هشدار کارشناسان درباره انتقال آب طالقان به تهران؛ فرصت یا تهدید برای منابع پایدار؟

اقتصاد۲۴- انتقال آب از سد طالقان با ایجاد یک خط لوله جدید، از سوی دولت به‌عنوان راه نجات تهران در ماه‌های سخت تابستان معرفی می‌شود. طرحی که به‌نظر می‌رسد حمایت همه‌جانبه دستگاه‌های مختلف حتی شخص رئیس‌جمهوری را داراست. بااین‌حال، کارشناسان بخش آب می‌گویند این طرح نه‌تنها شفاف نیست بلکه برآورد‌ها نشان می‌دهد درصورت انتقال این آب، که بخش قابل‌توجهی از آن به بخش کشاورزی در دو استان قزوین و گیلان اختصاص دارد، احتمالاً علاوه‌بر مشکلات محیط‌زیستی در مبدأ، مشکلات اجتماعی و اقتصادی هم ایجاد می‌شود. درِ دولت، اما گویی همواره بر یک پاشنه می‎‌چرخد. طرح همه مجوز‌های قانونی را دارد، اما این به‌معنای اجرای کارشناسی آن نیست. مجریان و منتقدان این طرح در گفت‌و‌گو با «پیام ما» ایده‌های خود را عنوان کرده‌اند. سؤال اصلی این است: انتقال آب طالقان، کمک به حل بحران آب است یا ایجاد مشکلات بیشتر؟

زمستان سال گذشته بود که نخستین هشدار‌ها در مورد وضعیت شکننده آب تهران و احتمال مواجهه با تابستان بحرانی به گوش رسید. دولت اعلام کرد برای عبور از این تابستان سخت نیاز به کاهش مصرف تا حدود ۵ درصد است. با گذشت یک بهار و نیمی از تابستان، سخنگوی صنعت آب کشور اعلام کرده است میزان صرفه‌جویی اتفاق‌افتاده حتی به ۲۵ درصد هم نزدیک نشده است. تابستان از راه رسید و دولت اعلام کرد علاوه‌بر اینکه حدود ۲۴ استان درگیر تنش آبی هستند، پایتخت از وضعیت بغرنج‌تری رنج خواهد برد. با کاهش حجم آب ذخیره در سد‌های تأمین‌کننده آب تهران وزارت نیرو اعلام کرد پروژه انتقال آب از سد طالقان به پایتخت در دستورکار قرار گرفته. طرحی که بنابر اعلام وزارت نیرو می‌تواند حدود ۱۰ درصد نیاز آبی تهران را پوشش دهد، طرحی که پیشتر نیز از آن صحبت می‌شد، اما اجرای خط دوم آن اجرایی نشده بود.

براساس اعلام وزارت نیرو قرار است سالانه ۱۵۰ تا ۱۶۰ میلیون مترمکعب آب از سد طالقان به تهران منتقل شود؛ عددی که معادل ۱۰ درصد نیاز آبی سالانه پایتخت است. دولت می‌گوید این سهم، نه‌فقط برای پایداری شبکه آب شرب تهران حیاتی است، بلکه از نظر قانونی و فنی نیز بخشی از اهداف ازپیش‌تعیین‌شده ساخت سد به‌شمار می‌رود.

سد طالقان برای چه ساخته شد؟

عملیات اجرایی انتقال آب از رودخانه طالقان به دشت قزوین در سال ۱۳۴۸ با احداث سد انحرافی سنگبان و تونل ۹ کیلومتری به زیاران آغاز شد. در همان زمان، مطالعات اولیه احداث سد مخزنی برای کنترل سیلاب‌ها و ذخیره آب کلید خورد. بااین‌حال، پروژه ساخت سد مخزنی طالقان به‌دلایل گوناگون تا سال ۱۳۸۱ به تعویق افتاد و سرانجام در سال ۱۳۸۵ به بهره‌برداری رسید. براساس اطلاعات منتشرشده در وب‌سایت شرکت آب‌منطقه‌ای تهران چهار وظیفه برای این سد تعیین شده است:

۱. تأمین آب کشاورزی دشت قزوین؛

۲. تأمین آب شرب شهر‌های تهران و کرج؛

۳. تغذیه مصنوعی سفره‌های زیرزمینی قزوین؛

۴. کنترل سیلاب‌های فصلی رودخانه طالقان.

دولت می‌گوید موقعیت جغرافیایی سد طالقان، که در ۱۳۵ کیلومتری شمال‌غرب تهران واقع شده و نزدیک به خطوط انتقال آب شرب پایتخت است، از ابتدا دسترسی تهران به این منبع را امکان‌پذیر کرده که یکی از مهمترین اولویت‌ها برای تأمین منابع آبی تهران به‌شمار می‌آید. علاوه‌بر اینکه وجود نیروگاه برقابی در زیر دریاچه سد، با ظرفیت ۱۷/۸ مگاوات و تولید سالانه ۶۱ گیگاوات‌ساعت برق، نشان از اهمیت ملی این سازه دارد.

بیشتر بخوانید:عکس/ بازار داغ خرید مخزن آب در تهران

براساس این گزارش، از ابتدا قرار نبود استان قزوین سهمی از آب سد طالقان داشته باشد و این سد با توجه به اهدافی که در اسناد رسمی آن ذکرشده، برای تأمین نیاز‌های آبی تهران و کرج احداث شده بود، اما یکی از نمایندگان مجلس ادوار قزوین با اعمال فشار توانست بخشی از ذخیره آبی این سد را به‌سوی زادگاه خود (الموت) قزوین روانه کند.

رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست کرج نیز اعلام کرده برای پروژه انتقال آب از طالقان به بیلقان مجوز‌های زیست‌محیطی اخذ شده و به‌صورت دوره‌ای شاخص‌های این پروژه بررسی می‌شود. با همه این گفته‌ها، اما این طرح مورد تأیید عموم کارشناسان بخش آب نیست و کارشناسان زیادی ضرورت اجرای آن را زیر سؤال می‌برند.

اصرار دولت

با وجود انتقاد کارشناسان دولت تأکید به اجرای آن دارد. تاجایی‌که حتی رئیس‌جمهوری از آن حمایت کرده است. سوم مرداد امسال پزشکیان از این طرح بازدید و اعلام کرد: «طرح انتقال آب از سد طالقان برای حل بحران آب تهران در حال اجراست. تلاش بی‌سابقه‌ای برای حل بحران آب در تهران و منطقه با انتقال آب سد طالقان در حال انجام است. با این تلاش‌های انجام‌شده می‌توان وضعیت موجود را به حالت ثبات رساند. تا تکمیل این طرح از مردم تقاضا داریم در مصرف آب صرفه‌جویی کنند.»

بیشتر بخوانید:فوری/ خبر نگران‌کننده درباره جیره‌بندی آب در تهران

اختلاف‌نظر میان کارشناسان خارج از بدنه دولت و دولت، به‌ویژه درباره پروژه‌های انتقال آب، موضوع تازه‌ای نیست. تجربه، اما نشان می‌دهد دولت کمتر به ایده‌های کارشناسی توجه می‌کند. مجریان و منتقدان طرح در کنار هم، از ایده‌های منفی و مثبت در مورد آن می‌گویند.

عباس علی‌آبادی، وزیر نیرو:یک راهکار اساسی

نباید به شایعات در فضای مجازی توجه کرد. این طرح دقیقاً طبق قانون است و قانون انتقال آب به قصد مصرف شرب را مجاز دانسته است. کشور در یکی از سخت‌ترین دوره‌های خشکسالی شش دهه گذشته قرار دارد. خشکسالی امسال از نظر شدت و گستره بی‌سابقه بوده و نیاز به مدیریت مصرف آب بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. در این شرایط، پروژه انتقال آب طالقان به‌عنوان یکی از راهکار‌های مهم برای تأمین آب شرب استان‌های پرجمعیت، از اهمیت راهبردی برخوردار است. پروژه انتقال آب از زیاران به کرج از پیشرفت بسیار خوبی برخوردار است و طی ماه‌های اخیر با شتاب مناسبی دنبال شده است. در زمان حاضر بیش از ۶۰ درصد از پروژه به اتمام رسیده و بخش مهمی از عملیات اجرایی در حال انجام است.

پاسخ شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران، مجری طرح: راه‌‎حل کوتاه‌مدت و ضروری

طرح خط جایگزین انتقال آب از مخزن ۱۸۰ هزار مترمکعبی زیاران به آبگیر بیلقان با خط لوله‌ای به طول ۶۲ کیلومتر و قطر دو هزار میلی‌متر به ظرفیت حداکثر پنج مترمکعب در ثانیه و معادل ۱۵۰ میلیون مترمکعب در سال، با هدف تأمین پایدار بخشی از آب شرب مورد نیاز کلانشهر‌های تهران و کرج در حال اجراست. این پروژه به‌عنوان یکی از طرح‌های اولویت‌دار در مدیریت تنش آبی منطقه، نقش مهمی در افزایش ضریب اطمینان سامانه‌های انتقال و تاب‌آوری شبکه تأمین آب ایفا می‌کند.

این خط انتقال، در کنار مسیر قدیمی با بیش از سه دهه سابقه، در چارچوب تخصیص مصوب و نه چیزی فراتر از آن و با رعایت الزامات پدافند غیرعامل، به‌منظور تضمین پایداری تأمین آب، در دست اجرا قرار دارد.

این طرح به عنوان راه‌حلی کوتاه‌مدت و ضروری در کنار اقدامات بلندمدت مانند مدیریت مصرف و بازچرخانی آب و کنترل روند افزایش جمعیت این کلانشهرها، نقش حیاتی در تأمین آب پایتخت ایفا می‌کند. موفقیت این طرح می‌تواند الگویی برای اجرای پروژه‌های زیرساختی با سرعت عمل بالا در شرایط بحرانی باشد.

با توجه به نیاز روزافزون جمعیت شهری به آب شرب پایدار و سالم، اجرای این پروژه گامی مؤثر در پاسخگویی به چالش‌های موجود و ایجاد زیرساختی قابل‌اتکا برای آینده تلقی می‌شود. بهره‌گیری از توان فنی و اجرایی مهندسان داخلی و هماهنگی میان دستگاه‌های اجرایی، سازمان‌های دولتی، نظامی و صنعتی از جمله عواملی است که در تحقق بموقع و اثربخش این طرح نقش داشته‌اند.

منبع: روزنامه پیام ما