بلوط‌های کاکارضا در آتش می‌سوزند؛ قلب سبز لرستان شعله‌ور شد! + فیلم

باشگاه خبرنگاران جوان؛ رضوان پاک منش - هر تابستان، همراه با گرمای طاقت‌فرسا و خشکسالی، خبر آتش گرفتن بخشی از این سرمایه‌ی طبیعی بر سر زبان‌ها می‌افتد. اما تکرار این فاجعه زیست‌محیطی، آن را به امری عادی و روزمره بدل کرده است؛ گویی شعله‌ها بخشی اجتناب‌ناپذیر از سرنوشت جنگل‌های بلوط شده‌اند.

آتش‌سوزی‌های دنباله‌دار در جنگل‌های بلوط لرستان؛ زخم کهنه‌ای بر پیکر زاگرس

آتش‌سوزی‌های لرستان و زاگرس علل متعددی دارند. بخشی از آن به عوامل طبیعی مانند دمای بالا، خشکسالی‌های ممتد، تغییر اقلیم و کاهش رطوبت خاک بازمی‌گردد. اما سهم اصلی را فعالیت‌های انسانی بر عهده دارند: سهل‌انگاری گردشگران، انداختن ته‌سیگار یا آتش روشن کردن در دل جنگل، کشاورزی سنتی و آتش‌زدن مراتع برای بازسازی چراگاه، و در مواردی هم منافع اقتصادی پنهان مانند زمین‌خواری و تغییر کاربری اراضی. نبود تجهیزات کافی و ضعف مدیریت بحران نیز باعث می‌شود که آتش کوچک به سرعت به فاجعه‌ای بزرگ بدل شود.

در فیلم زیر آتش سوزی گسترده منطقه کاکارضا در سلسله مشاهده می کنید که از صبح امروز آغاز شده و هنوز خاموش نشده است.

پیامد‌های زیست‌محیطی

بلوط، گونه‌ی غالب زاگرس، ریشه‌ی هزاران ساله در فرهنگ و معیشت مردم لرستان دارد. این درخت نه‌تنها بخشی از تنوع زیستی کشور است، بلکه خاک را در برابر فرسایش حفظ می‌کند، سفره‌های آب زیرزمینی را تغذیه می‌کند و زیستگاه صد‌ها گونه گیاهی و جانوری است. با هر آتش‌سوزی، هزاران اصله بلوط نابود می‌شود، گونه‌های جانوری پناهگاه خود را از دست می‌دهند، خاک می‌سوزد و باروری زمین از میان می‌رود. مهم‌تر از همه، بازسازی این جنگل‌ها دهه‌ها زمان می‌برد و بسیاری از درختان بلوط سوخته هرگز دوباره جان نمی‌گیرند.

بحران مدیریت و کمبود امکانات

در بسیاری از موارد، مردم محلی پیش از نیرو‌های امدادی به دل آتش می‌زنند و با دستان خالی یا ابزار ابتدایی مثل شاخه‌ی درخت یا بیل تلاش می‌کنند شعله‌ها را مهار کنند. کمبود تجهیزات تخصصی مانند بالگرد‌های آب‌پاش، خودرو‌های آتش‌نشانی جنگلی، و نیرو‌های آموزش‌دیده، عملاً مبارزه با آتش را دشوار کرده است. در کنار آن، نبود سیاست‌های بلندمدت برای پیشگیری و مدیریت پایدار جنگل‌ها، باعث می‌شود هر سال همان سناریوی تکراری دوباره به اجرا درآید.

آتش‌سوزی جنگل‌ها فقط یک بحران زیست‌محیطی نیست، بلکه ضربه‌ای عمیق به هویت و زندگی اجتماعی مردم لرستان نیز به شمار می‌رود. درخت بلوط برای مردم این منطقه نه‌تنها منبع سوخت و خوراک دام، بلکه بخشی از میراث فرهنگی است. از دست رفتن جنگل‌ها به معنای کاهش منابع معیشتی، افزایش مهاجرت روستاییان، و تضعیف پیوند انسان و طبیعت است.

چه باید کرد؟

نجات جنگل‌های بلوط لرستان نیازمند یک عزم ملی است. ایجاد سامانه‌های هشدار سریع، آموزش مردم محلی، تجهیز نیرو‌های امدادی، و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین مهار آتش گام‌های فوری‌اند. در سطح کلان‌تر، اصلاح قوانین مربوط به زمین‌خواری و تغییر کاربری، تدوین برنامه‌های احیای جنگل و مدیریت پایدار منابع طبیعی ضروری است.

مهم‌تر از همه، باید در ذهن جامعه این آگاهی نهادینه شود که بلوط‌ها فقط درختانی در زاگرس نیستند؛ آنها سرمایه‌ای ملی، میراثی فرهنگی، و ضامن پایداری اکولوژیک کشورند.