختیار معامله و غیره، به معامله‌گر اجازه می‌دهد استراتژی‌های پیشرفته‌تری طراحی کند؛ مانند استراتژی‌های آربیتراژ، معاملات جفتی                 (pair trading)، یا ترکیب خرید و فروش در چند دارایی مرتبط.

v   وضعیت فروش استقراضی در ایران

در بسیاری از بازارهای توسعه‌یافته مانند آمریکا، اروپا، ژاپن و... فروش استقراضی سال‌هاست به‌عنوان یک ابزار رایج مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما در ایران، به دلیل پیچیدگی‌های اجرایی، مسائل شرعی، و نیاز به نظارت دقیق، فروش استقراضی به‌صورت سنتی اجرایی نشده و شکل بومی‌شده‌ای از آن با عنوان «فروش تعهدی» معرفی شده است.

فروش تعهدی تلاش دارد ضمن حفظ ساختار مشابه فروش استقراضی، ملاحظات شرعی و حقوقی بازار سرمایه ایران را نیز در نظر بگیرد. با این حال، هنوز این ابزار در ابتدای راه خود قرار دارد و نیازمند آموزش گسترده، فرهنگ‌سازی و توسعه زیرساخت‌های لازم است.

در مجموع، فروش استقراضی یک ابزار مهم برای مدیریت ریسک، کسب سود در بازارهای نزولی، کنترل حباب قیمت، افزایش کارایی بازار و توسعه ابزارهای مالی پیشرفته است. درک عمیق و درست از این ابزار برای هر فعال بازار سرمایه ضروری است، چرا که استفاده نادرست از آن می‌تواند منجر به زیان‌های سنگین شود.