دامداری سنتی در لرستان؛ میراثی ریشه‌دار با چالش‌های تلخ امروز

باشگاه خبرنگاران جوان؛ رضوان پاک منش - اقلیم متنوع، مراتع گسترده، و پیشینه دیرینه عشایری و روستایی، زمینه‌ساز جایگاه ویژه دامداری در اقتصاد محلی شده است. با این حال، بخش قابل توجهی از این ظرفیت‌ها به دلیل تداوم روش‌های سنتی پرورش دام، با چالش‌های جدی مواجه است.

دامداری سنتی در لرستان بیشتر متکی بر مراتع و چراگاه‌های طبیعی است. استفاده محدود از فناوری‌های نوین، اصلاح نژاد، و خوراک‌های غنی موجب شده راندمان تولید گوشت و شیر در مقایسه با میانگین‌های ملی و جهانی پایین‌تر باشد. دام‌های بومی گرچه مقاوم‌اند، اما رشد وزنی و شیردهی کمی دارند.

 فشار بر مراتع و تخریب محیط زیست

چرای بی‌رویه در مراتع کوهستانی باعث کاهش پوشش گیاهی، فرسایش خاک و تهدید تنوع زیستی شده است. بسیاری از دامداران به دلیل نبود برنامه مدیریت چرا، ناچارند دام‌ها را بیش از ظرفیت مراتع در آنها رها کنند. این مسئله نه تنها به محیط زیست آسیب می‌زند بلکه خود به کاهش توان تولیدی مراتع در سال‌های بعد منجر می‌شود.

کمبود زیرساخت‌های بهداشتی و دامپزشکی

دامداری سنتی اغلب فاقد جایگاه‌های استاندارد و امکانات بهداشتی است. بیماری‌هایی مانند تب برفکی، انگل‌های داخلی و خارجی، و بیماری‌های مشترک انسان و دام به دلیل عدم مراقبت کافی و واکسیناسیون منظم، خسارات سنگینی به دامداران وارد می‌کنند.

پرورش سنتی دام از علل انتقال بیماری‌های مشترک

مدیرکل دامپزشکی لرستان بیان کرد: پرورش سنتی دام از علل انتقال بیماری‌های مشترک از جمله تب مالت، سل، هاری، تب خونریزی دهنده کریمه کنگو، سیاه زخم و کیست هیدراتیک است.

زبردست با اشاره به اینکه این بیماری‌ها با توجه به تغییر در ساختار ویروس برای انسان مشکل ساز هستند تاکید کرد: بیماری آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان نیز چالش بزرگی در صنعت طیور محسوب می‌شود.

وی افزود: در نقاطی از استان ارتباط با دام بسیار نزدیک شده و بیماری به راحتی قابل انتقال است که اصلاح ساختار مسائل ایمنی زیستی تاثیرگذارترین راهکار است بنابراین تغییر سبک پرورش دام سنتی به صنعتی و جداسازی محل زندگی دامدار از مکان نگهداری و پرورش دام اهمیت بسیاری دارد.

هزینه‌های بالا و درآمد ناپایدار

وابستگی دامداران به بازار‌های سنتی و واسطه‌گری، باعث می‌شود سهم اصلی سود به جیب دلالان برود. نبود صنایع تبدیلی و فرآوری محلی موجب خام‌فروشی محصولات دامی شده است. از سوی دیگر، افزایش هزینه نهاده‌های دامی و کمبود علوفه در سال‌های خشک، فشار اقتصادی زیادی بر دامداران وارد می‌کند.

ضعف در مدیریت علمی

بیشتر دامداران به شکل تجربی و بدون آموزش‌های علمی فعالیت می‌کنند. دانش اندک درباره اصلاح نژاد، تغذیه علمی، مدیریت بهداشت و بازاریابی باعث شده امکان رقابت با دامپروری صنعتی یا حتی واردات گوشت و لبنیات کاهش یابد.

مشکلات اجتماعی و مهاجرت

دامداری سنتی در لرستان هنوز بخش مهمی از معیشت عشایر و روستاییان است. اما کاهش سودآوری و سختی کار باعث شده بسیاری از جوانان این مناطق به مشاغل شهری و غیرکشاورزی روی بیاورند. در نتیجه، خطر رها شدن مراتع و تضعیف بافت اجتماعی عشایری وجود دارد.

پرورش سنتی دام در لرستان، علی‌رغم ریشه‌دار بودن و پیوند عمیق با فرهنگ و هویت محلی، امروز با مشکلاتی، چون بهره‌وری پایین، فشار بر منابع طبیعی، بیماری‌های دامی، و عدم سودآوری پایدار روبه‌رو است.

 برای برون‌رفت از این وضعیت، راهکار‌هایی مانند توسعه آموزش‌های تخصصی، حمایت مالی هدفمند، بهبود زیرساخت‌های دامپزشکی، مدیریت پایدار مراتع، و گسترش صنایع تبدیلی ضروری است.