رودخانه‌ای در آستانه مرگ؛ وقتی کشکان نفس نمی‌کشد

باشگاه خبرنگاران جوان ؛ سارا بابایی - رودخانه کشکان، شریان حیاتی لرستان و یکی از پرآب‌ترین رودهای غرب ایران، امروز به نمادی از دوگانه توسعه و بحران بدل شده است.

 سیلاب سهمگین سال ۱۳۹۸ با همه خرابی‌هایش، نشانه‌ای از قدرت بی‌مهار کشکان بود؛ اما گذشت چند سال کافی بود تا این رود پرخروش به بستری خشکیده و بی‌جان بدل شود.

 در حالی‌که مسئولان محلی با وعده تبدیل این منطقه به قطب گردشگری و احداث پارک و خیابان ساحلی، از آینده‌ای روشن سخن می‌گویند، کارشناسان محیط‌زیست از فاجعه‌ای سخن می‌گویند که حیات کشاورزی، باغداری و اکوسیستم لرستان را تهدید می‌کند.

 این تناقض بزرگ، پرسش جدی درباره مدیریت منابع آب، توسعه پایدار و سرنوشت میراث طبیعی لرستان ایجاد کرده است.

طرح گردشگری در سایه خاطره سیلاب

بابک امرایی، فرماندار معمولان گفت:با همکاری شهرداری معمولان طرح تبدیل این منطقه ساحلی به یک مکان تفریحی در دست اقدام است. علاوه بر ایجاد فضای سبز و پارک، یک خیابان ساحلی نیز احداث خواهد شد.

او توضیح داد که پس از سفر معاون عمرانی استانداری لرستان و مطالبه مردمی، ساماندهی این محدوده که در سیل سال ۱۳۹۸ تخریب شده بود، در دستور کار قرار گرفته است.

 به گفته امرایی، منازل مخروبه باقی‌مانده از سیل باید تخریب شوند تا اجرای طرح گردشگری سرعت گیرد.

پل کشکان؛ میراثی در حال مرمت

در کنار طرح‌های توسعه‌ای، بخشی از میراث تاریخی منطقه نیز در حال احیا است.

عطا حسن‌پور، مدیرکل میراث‌فرهنگی لرستان، می‌گوید:مرمت بخش غربی پل کشکان با اعتباری حدود ۱۰ میلیارد ریال آغاز شده است. در این عملیات از ملات سنتی و سنگ‌های طبیعی با کمترین تراش استفاده می‌شود و استادکاران مجرب مسئولیت مرمت بدنه، آب‌شکن‌ها و پایه‌های پل را بر عهده دارند.

او تأکید می‌کند که مرمت پل کشکان تنها بازسازی یک سازه نیست، بلکه پاسداشت بخشی از هویت تاریخی ایران است.

نفس کشکان بریده شد

اما در همان حالی که طرح‌های گردشگری و مرمتی در حال اجراست، بحران زیست‌محیطی چهره‌ای دیگر از واقعیت تلخ کشکان را نمایان کرده است.

کشکان که روزگاری رود وحشی لرستان خوانده می‌شد، اکنون به گفته کارشناسان آبدهی‌اش به ۱۵۰ لیتر در ثانیه کاهش یافته و روند نزولی آن ادامه دارد.

این کاهش شدید دبی، علاوه بر تهدید کشاورزی و باغداری، حیات آبزیان را به نابودی کشانده است.

کامران فرمان‌پور، مدیرکل محیط‌زیست لرستان، هشدار داده است:خشک‌شدن کشکان موجب تلفات گسترده آبزیان و تهدید زنجیره زیستی کل منطقه شده است. متأسفانه تلفیق کاهش نزولات جوی با برداشت‌های بی‌رویه و اصرار بر کشت محصولات آب‌دوست در بالادست، نفس کشکان را به‌طور کامل در برخی نقاط بریده است.

او خواستار رهاسازی فوری حقابه زیست‌محیطی و جمع‌آوری پمپ‌های غیرقانونی از بستر رودخانه شد و تأکید کرد: هر دقیقه تعلل، عمق فاجعه را بیشتر می‌کند.

کشاورزی لرستان در بحران خشکسالی

کشاورزی لرستان، وابسته به آب کشکان، نیز از این بحران در امان نمانده است.

 احمدرضا ساتیاروند، مدیر جهاد کشاورزی پلدختر، می‌گوید:خشکسالی در همه مزارع دیم و آبی شهرستان خسارت وارد کرده است. در برخی مناطق کاهش تولید تا ۵۰ درصد بوده است. بارش در سال جاری تنها ۱۸۱ میلی‌متر ثبت شد و از اواسط اسفند بارندگی مؤثر نداشتیم.

او تصریح می‌کند: بیشترین خسارت به مزارع گندم و جو دیم وارد شده و باغات انجیر سیاه ـ به‌عنوان بزرگ‌ترین قطب تولید کشور ـ در معرض نابودی قرار دارند. مدیریت منابع آبی و رعایت الگوی کشت تنها راهکار فعلی است.

میان توسعه و بقا؛ دو راهی سرنوشت کشکان

آنچه امروز در کنار بستر خشکیده کشکان به چشم می‌آید، تضادی آشکار است؛ از یک سو پروژه‌های توسعه‌ای و گردشگری با وعده رونق اقتصادی و از سوی دیگر هشدارهای زیست‌محیطی و کشاورزی درباره خشک‌شدن رودی که حیات لرستان به آن وابسته است.

کشکان فقط یک رودخانه نیست؛ تاریخ، هویت، کشاورزی و زیست‌بوم یک منطقه به آن گره خورده است. نابودی آن نه‌تنها تهدیدی برای معیشت هزاران کشاورز بلکه خطری جدی برای اکوسیستم منحصربه‌فرد غرب ایران خواهد بود.