تعمیرات اساسی گسترده در شبکه انتقال گاز برای تضمین پایداری زمستانی

باشگاه خبرنگاران جوان - شبکه انتقال گاز ایران با بیش از ۴۰ هزار کیلومتر خطوط سراسری و ۹۵ ایستگاه تقویت فشار، یکی از گسترده‌ترین و پیشرفته‌ترین زیرساخت‌های انرژی در منطقه خاورمیانه و آسیا به‌شمار می‌رود که از سال ۱۳۴۴ در زیرمجموعه مدیریت شرکت پالایش و انتقال گاز فعالیت خود را آغاز کرد و سال ۱۳۸۴ به‌عنوان مدیریت انتقال گاز از نظر ساختاری از بخش پالایش تفکیک و سال بعد به شرکت انتقال گاز ایران تبدیل شد. 

این شبکه عظیم نقشی حیاتی در تأمین پایدار انرژی برای بخش‌های خانگی، صنعتی، نیروگاهی و صادراتی ایفا می‌کند. هم‌اکنون شبکه انتقال گاز از ۱۰ منطقه عملیاتی روزانه به‌طور میانگین ظرفیت انتقال حدود ۹۵۰ میلیون مترمکعب گاز طبیعی را از منابع تولید به مراکز مصرف دارد. در زمستان ۱۴۰۳ که سرمای زودهنگام و ماندگاری را شاهد بودیم، ۹ بار رکورد انتقال گاز کشور شکست و بیشترین مقدار انتقال روزانه گاز با ۸۸۰ میلیون مترمکعب با پایداری بالا به ثبت رسید، حتی در مواردی که افت فشار در برخی نقاط ایجاد شد با مدیریت و اقدام‌های به‌موقع هیچ‌گونه چالشی در زمینه تحویل گاز به شرکت‌های گاز استانی گزارش نشد.

اتکا به توان داخلی و فناوری‌های نوین

این عملیات پیچیده با عبور از مناطق سخت‌گذر با شرایط آب‌وهوایی متفاوت و بهره‌گیری از ۹۵ ایستگاه تقویت فشار گاز و انواع مختلف تأسیسات جانبی به‌طور کامل با تکیه بر دانش و تخصص داخلی به انجام رسید. در سال‌های اخیر به‌ویژه با شدت یافتن تحریم‌ها، تمرکز بر بومی‌سازی تجهیزات و قطعات حساس، به‌طور قابل‌توجهی افزایش یافت. شرکت انتقال گاز ایران با همکاری شرکت‌های دانش‌بنیان، توانست تجهیزات راهبردی نظیر شیرهای بین‌راهی، سامانه‌های اسکادا، سیستم‌های حفاظت کاتدی، سامانه‌های GIS و پهپادهای پایش خطوط را طراحی و تولید کند.

در همین زمینه پارسال عملیات بازسازی یا مقاوم‌سازی برای بیش از ۵ هزار کیلومتر از خطوط انتقال گاز انجام شد. در مسیر هوشمندسازی کامل شبکه، پروژه‌هایی مانند استقرار کامل سامانه مانیتورینگ آنلاین، بهره‌گیری از فناوری هوش مصنوعی برای تحلیل داده‌های عملیاتی و مدیریت مصرف انرژی در ایستگاه‌های تقویت فشار در دستور کار قرار دارد، همچنین ارتقای استانداردهای ایمنی خطوط و تأسیسات با استفاده از پهپادهای پایش مستمر، سامانه‌های هشدار سریع و برگزاری دوره‌های آموزشی برای کارکنان، به‌عنوان رکن اساسی در کاهش حوادث و بهبود نگهداشت پیشگیرانه به‌طور جدی پیگیری می‌شود.

عملیات گسترده تعمیراتی در خطوط لوله گاز کشور

در ادامه اقدام‌های زیرساختی و اتکا به توان داخلی، عملیات گسترده تعمیراتی در خطوط لوله گاز کشور نیز در دستور کار قرار گرفت. براساس اعلام شرکت انتقال گاز ایران، در حوزه تأسیسات تقویت فشار گاز، اجرای ۱۰۰ برنامه نگهداری، تعمیرات و بازرسی فنی برای امسال برنامه‌ریزی شده است، به‌طوری‌ که تا به امروز تعمیرات اساسی ۱۳ محرک کمپرسور گاز اصلی که همگی از نوع توربین بوده‌اند، به پایان رسیده است. ترکیب توربین‌های تعمیرشده شامل ۶ دستگاه توربین نووسکی، سه دستگاه زیمنس، سه دستگاه زاریا و یک دستگاه نئوپنیون است. 

افزون بر این، تعمیرات اساسی ۲۸ محرک کمپرسور گاز اصلی دیگر (شامل توربین و انجین) در حال انجام است که بخش عمده آن شامل ۸ دستگاه توربین زیمنس، ۱۱ دستگاه زاریا و دو دستگاه نووسکی است. در ادامه این روند، تا پایان امسال تعمیرات اساسی ۵۹ محرک کمپرسور گاز اصلی دیگر نیز برنامه‌ریزی شد که شامل انواع توربین، انجین و الکتروموتور است. از این تعداد، ۲۲ دستگاه توربین زیمنس، ۱۰ دستگاه زاریا، ۸ دستگاه توربین نووسکی و هشت دستگاه توربین نئوپنیون هستند.

۷۴ برنامه تعمیراتی نیز در حوزه خطوط لوله پیش‌بینی شده است که از این تعداد، تاکنون ۸ مورد به‌طور کامل انجام شده و ۲۳ مورد دیگر در حال اجراست. ۴۳ برنامه باقی‌مانده نیز طبق برنامه‌ریزی‌ها تا پایان سال محقق می‌شود. مهم‌ترین اقدام‌ها در این حوزه شامل اجرای تعمیرات در خطوط سراسری چهارم، هشتم و دهم برای رفع حدود ۴۶۰ عیب فنی و پایش ۹۸ کیلومتر از خط دهم سراسری به‌منظور شناسایی نقاط نیازمند تعمیر است که از مجموع نقاط شناسایی‌شده، تاکنون ۱۸۳ مورد تعمیر شده‌اند.

از منظر رفع عیوب شناسایی‌شده نیز برنامه‌ریزی برای تعمیر ۷۰ مورد در خطوط اصلی انجام شده که تاکنون ۲۲ مورد آن‌ به‌طور کامل برطرف شد، همچنین پایش ۷۹۰ کیلومتر از خطوط انتقال گاز در دستور کار قرار گرفت که ۲۰۰ کیلومتر از آن تا امروز به پایان رسیده است. در ادامه این اقدام‌ها، تعویض پوشش ۴۳ کیلومتر از خطوط لوله نیز در برنامه امسال قرار دارد که بیش از ۶۰ درصد این عملیات مربوط به خط دوم سراسری است و تاکنون ۲ کیلومتر از این بخش اجرا شده است. در حوزه بازرسی‌های داخلی خطوط لوله نیز انجام پیگرانی هوشمند در مجموع ۱۷۶۶ کیلومتر از خطوط دوم، ششم، هشتم و دهم سراسری و خط پنجم تهران هدف‌گذاری شد که از این مقدار تاکنون ۵۱۱ کیلومتر آن به نتیجه رسیده است.

نقش شبکه در صادرات گاز و دیپلماسی انرژی

با توسعه داخلی، نوسازی زیرساخت‌ها، حرکت در مسیر هوشمندسازی، نقش شبکه انتقال گاز ایران از یک زیرساخت صرفاً عملیاتی فراتر رفت و به ابزاری کلیدی در دیپلماسی انرژی کشور بدل شد. اجرای پروژه‌های تعمیراتی گسترده و ارتقای تاب‌آوری شبکه، افزون بر تضمین پایداری انتقال گاز در داخل کشور، زمینه‌ساز تقویت جایگاه ایران در تجارت منطقه‌ای گاز نیز شده است. پیمان خضرایی، مدیرعامل شرکت انتقال گاز ایران در این باره با تأکید بر اهمیت تاب‌آوری این صنعت در برابر چالش‌های فنی، زیست‌محیطی و مالی می‌گوید: «شبکه انتقال گاز کشور نه‌تنها در تأمین انرژی داخلی نقش بی‌بدیلی دارد، بلکه پایداری آن برای تقویت جایگاه ایران در تجارت منطقه‌ای گاز حیاتی است. امروز ما به نقطه‌ای رسیده‌ایم که با اتکا به توان داخلی، می‌توانیم پایداری انتقال گاز را در شرایط دشوار اقلیمی و عملیاتی تضمین کنیم.»

شبکه انتقال گاز با اتصال به خطوط صادراتی به کشورهای ترکیه، ارمنستان، آذربایجان و عراق، بستر اصلی دیپلماسی گازی کشور را تشکیل می‌دهد. ارتقای ظرفیت، تنوع مسیرها و تضمین استمرار انتقال، ازجمله عوامل مؤثر در حفظ و توسعه بازارهای صادراتی است. خضرایی در این زمینه تأکید دارد: «ما با تکیه بر مهارت‌های نیروهای متخصص، استفاده از ظرفیت شرکت‌های داخلی و دانش‌بنیان و نگاه راهبردی به آینده، شبکه انتقال گاز کشور را به الگویی موفق در مدیریت انرژی منطقه تبدیل خواهیم کرد.»

از جنوب تا شمال‌غرب و از شرق تا قلب ایران؛ داستان انتقال گاز

داستان انتقال گاز در ایران، از دل زمین‌های گرم جنوب آغاز می‌شود؛ جایی که استان بوشهر با میزبانی از میدان عظیم پارس جنوبی، قلب تپنده تولید گاز کشور است. پالایشگاه‌های گازی متعدد مستقر در منطقه عسلویه، روزانه صدها میلیون مترمکعب گاز استخراج‌شده از اعماق خلیج فارس را فرآورش می‌کنند. کمی دورتر، استان فارس با میدان‌هایی همچون تابناک، هما، شانول و ورزاگان، دومین قطب تولید گاز کشور است. پالایشگاه سرخون و تأسیسات قشم در استان هرمزگان نیز بخشی از این زنجیره را کامل می‌کنند. در جنوب‌ غرب، استان خوزستان با میدان‌های نفتی و گازی و کهگیلویه و بویراحمد با ظرفیت‌های کوچک‌تر، مکمل تولید گاز در خشکی هستند. گاز تولیدشده از این مناطق، پس از فرآورش، وارد شبکه گسترده انتقال می‌شود.

اما انتقال گاز تنها در جنوب متمرکز نیست؛ این جریان از جنوب به شمال، از شرق به غرب، از مرکز به پیرامون گسترش می‌یابد. لوله‌های انتقال گاز از میان استان‌های کشور عبور و تأمین مطمئن انرژی در مناطق کوهستانی و سردسیر را تضمین می‌کنند. در شرق کشور، استان سیستان و بلوچستان در سال‌های اخیر با اجرای پروژه‌های گازرسانی و احداث خطوط اصلی به جمع مصرف‌کنندگان گاز طبیعی پیوسته و اکنون با بهره‌گیری از گاز واردشده از خط سراسری، مسیر توسعه انرژی در جنوب‌شرق را دنبال می‌کند. در استان‌های مرکزی و کویری مانند قم، سمنان، یزد و خراسان جنوبی نیز خطوط انتقال نقش کلیدی در پایداری انرژی ایفا می‌کنند و زمینه لازم برای توسعه صنعتی را فراهم ساخته‌اند.