قلعه فلک‌الافلاک در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت می‌شود

باشگاه خبرنگاران جوان؛ رضوان پاک منش - قلعه‌ی فلک‌الافلاک (یا دژ شاپورخواست) بر فراز تپه‌ای تاریخی در مرکز خرم‌آباد قرار دارد و یادگاری ارزشمند از دوره ساسانی است.

 این بنا که با نام قلعه دوازده‌برجی نیز شناخته می‌شود، چشم‌گیرترین اثر تاریخی شهر خرم‌آباد بوده و در سال ۱۳۴۸ با شماره ۸۸۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. هنر معماری و ساخت آجری آن نشان از جایگاه ویژه‌اش در میراث فرهنگی ایران دارد.

 مسیر تا پرونده‌  ثبت جهانی

 قلعه در حال حاضر در فهرست موقت یونسکو قرار دارد و به عنوان گزینه‌ای مهم برای ثبت جهانی معرفی شده است.

 گزارش اولیه ایکوموس (نهاد مشورتی یونسکو) حاکی از آن بود که قلعه‌ی فلک‌الافلاک و پل شکسته، دارای ارزش ثبت جهانی شناخته نمی‌شوند و پیشنهاد شد فقط غار‌های پیش‌ازتاریخ ثبت شوند 

 با این حال، مقامات استان تأکید کردند که قلعه و پل شکسته حذف نمی‌شوند و پرونده همچنان بدون تغییر باقی بماند.

معاون میراث فرهنگی کشور نیز بر این تأکید داشت که نظر ایکوموس مشورتی است و تصمیم نهایی در اختیار کمیته میراث جهانی یونسکوست. همچنین تأکید شد که عنوان رسمی پرونده، بر ارتباط فرهنگی-تاریخی بین قلعه و غار‌ها تأکید دارد.

توقف در مسیر ثبت جهانی به دلیل ناتمام بودن کاوش‌های باستانی

مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی لرستان، عطا حسن‌پور، درباره وضعیت پرونده ثبت جهانی دره خرم‌آباد صحبت کردند. 

ایشان تأکید کردند که طبق نظر مشورتی نهاد ایکوموس، قلعه تاریخی فلک‌الافلاک به‌دلیل ناتمام بودن کاوش‌های باستان‌شناسی، هنوز برای ثبت در پرونده آماده نیست. 

با این حال، ایشان خاطرنشان کردند که پس از تکمیل تحقیقات باستان‌شناختی، این اثر ارزشمند می‌تواند رسماً به پرونده ثبت جهانی اضافه شود.

 سه فصل کاوش مشترک باستان‌شناسی توسط متخصصان ایرانی و چینی در قلعه اجرا شد تا پایه‌ی علمی قوی‌تر برای پرونده فراهم شود.

 همچنین تجربه آزادسازی حریم قلعه، تعامل گسترده‌ی بین سازمان‌ها و اقدامات مخاطرات‌زدایی، همگی به آماده‌سازی بهتر فضای پرونده کمک کرده‌اند.

پیگیری برای رفع نواقص ثبت جهانی قلعه فلک الافلاک 

وزیر میراث‌فرهنگی در بخشی از سخنانش در لرستان به ثبت جهانی قلعه فلک الافلاک نیز اشاره کرد و افزود: علاوه بر غار‌های پیش از تاریخ دره خرم آباد، مصمم هستیم تا قلعه فلک الافلاک هم ثبت جهانی شود و موانع آن برطرف گردد.

دکتر صالحی امیری اظهارداشت: با تمام توان از ظرفیت اساتید بنام حوزه باستان شناسی و ... برای رفع نواقص پرونده ثبت جهانی قلعه فلک الافلاک استفاده می‌کنیم.

وی ادامه داد: هرچند امروز قلعه فلک الافلاک ثبت جهانی نشده ولی هیچ چیزی از ارزش‌های تاریخی این اثر دوره ساسانی کم نمی‌شود و مانند خورشید در مرکز شهر می‌درخشد.

 اهمیت ثبت جهانی فلک‌الافلاک

 ثبت جهانی این اثر،  تحولی بزرگ در اقتصاد گردشگری لرستان خواهد بود و دروازه‌ای فرهنگی برای معرفی این منطقه به جهان باز خواهد کرد.

در صورت تحقق این ثبت،  بیش از ۱۷ اثر دیگر نیز در فهرست میراث جهانی یونسکو قابل ثبت خواهند بود.

 همچنین با توجه به قیمت و سابقه معماری قلعه، ثبت جهانی آن به معنای «بزرگ‌ترین اقدام فرهنگی قرن لرستان» لقب گرفته است.

قلعه‌ی فلک‌الافلاک، نمادی شکوهمند از معماری ایرانی و میراث فرهنگی لرستان، در مسیر ثبت جهانی قرار دارد. رغم چالش‌هایی مانند نظر مشورتی ایکوموس، تلاش‌های چندگانه علمی، فرهنگی و زیربنایی زمینه‌ساز امید بزرگی برای ثبت نهایی آن هستند. این تلاش‌ها، نه تنها جلوه‌ی تاریخی قلعه را جهانی خواهد کرد، بلکه می‌تواند درج‌های فرهنگی، اقتصادی و هویتی منطقه را نیز به سطحی بالاتر ارتقاء دهد.