وظایف سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان چیست؟

اقتصاد۲۴- محمد آیتی: «سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان» یکی از نهاد‌های وابسته به وزارت صنعت، معدن و تجارت ایران است که با هدف نظارت بر قیمت‌گذاری کالاها، حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان و ساماندهی بازار تشکیل شده است. با این حال، عملکرد این سازمان همواره با انتقاداتی همراه بوده است. برای افزایش کارایی و اثربخشی این سازمان، لازم است که به این انتقادات توجه شده و اقدامات لازم برای رفع آنها انجام شود.

سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان چیست؟

سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان یکی از نهاد‌های دولتی وابسته به وزارت صنعت، معدن و تجارت است که با هدف حفظ منافع دو گروه اصلی در بازار، یعنی مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان، فعالیت می‌کند. این سازمان مسئولیت نظارت بر قیمت کالا‌ها و خدمات، رسیدگی به شکایات مردمی، مقابله با گران‌فروشی، و تنظیم بازار در شرایط بحرانی را بر عهده دارد. همچنین با بررسی هزینه‌های تولید، تلاش می‌کند قیمت‌گذاری‌ها منصفانه باشد تا هم تولیدکننده متضرر نشود و هم مصرف‌کننده کالا را با قیمت مناسب تهیه کند. در واقع، سازمان حمایت نقش واسطه‌ای دارد تا تعادلی میان عرضه و تقاضا برقرار شود و از بروز اختلال در بازار جلوگیری شود.

تاریخچه سازمان حمایت از مصرف کنندگان و تولیدکنندگان

سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان در سال ۱۳۵۴ و در دوران پیش از انقلاب اسلامی تأسیس شد. هدف اولیه از ایجاد این سازمان، نظارت بر قیمت‌ها، جلوگیری از گران‌فروشی و ایجاد تعادل میان منافع تولیدکننده و مصرف‌کننده در بازار ایران بود. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، این نهاد با تغییراتی در ساختار و مأموریت‌های خود، به فعالیت ادامه داد و در سال‌های بعد به یکی از زیرمجموعه‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت تبدیل شد. در طول دهه‌های گذشته، سازمان حمایت در قالب ناظر قیمت‌گذاری و رسیدگی به شکایات مردمی، نقش مهمی در تنظیم بازار، مقابله با تخلفات اقتصادی و حمایت از حقوق اقتصادی آحاد جامعه ایفا کرده است.

ارکان سازمان حمایت از مصرف کنندگان و تولیدکنندگان

ارکان سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان شامل بخش‌ها و واحد‌هایی است که هر کدام نقش مشخصی در تحقق اهداف این نهاد دارند. مهم‌ترین ارکان این سازمان عبارت‌اند از:

۱. رئیس سازمان

۲. معاونت‌ها و مدیریت‌های تخصصی

۳. ادارات کل استانی

۴. سامانه‌های ارتباط مردمی و رسیدگی به شکایات

۵. شورای سیاست‌گذاری و هماهنگی

این ارکان در کنار یکدیگر، تلاش می‌کنند تا با نظارت هوشمندانه بر بازار، از حقوق مصرف‌کنندگان صیانت کرده و بستر مناسبی برای تولید رقابتی و سالم فراهم سازند.

وظایف سازمان حمایت از مصرف کنندگان و تولیدکنندگان 

سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان با هدف صیانت از حقوق مردم و ایجاد تعادل در بازار، وظایف متعددی برعهده دارد. از جمله مهم‌ترین وظایف این سازمان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱. نظارت بر قیمت کالا‌ها و خدمات

سازمان با بررسی و رصد مستمر قیمت‌ها در بازار، از افزایش بی‌رویه و غیرمنطقی آنها جلوگیری می‌کند و با گران‌فروشی مقابله می‌کند.

۲. بررسی و رسیدگی به شکایات مردمی

شکایات مربوط به کم‌فروشی، تقلب، گران‌فروشی یا کیفیت پایین کالا‌ها از سوی مصرف‌کنندگان دریافت و پیگیری می‌شود.

۳. تنظیم بازار در شرایط بحرانی

در مواقع خاص مانند تورم، کمبود کالا یا بحران‌های اقتصادی، این سازمان با برنامه‌ریزی و نظارت، مانع از تشدید بی‌ثباتی می‌شود.

۴. حمایت از تولید داخلی

با تشویق مصرف تولیدات داخلی، کنترل واردات غیرضروری، و بررسی کیفیت کالا‌های تولیدشده، از صنایع داخلی حمایت می‌شود.

۵. اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی به مردم

آموزش حقوق مصرف‌کننده، راه‌های اعتراض به تخلفات، و اطلاع‌رسانی در مورد کالا‌ها از طریق رسانه‌ها و سامانه‌های آنلاین انجام می‌شود.

۶. کنترل کیفیت کالا‌ها و خدمات

بررسی کیفیت محصولات ارائه‌شده در بازار و جلوگیری از عرضه کالا‌های نامرغوب یا غیر استاندارد از وظایف این نهاد است.

۷. برگزاری بازرسی‌های میدانی و دوره‌ای

این سازمان با تیم‌های بازرسی به صورت دوره‌ای یا موردی از واحد‌های صنفی، فروشگاه‌ها و تولیدکنندگان بازدید می‌کند.

۸. همکاری با سایر نهاد‌های نظارتی

مانند سازمان تعزیرات حکومتی، گمرک، استاندارد و... برای شناسایی و برخورد با متخلفان در زنجیره تولید و توزیع.

۹. بررسی و تحلیل بازار برای پیش‌بینی مشکلات آینده

تحلیل روند قیمت‌ها، میزان عرضه و تقاضا و ارائه گزارش‌های کارشناسی برای پیشگیری از بحران‌های اقتصادی احتمالی.

۱۰. پیشنهاد سیاست‌ها و اصلاحات به دولت و مجلس

این سازمان می‌تواند در حوزه‌هایی مانند حمایت از تولید یا تنظیم بازار، طرح‌ها و پیشنهاد‌هایی برای وضع یا اصلاح قوانین ارائه کند.

انتقاد‌ها از سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان

سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان با وجود وظایف گسترده‌اش، همواره با انتقاد‌هایی از سوی کارشناسان، فعالان اقتصادی و عموم مردم مواجه بوده است. یکی از مهم‌ترین انتقادها، ضعف در عملکرد نظارتی و ناکارآمدی در کنترل قیمت‌ها است. به‌گونه‌ای که بسیاری از مردم معتقدند این سازمان نتوانسته به‌درستی جلوی گران‌فروشی و نوسانات شدید قیمت‌ها را بگیرد.

از دیگر انتقادات رایج می‌توان به واکنش‌های کند و غیرموثر در برابر شکایات مردمی اشاره کرد، بسیاری از مصرف‌کنندگان پس از ثبت شکایت، پاسخ مؤثری دریافت نمی‌کنند یا فرآیند رسیدگی بسیار طولانی می‌شود. همچنین، فقدان شفافیت در اعلام نتایج بازرسی‌ها و پیگیری تخلفات باعث شده تا اعتماد عمومی به عملکرد این نهاد کاهش یابد.

کارشناسان نیز از سیاست‌های حمایتی نامتوازن انتقاد دارند؛ به‌گونه‌ای که در برخی موارد حمایت از تولیدکننده به ضرر مصرف‌کننده تمام شده یا بالعکس. وابستگی این سازمان به وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز موجب شده استقلال عملکرد آن زیر سؤال برود و بعضاً تصمیماتش تحت تأثیر فشار‌های سیاسی یا ملاحظات دولتی قرار گیرد.

در مجموع، بسیاری معتقدند که این سازمان نیازمند بازنگری در ساختار، شفاف‌سازی در رویه‌ها و تقویت اختیارات اجرایی است تا بتواند نقش واقعی خود را در حمایت از حقوق مصرف‌کننده و تولیدکننده به‌خوبی ایفا کند.