اهل سنت در ایران؛ شریک وحدت و توسعه ملی

باشگاه خبرنگاران جوان - آزاده لرستانی: در حالی ایران اسلامی، هزار و پانصدمین سالروز ولادت پیامبر رحمت حضرت محمد مصطفی (ص) را جشن گرفت که در طول حیاتش از زمان آغاز انقلاب اسلامی داعیه‌دار وحدت اسلامی در جهان اسلام است، همت و انگیزه‌ای که در نزدیک به نیم قرن خودش را در بزنگاه‌های حساس جهان اسلام به خوبی نمایان ساخته است.

هنگامی که از سال ۱۳۶۰، فاصله میان دوازدهم تا هفدهم ربیع‌الاول از سوی معمار کبیر انقلاب امام خمینی (ره) به عنوان «هفته وحدت» نامگذاری شد، نشان می‌دهد این جهت‌گذاری یک حرکت نمادین نبوده است، بلکه حضرت امام (ره) با درک صحیح و عمیق از ضرورت‌های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی جهان اسلام ـ به عبارتی امت اسلامی ـ در عصری که دشمنان با تفرقه‌افکنی سعی در سیطره بر آنها را داشتند، این مفهوم عینی را وارد ادبیات سیاسی و دینی در قرن چهاردهم هجری کرد.

حال که جمهوری اسلامی ایران وارد پنجمین دهه حیات خودش شده است، وحدت اسلامی علاوه بر خارج از این کشور، در فضای داخل کشور نیز نمایانگر است. در واقع برآیند فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی تداعی‌کننده این مفهوم است که جامعه ایرانی بر مشترکات ایمانی و تمدنی خود تکیه کرده و دارد. زیرا از سوی مسؤولان و مردم این وحدت اسلامی به عنوان راهبرد ملی و منطقه‌ای در نظر گرفته شده و بی‌دلیل نیست که گفته شود در فضای حاکمیتی کشور فرصتی برای همبستگی ملی و تقویت موقعیت منطقه‌ای است.

احترام به اقوام و سنت‌ها در جمهوری اسلامی

حال به مناسبت هفته وحدت اسلامی، نظام جمهوری اسلامی ایران چه اقداماتی را برای برادران و خواهران اهل سنت انجام داده است، آن هم در شرایطی که بیش از ده قوم و گروه زبانی ـ فرهنگی بزرگ از فارس و ترک و کرد گرفته تا بلوچ، ترکمن، عرب و لر در جای جای آن حضور دارند. نکته مهم اینجا است که در قالب قانون اساسی، احترام به اقوام به عنوان یک اصل پذیرفته شده است. به گونه‌ای که طبق اصل پانزدهم قانون اساسی اجازه استفاده از زبان‌های محلی در رسانه‌ها و آموزش آمده است. همچنین اصل نوزدهم نیز تصریح می‌کند که مردم ایران از هر قوم و قبیله‌ای که باشند، در حقوق مساوی‌اند. باید گفت همین چارچوب حقوقی زمینه‌ای شد تا اقوام ایرانی نه‌تنها احساس حاشیه‌نشینی نکنند، بلکه خود را بخشی از هویت ملی بدانند.

به طور مثال برگزاری جشنواره‌های فرهنگی در کردستان، آیین‌های نوروزی در ترکمن‌صحرا، مراسم مذهبی در خوزستان و بلوچستان و حتی حمایت از لباس‌های محلی به‌عنوان نماد هویت فرهنگی تنها گوشه‌ای از صد‌ها نمونه است که نشان می‌دهد نگاه حاکمیت به تنوع فرهنگی، نگاهی مثبت و تکثری است.

اهل سنت در ایران اسلامی چه جایگاهی دارند؟

همگان می‌دانیم یکی از جلوه‌های بارز احترام به تنوع مذهبی در جمهوری اسلامی ایران، حضور اهل سنت در ساختار اجتماعی و سیاسی این کشور است که بیش‌تر آنها در استان‌های مرزی مانند کردستان، سیستان و بلوچستان، هرمزگان، گلستان و خراسان زندگی می‌کنند و بخش مهمی از جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند. در این اثنا این نوشتار به دنبال آن است که به برخی فعالیت‌های نظام برای حمایت از جامعه اهل سنت اشاره‌ای کوتاه داشته باشد که در ادامه می‌خوانید:

ـ شورای برنامه ریزی مدارس علوم دینی اهل‌سنت

یکی از مهم‌ترین ارکان اهل سنت در کشور شورای برنامه ریزی مدارس علوم دینی اهل‌سنت است، زیرا این نهاد عالی‌ترین نهاد علمی ـ فرهنگی کشور ویژه نظارت بر عملکرد علمی ـ تربیتی مدارس علوم دینی اهل سنت ایران است که در سال ۱۳۸۶ با مصوبه «شورای عالی انقلاب فرهنگی» تأسیس شد.

در واقع این شورا متشکل از ۱۰ نفر از علمای برجسته اهل سنت ۱۰ استان و ۸ نفر از مسئولان علمی و فرهنگی کشور است که از آن سال تا کنون به منظور انسجام‌بخشی و توسعه برنامه‌های آموزشی مدارس علوم دینی و مساجد اهل سنت، همچنین توانمندسازی ائمه جمعه و جماعات اهل سنت در راستای تأثیرگذاری در تحقق تمدن نوین اسلامی فعالیت دارد.

شاید جالب باشد در مدت فعالیت این شورا، صدور مجوز و نظارت بر فعالیت ۳۶۰ مدرسه علوم دینی اهل سنت (۲۲۷ مدرسه برادران و ۱۳۳ خواهران) انجام شده است و شاهد حمایت علمی، فرهنگی و پرداخت کمک هزینه تحصیلی به ۸۳۰۰ طلبه و ۲۰۰۰ استاد اهل سنت بوده‌ایم. همچنین حمایت علمی، فرهنگی و منزلتی از ۳۰۰۰ امام جمعه و ۱۱۰۰۰ امام جماعت اهل سنت و در کنار آن حمایت فرهنگی از ۱۷۰۰۰ مسجد اهل سنت هم صورت پذیرفته است.

از سویی دیگر علمای اهل سنت علاوه بر عضویت در مجمع تقریب مذاهب اسلامی و شورای عالی انقلاب فرهنگی، به طور مستمر و مستقیم نیز با رهبر معظم انقلاب ارتباط دارند.

ـ حضور اهل سنت در ساختار اجرایی کشور 

از منظر مشارکت سیاسی، اهل سنت همواره در مجلس شورای اسلامی نماینده داشته‌اند و در شورا‌های شهر و روستا حضور پررنگی دارند، همچنین علمای اهل تسنن در مجلس خبرگان رهبری که وظیفه نظارت بر عالی‌ترین مقام کشور و همچنین تعیین رهبری را دارد، حضور دارند. در این میان در سال‌های اخیر برخی از وزرا، مدیران کل، استانداران و مسئولان اجرایی از میان اهل سنت انتخاب شده‌اند. این اهتمام جمهوری اسلامی بر این مشارکت، بیانگر اعتماد متقابل میان حکومت و جامعه اهل سنت است.

ـ خدمات جمهوری اسلامی به مناطق اهل سنت

در این میان باتوجه به اینکه بیش‌ترین مناطق اهل سنت در استان‌های مرزی است و بیش‌تر آنها با محرومیت‌های گسترده روبه‌رو بودند و نبود زیرساخت‌های حمل‌ونقل، کمبود مراکز آموزشی و بهداشتی و عوامل دیگر در دوران پهلوی باعث شد که این مناطق در حاشیه نگه داشته شوند، با این وجود پس از انقلاب اسلامی سیاست کلان جمهوری اسلامی، توسعه زیرساخت‌ها و افزایش رفاه در این مناطق است. البته تلاش‌ها برای رفع محرومیت‌ها در این مناطق همچنان از سوی دولت و صد‌ها نهاد‌های مردمی همچنان ادامه دارد و إن‌شاءالله به زودی شاهد شکوفایی و رونق بهتر این مناطق خواهیم بود.

این تلاش‌ها خودش را در گسترش دانشگاه‌ها در کردستان، سیستان و بلوچستان و هرمزگان. دانشگاه دریانوردی چابهار و دانشگاه کردستان، طرح‌های گازرسانی و برق‌رسانی به روستا‌های دورافتاده، ساخت بیمارستان‌ها و مراکز بهداشتی جدید در سراوان، مریوان، سنندج و بندرعباس، توسعه راه‌های مواصلاتی مرزی نشان داده است.

این در حالی است که نهادهایی، چون سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و کمیته امداد در این مسیر نقش ویژه‌ای ایفا کرده‌اند و با انجام پروژه‌های محرومیت‌زدایی در سیستان و بلوچستان و مناطق دیگر که شامل ساخت مدرسه، آب‌رسانی، ایجاد اشتغال و کمک به خانواده‌های نیازمند است، دوشادوش دولت به یاری هموطنان اهل سنت شتافته‌اند.

_ همراهی جامعه اهل سنت با نظام جمهوری اسلامی

بی‌شک جامعه ایمانی اهل سنت ایران نیز خودش را شریک در سرنوشت کشور دانسته و همچنان به نقش راهبردی‌اش در سرافرازی ایران اسلامی اهتمام دارد، گواه آن مشارکت بالای اهل سنت در انتخابات، همچنین تقدیم ۱۵ هزار شهید به نظام و انقلاب و حضور ۵ هزار از برادران اهل سنت تنها در سپاه کردستان است. 

ناگفته نماند «هفته وحدت» نماد احترام به تنوع درون جهان اسلام است و جمهوری اسلامی در این سال‌ها نشان داده است که می‌تواند همزمان با حفظ هویت شیعی خود، احترام عمیقی به اهل سنت و اقوام گوناگون داشته باشد. از سویی دیگر اگر ایران اسلامی در برابر فشار‌های خارجی، تحریم‌ها و توطئه‌های امنیتی همچنان پابرجاست، یکی از دلایل اصلی آن، همین سرمایه اجتماعی وحدت است. سرمایه‌ای که با احترام به سنت‌ها و اقوام، با مشارکت سیاسی اهل سنت و با توسعه مناطق مرزی تقویت شده و به‌عنوان یک پشتوانه استراتژیک برای آینده ایران و جهان اسلام باقی خواهد ماند.