قمار آنلاین در ایران؛ اقتصادی پنهان با گردش مالی میلیاردی/ از جیب مردم تا جیب مافیا؛ واقعیت تلخ کسب‌وکار ممنوعه

اقتصاد۲۴- از شبکه‌های اجتماعی رنگارنگ تا صفحات برخی شاخ‌های اینستاگرامی بیرون از کشور را که نگاهی کنید پر از تبلیغ و آگهی‌های سایت‌های قمار و شرط بندی است که به وسوسه رسیدن به پول بیشتر شما را فریفته خود می‌کنند.

سامان ۲۷ ساله است، یکی از همین مالباختگان است و او که کارمند یک شرکت خصوصی در تهران بود، چند ماه قبل، در یک گروه تلگرامی با تبلیغ سایتی برای پیش‌بینی مسابقات فوتبال روبه‌رو شد. ابتدا برای سرگرمی ۲۰۰ هزار تومان واریز کرد، اما وقتی اولین بار ۸۰۰ هزار تومان برد، هیجانش دوچندان شد. اما مدتی بعد و در کمتر از شش ماه، نزدیک به ۳۰ میلیون تومان از پس‌انداز خود را در این سایت‌ها باخت. او حالا نه‌تنها بدهکار است، بلکه از نظر روحی نیز درگیر اضطراب دائمی شده است. سامان یکی از صد‌ها هزار ایرانی است که پایشان به دنیای پرهیاهوی قمار آنلاین باز شده است.

حقیقت این است که پشت این سایت‌های شرط‌بندی، سرابی از وعده‌ها نهفته است و با وجود هشدار‌های مستمر باز هم کم نیستند افرادی که در دام این شعار‌های اغواگر و تصاویر فریبنده می‌افتند.

هر چند آماری مستند در مورد میزان گردش مالی سایت‌های شرط‌بندی وجود ندارد، اما آمار و ارقام منتشر شده از سوی کمیسیون عالی ارتقای تولید محتوای فضای مجازی کشور نشان می‌دهد که «سالانه بیش از ۲۰ همت ارز» به‌دلیل گسترش پدیده قمار از کشور خارج می‌شود.

چنان که در زمستان سال گذشته نیز شهروند آنلاین در گزارشی نوشته بود که با وجود انسداد بسیاری از درگاه‌های قمار آنلاین یا شرط‌بندی یا شناسایی و بازداشت باند‌های مختلف توسط پلیس فتا، عدد متقنی از گردش مالی واقعی قمار آنلاین شرط‌بندی در اینترنت وجود ندارد، چراکه این جنس سایت‌ها مثل همه جرائم سازمان‌یافته دیگر، کاملا زیرزمینی جریان دارد و به شبکه‌های مافیایی بزرگ در داخل و خارج از کشور متکی است.

به گزارش اقتصاد ۲۴، با این حال در اخبار مرتبط، عدد‌های مختلفی از ۵ هزار میلیارد تا ۹ هزار میلیارد تومان به‌عنوان گردش مالی قمار و شرط‌بندی آنلاین در سایت‌های ایرانی مطرح شده است. برخی حتی پا را فراتر گذاشته و از خروج سالانه چند میلیارد دلاری ارز از کشور توسط این سایت‌ها سخن گفته‌اند؛ درست مانند آماری که از سوی کمیسیون عالی ارتقای تولید محتوای فضای مجازی کشور مبنی بر خروج «سالانه بیش از ۲۰ همت ارز» مطرح شد.

تاریخچه قمار آنلاین در جهان

قمار یکی از قدیمی‌ترین سرگرمی‌های بشر از دیرباز بوده که از یونان و روم باستان تا قرون وسطی و دوران مدرن ادامه یافته است؛ اما قمار آنلاین در جهان امروز پدیده‌ای تازه‌تر است.

نخستین کازینوی اینترنتی در سال ۱۹۹۴ در جزیره آنتیگوا و باربودا راه‌اندازی شد؛ همان سالی که «قانون تجارت آزاد و پردازش» در این جزیره تصویب شد و به شرکت‌ها مجوز ایجاد کازینو‌های آنلاین را داد.

به گزارش اقتصاد ۲۴، در اواخر دهه ۱۹۹۰، با گسترش اینترنت پرسرعت، تعداد سایت‌های شرط‌بندی به‌سرعت افزایش یافت. در سال ۲۰۰۱، بیش از ۱۰۰۰ وبگاه فعال در حوزه شرط‌بندی وجود داشت.

امروز صنعت قمار آنلاین به یک صنعت چندصد میلیارد دلاری تبدیل شده است. بر اساس گزارش Statista، گردش مالی جهانی قمار آنلاین در سال ۲۰۲۳ حدود ۹۵ میلیارد دلار بوده و پیش‌بینی می‌شود تا ۲۰۳۰ به بیش از ۱۵۰ میلیارد دلار برسد.

بیشتر بخوانید: برد و باخت در نوار ساحلی با کارت بازی/ روایتی از قهوه‌خانه‌های سنتی که به پاتوق شرط‌بندی و شانس بازی تبدیل شده‌اند

آمریکا، بریتانیا، مالت، جبل‌الطارق و فیلیپین از مراکز اصلی میزبانی و قانون‌گذاری این صنعت هستند و هم چنین همین کشور‌ها نیز از مراکز اصلی میزبانی و قانون‌گذاری این صنعت به شمار می‌آیند.

در بسیاری از کشور‌ها قمار آنلاین قانونی شده، اما تحت مقررات سخت‌گیرانه (مانند مالیات بالا، احراز هویت کاربر و محدودیت تبلیغات). در برخی دیگر مانند چین و ایران، قمار ممنوع است، اما بازار زیرزمینی بزرگی شکل گرفته است.

سابقه سایت‌های قمار در ایران

اما در ایران، با گسترش اینترنت پرسرعت و شبکه‌های اجتماعی از اواخر دهه ۱۳۸۰، نخستین سایت‌های پیش‌بینی فوتبال و قمار به شکل جدی فعالیت خود را آغاز کردند.

به گزارش اقتصاد ۲۴، ابتدا این سایت‌ها بیشتر به پیش‌بینی مسابقات فوتبال اروپایی و لیگ برتر ایران می‌پرداختند و به مرور، کازینو‌های مجازی (پوکر، رولت، بازی‌های شانسی) به آن اضافه شد.

در همین حال همزمان با اوج گیری آن بود که ظهور درگاه‌های بانکی داخلی و اجاره حساب‌های بانکی به گردانندگان سایت‌ها، امکان پول‌شویی و انتقال پول را ساده کرد؛ اما بسیاری از این سایت‌ها در ترکیه، ارمنستان و گرجستان مدیریت می‌شوند، اما تیم اجرایی و بازاریابی آنها در ایران فعال است.

روایت تازه فیروزآبادی؛ بازاری با گردش میلیارد دلاری

در همین حال سخنان روز‌های اخیر، دبیر سابق شورای عالی فضای مجازی بار دیگر توجه به این مساله را به خود جلب کرد. به گزارش اقتصاد ۲۴، ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر سابق شورای عالی فضای مجازی، اخیراً در گفت‌وگویی صریح اعلام کرد: گردش مالی سایت‌های قمار در ایران در سال‌های گذشته حدود یک میلیارد دلار در سال بوده (یعنی نزدیک به ۱۰۰ هزار میلیارد تومان با نرخ امروز).

او گفته که صد‌ها هزار کاربر حرفه‌ای وجود داشته که به شکل اعتیادآور درگیر این سایت‌ها بودند. وی هم چنین تاکید کرد که شناسایی این سایت‌ها از نظر فنی سخت نیست و با ابزار‌های موجود در شبکه به‌راحتی امکان‌پذیر است، اما پرسشی جدی باقی می‌ماند: چرا با وجود این امکان، این حجم عظیم از گردش مالی متوقف نشد؟ 

بیشتر بخوانید: قمار آنلاین با زندگی در دنیای مجازی

این سخنان با گزارش‌های متعدد پلیس فتا و رسانه‌های داخلی نیز هم‌خوانی دارد. آمار رسمی دقیق وجود ندارد، اما برآورد‌ها از ۵ هزار تا ۲۰ هزار میلیارد تومان گردش سالانه و حتی خروج چند میلیارد دلار ارز از کشور حکایت می‌کنند.

مدل‌های مالی و درگاه‌های بانکی در قمار آنلاین ایران

در این میان، اما انواع مدل‌های مالی و پایگاه‌های این قمارخانه‌های آنلاین نیز جالب است:

۱. استفاده از درگاه‌های رسمی PSP

در این روش گردانندگان سایت‌ها معمولاً یک فروشگاه آنلاین صوری (فروش شارژ، کتاب، بلیط و...) ثبت می‌کنند. با این پوشش، درگاه پرداخت رسمی از بانک‌ها یا شرکت‌های PSP مانند آپ، مبناکارت و... دریافت می‌کنند. کاربران هنگام پرداخت عملاً از طریق درگاه قانونی پول را واریز می‌کنند، اما مقصد نهایی حساب‌های اجاره‌ای مرتبط با سایت قمار است.

۲. کارت به کارت و اجاره حساب

هم چنین برخی سایت‌ها شماره کارت یا شبا در اختیار کاربر می‌گذارند. حساب‌ها معمولاً به نام افراد اجاره‌ای است؛ در برابر دریافت ماهانه چند میلیون تومان کارت خود را در اختیار باند‌های قمار قرار می‌دهند. این روش هنوز هم یکی از رایج‌ترین مدل‌های نقل و انتقال است.

۳. کیف پول و رمزارز

با افزایش محدودیت‌ها در درگاه‌های داخلی، سایت‌ها به‌سمت رمزارز‌ها رفتند. بیت‌کوین، تتر و ترون رایج‌ترین ارز‌های مورداستفاده هستند. کاربران ایرانی به‌راحتی از صرافی‌های غیرمجاز یا حتی برخی صرافی‌های داخلی توکن خریداری می‌کنند و به حساب سایت منتقل می‌کنند.

۴. واسطه‌های پرداخت و صرافی‌های غیررسمی

در برخی موارد، پرداخت‌ها از طریق شرکت‌های صوری پرداخت‌یاری یا صرافی‌های غیررسمی انجام می‌شود. به این ترتیب، ردیابی مسیر پول دشوارتر می‌شود.

مدل‌های سایت‌های شرط‌بندی و قمار

هم چنین مدل‌های این سایت‌های شرط بندی نیز متنوع است و اصلی‌ترین آنان شامل موارد زیر می‌شود؛

سایت‌های پیش‌بینی ورزشی: محبوب‌ترین مدل، تمرکز بر فوتبال و مسابقات ورزشی است. کاربران بر اساس ضرایب تعیین‌شده شرط‌بندی می‌کنند.

کازینوی آنلاین: شامل بازی‌های شانسی مانند پوکر، رولت، بلک‌جک و اسلات. الگوریتم‌ها و اسکریپت‌ها اغلب دست‌کاری شده تا سود اصلی به گرداننده برسد.

سایت‌های ترکیبی: هم پیش‌بینی ورزشی و هم کازینو دارند. بخش بزرگی از بازار ایران توسط همین سایت‌ها مدیریت می‌شود.

سایت‌های زیرزمینی فیزیکی: گزارش‌هایی از فعالیت کازینو‌های واقعی، اما مخفی در شهر‌های بزرگ وجود دارد. این مکان‌ها اغلب تحت پوشش ویلا‌ها یا خانه‌های شخصی فعالیت می‌کنند.

ابعاد اقتصادی و اجتماعی

اما در بعد اقتصادی نیز گردش مالی این سایت‌ها به دلیل زیرزمینی بودن و مخفی بودن آنان بسیار سخت است، اما تخمین‌ها حکایت از آن دارد که بین ۵ هزار میلیارد تا ۱۰۰ هزار میلیارد تومان در سال متغیر است و جالب این که حتی حداقل‌ترین روایت‌ها هم عددی سرسام‌آور نشان می‌دهد. خروج ارز نیز از عوارض دیگر این پایگاه‌ها است و با استفاده از رمزارز و خرید دلار از بازار غیررسمی برای تسویه حساب‌ها باعث خروج چند میلیارد دلار از کشور می‌شود.

بیشتر بخوانید: گردش مالی سالانه ۱۰ هزار میلیاردتومانی قمار کجا می‌رود؟

پول‌شویی از آسیب‌های جدی این درگاه‌ها در کشور است. در واقع این سایت‌ها بستری برای شست‌وشوی درآمد‌های غیرقانونی (از قاچاق تا رشوه) شده‌اند.

آسیب‌های اجتماعی همچون اعتیاد به قمار، بدهی خانوار، افزایش بزهکاری و حتی خودکشی نیز از پیامد‌های اجتماعی این صنعت زیرزمینی است.

تجربه جهانی در برخورد با قمار آنلاین

در این میان شاید توجه به برخی تجربیات جهانی نیز بتواند جالب باشد:

بریتانیا: قمار آنلاین قانونی، اما شدیداً مقررات‌گذاری شده است. شرکت‌ها باید مالیات پرداخت کنند و تبلیغات محدود دارند. کاربران زیر ۱۸ سال ممنوع‌اند.

آمریکا: پس از سال‌ها ممنوعیت، از ۲۰۱۸ برخی ایالت‌ها به‌تدریج قمار آنلاین را آزاد کردند، اما تحت نظارت دقیق.

چین: قمار آنلاین کاملاً ممنوع است و دولت با شدت عمل سراغ سایت‌ها می‌رود؛ با این حال بازار زیرزمینی همچنان عظیم است.

اروپا: کشور‌هایی مانند مالت و جبل‌الطارق به مراکز اصلی میزبانی شرکت‌های قمار تبدیل شده‌اند، اما تحت قوانین مالی و شفافیت مالیاتی.

تجربه جهانی نشان می‌دهد که یا باید این بازار به‌طور کامل قانونی و مقررات‌گذاری شود (مانند اروپا) یا این که با انسداد و کنترل شدید جلوی آن گرفته شود. نیمه‌راهی که در ایران وجود دارد—یعنی ممنوعیت روی کاغذ و رونق عملی در زیرزمین—عملاً به سود مافیای قمار تمام شده است. کما این که بر اساس آموزه‌های دینی در ایران نیز قمار به طور کامل ممنوع است.

معنای گردش مالی عجیب در ایران

اما وقتی فیروزآبادی از یک میلیارد دلار گردش مالی سخن می‌گوید، باید آن را در بستر اقتصاد ایران دید؛ چنان که این رقم معادل بودجه سالانه چند وزارتخانه است و حتی می‌توان این طور گفت که از کل درآمد سالانه صنعت سینمای ایران ده‌ها برابر بیشتر است.

از سوی دیگر در شرایط بحران ارزی، خروج چند میلیارد دلار از کشور فشار مضاعفی بر اقتصاد وارد می‌کند. عدم نظارت بانک‌ها و درگاه‌های پرداخت نیز در همین باره پرسش‌های جدی درباره فساد ساختاری ایجاد کرده است.

حقیقت این است که قمار آنلاین در ایران به صنعتی زیرزمینی، اما قدرتمند تبدیل شده است. از یک‌سو، کاربران زیادی به امید ثروتمندشدن وارد این فضا می‌شوند و از سوی دیگر، باند‌های سازمان‌یافته میلیارد‌ها تومان پول جابه‌جا می‌کنند.

تجربه جهانی نشان داده که یا باید این صنعت را قانون‌مند و شفاف کرد، یا با نظارت و کنترل جدی آن را محدود ساخت. وضعیت فعلی، یعنی ممنوعیت قانونی و رواج عملی؛ بیشترین سود را نصیب مافیا و بیشترین زیان را متوجه جامعه و اقتصاد ایران کرده است.