ضمانت‌های امنیتی یا ورود به بن‌بست؟ چالش‌های اوکراین و غرب برای پایان دادن به جنگ

باشگاه خبرنگاران جوان؛ زهرا نجفی - در روز‌های اخیر و همزمان با شدت گرفتن گفتگوی مقامات بین‌المللی پیرامون صلح در اوکراین، موضوع «تضمین‌های امنیتی» اهمیت بیشتری پیدا کرده است. در همین راستا، «ولودیمیر زلنسکی» رئیس جمهور اوکراین هفته گذشته در کاخ سفید، مسئله ارائه تضمین‌های امنیتی را «مسئله کلیدی» و «نقطه شروعی برای پایان دادن به جنگ» توصیف کرد. زلنسکی می‌داند که در دراز مدت، برتری تسلیحاتی روسیه می‌تواند مقاومت کشورش را ضعیف کند؛ بنابراین اصرار دارد هر گونه توافقی برای صلح، حتما به گونه‌ای باشد که مانع حملات روسیه در سال‌های بعد شود. 

تضامین امنیتی در چه شکل‌هایی ممکن است؟

مسئله تضمین امنیت اوکراین در آینده و عدم حمله روسیه، یک قلمرو ناشناخته است. ائتلاف کشور‌های حامی اوکراین هنوز در حال بررسی این هستند که تضمین‌های واقع‌بینانه به چه شکلی می‌تواند ارائه شود.  در واقع هدف واضح است: جلوگیری از حمله احتمالی روسیه. اما شکل آن مبهم است. احتمالا طرحی برای استقرار نیرو‌ها در زمین و حمایت از اوکراین در دریا و هوا وجود خواهد داشت. همچنین ممکن است کشور‌های اروپایی به بازسازی ارتش اوکراین کمک کنند، زیرا بیش از ۳ سال جنگ، ارتش این کشور را کاملا فرسوده کرده است.

در واقع، زلنسکی استدلال کرده که یک ارتش قوی خود نوعی تضمین امنیتی است. در همین حال، «امانوئل مکرون» رئیس جمهور فرانسه بر حمایت متحدان از ایجاد «یک ارتش قوی در کی‌یف که بتواند در برابر هرگونه حمله‌ای مقاومت کند و آن را بازدارد» تأکید کرده است.

در اوایل سال جاری، انگلیس و فرانسه ایده یک ارتش چندملیتی را مطرح کردند. در همین راستا، کی‌یر استارمر، نخست وزیر انگلیس گفت: «پس از آتش‌بس برای جلوگیری از حمله روسیه (این ارتش) مستقر خواهد شد.» ابتدا، صحبت‌هایی مطرح شد که انگلیس و فرانسه به طور مشترک حدود ۳۰ هزار سرباز به اوکراین بفرستند. اما خیلی زود این ایده کنار رفت و جای خود را به یک «نیروی بازدارنده کوچک‌تر زمینی» یا نوعی «چتر امنیتی» داد. نیرویی که توسط متحدان اوکراین ارائه می‌شود و شامل عناصر دریایی، هوایی و آموزشی خواهد بود.

حدود ۳۰ کشور به این ائتلاف پیوسته‌اند. اما اینکه هر کدام از آنها چه کمکی آماده خواهند کرد، هنوز مشخص نیست. کشور‌هایی مانند آلمان و ایتالیا تمایلی به اعزام نیرو‌های زمینی ندارند؛ استرالیا و کانادا ممکن است تمایل بیشتری داشته باشند. مکرون دوشنبه هفته گذشته گفت که این ائتلاف «نیرو‌های اطمینان‌بخشی را در دریا، هوا و زمین فراهم می‌کند». وی افزود: «ما باید با نیرو‌های زمینی به اوکراین کمک کنیم تا مطمئن شویم که در آینده هیچ نفوذی از سوی روسیه وجود نخواهد داشت.» با این حال، هیچ شانسی برای استقرار این نیروی احتمالی در داخل و اطراف اوکراین قبل از توقف جنگ وجود ندارد و این به کرملین چیزی می‌دهد که برخی تحلیلگران آن را وتوی قدرتمند می‌نامند.

استقرار نیرو‌های خارجی در اوکراین با چه مشکلاتی مواجه خواهد شد؟

خط مقدم اوکراین حدود هزار کیلومتر است. این بدان معناست که تضمین کامل امنیت آن نیاز به بیش از ۱۰۰ هزار سرباز دارد. تامین چنین چیزی برای ارتش‌های اروپایی که پس از پایان جنگ سرد کوچک شده‌اند، بسیار دشوار خواهد بود. به عنوان مثال، در دهه ۱۹۹۰، یک سپاه ۶۰ هزار نفری ناتو در خط مقدم بسیار کوچکتری در جنگ بوسنی مستقر شد.

افزون بر این، مسائلی مانند لجستیک، چرخش نیرو‌ها و ساختار فرماندهی را باید در نظر گرفت؛ و همچنین قوانین جنگی که در صورت نقض آتش‌بس، باید توسط همه دولت‌هایی که نیرو در میدان دارند، توافق شود. به گفته تحلیلگران نظامی، یک نیروی بازدارنده با حدود ۱۰ هزار سرباز، نوعی هشدار به روسیه محسوب می‌شود و عملی‌تر است. این نیرو در اوکراین استقرار پیدا می‌کند، اما لزوماً نزدیک به خطوط مقدم نخواهد بود.

آیا روسیه این ایده‌ها را خواهد پذیرفت؟

به طور خلاصه، خیر. روسیه روز دوشنبه بار دیگر تأکید کرد که هیچ نیرویی از هیچ کشور عضو ناتو نمی‌تواند در خاک اوکراین حضور داشته باشد. ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه صراحتا اعلام کرد: «هر سناریویی که ظهور یک گروه نظامی با مشارکت کشور‌های ناتو در اوکراین را پیش‌بینی کند، رد خواهد شد». مسکو همچنین تأکید کرده است که هرگونه توافق صلح شامل محدودیت‌هایی بر تعداد نظامیان اوکراینی و توانایی‌های ارتش اوکراین خواهد شد.

این با اظهارات ترامپ مبنی بر اینکه در اجلاس آلاسکا «پوتین موافقت کرد که تضمین‌های امنیتی برای اوکراین را بپذیرد» در تضاد است. سوال این است که آیا می‌توان پوتین را متقاعد کرد که در ازای تثبیت دستاورد‌های میدانی روسیه و مثلا به رسمیت شناختن حاکمیت بر کریمه، به اوکراین اجازه دهد نوعی تضمین امنیتی داشته باشد یا خیر.

در انتها باید به این نکته اشاره کرد که سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه چهارشنبه هفته گذشته گفت که بحث در مورد تضمین‌های امنیتی برای اوکراین بدون مشارکت روسیه راه به جایی نخواهد برد؛ چیزی که به نظر می‌رسد در انتقاد به مذاکرات روز دوشنبه بین رهبران اروپایی و زلنسکی در کاخ سفید باشد.

آیا جایگزینی وجود دارد؟

در حال حاضر، به نظر می‌رسد برخی مقامات بین‌المللی قصد دارند تضامین امنیتی به شکل نوعی «پوشش هوایی» برای اوکراین ارائه شود. چیزی شبیه به ایجاد منطقه پرواز ممنوع بر فراز عراق در دهه ۱۹۹۰. چنین حضوری امکان نظارت و شناسایی را فراهم می‌کند. اما همچنان ممکن است توسط روسیه به چالش کشیده شود، زیرا مسکو نیز مایل به حفظ برتری هوایی خود است. افزون بر این، اگر جت‌های جنگنده درگیر نبرد هوایی شوند، خطر تشدید سریع جنگ وجود دارد.

منبع: سی ان ان