پشت پرده تغییر موضع ترامپ در قبال پوتین چیست؟

اقتصاد۲۴- شاید در نگاه نخست این موضوع تناقض‌آمیز به نظر برسد؛ آن‌هم پس از سال‌ها گمانه‌زنی و شایعات درباره رابطه نزدیک دونالد ترامپ با ولادیمیر پوتین؛ اما منطق سیاست خارجی ترامپ در دوره دوم ریاست‌جمهوری‌اش نشان می‌دهد که تشدید فشار‌های واشنگتن بر مسکو کاملاً حساب‌شده است. ترامپ در دور دوم زمامداری خود تا کنون در عرصه بین‌الملل، منتقدانش را غافلگیر کند.

چرخش تاریخی ترامپ؛ از تمجید پوتین تا حمایت قاطع از اوکراین

چراغ سبز دونالد ترامپ برای حملات ۲۲ ژوئن آمریکا به مراکز مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران، بار دیگر معنای تازه‌ای به شعار «اول آمریکا» بخشید. تنها چند روز پس از این عملیات، ترامپ در نشست ناتو در لاهه مسیر تازه‌ای در سیاست خارجی خود گشود: او، برخلاف انتقادات همیشگی‌اش به متحدان اروپایی، موفق شد سران این پیمان را به توافقی تاریخی برای افزایش بودجه دفاعی اعضا تا ۵ درصد تولید ناخالص داخلی تا سال ۲۰۳۵ ترغیب کند.

هم حمله به ایران و هم تحرکات تازه ناتو، به‌وضوح مصادیقی از دکترین «صلح از مسیر قدرت» هستند؛ رویکردی جسورانه که وعده تغییر قواعد بازی ژئوپلیتیک در خاورمیانه و اروپا را می‌دهد. تغییری که بسیاری از رؤسای‌جمهور پیشین چه محتاط و چه تندرو، هرگز جرأت را نداشتند. اکنون حلقه بعدی این زنجیره، روسیه است؛ تحولی که شواهد، حکایت از آماده شدن ترامپ برای ورود به آن دارد. رئیس‌جمهور آمریکا که تا همین اواخر با تمجید از اقتدار و نیت‌های صلح‌جویانه ولادیمیر پوتین شناخته می‌شد، این هفته در نشست کابینه و مقابل دوربین‌ها، ورق را برگرداند و صریح گفت: «پوتین کلی حرف بی‌خاصیت به ما می‌زند، اگر بخواهم رک باشم. همیشه مؤدب است، اما آخرش چیزی عایدت نمی‌شود.»

در همین هفته، ترامپ با لغو توقف موقت ارسال تسلیحات به اوکراین، مسیر تازه‌ای برای حمایت از کی‌یف گشود. در نشست کابینه سه‌شنبه، او برای نخستین بار با لحنی مثبت از سربازان اوکراینی یاد کرد و سرمایه‌گذاری نظامی آمریکا در این کشور را تصمیمی هوشمندانه خواند. ترامپ گفت: «مهم نیست درباره این میزان حمایت از اوکراین چه نظری دارید، اما باید اعتراف کرد که آنها واقعاً شجاع هستند؛ کسی باید این تجهیزات را به کار می‌گرفت و بسیاری را می‌شناسم که هرگز چنین جرأتی ندارند.» این تغییر لحن و رویکرد ترامپ نسبت به پوتین، به‌روشنی با جهت‌گیری تازه سیاست خارجی دولت دوم او همسو است.

تحریم‌های سرنوشت‌ساز سنا علیه روسیه؛ آزمون نهایی وفاداری ترامپ به متحدان

تغییر لحن ترامپ در قبال اوکراین و لغو محدودیت‌های تسلیحاتی، هنوز به معنای موضع‌گیری صریح و بی‌قید و شرط علیه ولادیمیر پوتین نیست. سطح کنونی حمایت واشنگتن همچنان با آنچه اوکراینی‌ها برای مقابله مؤثر با دشمن علنی آمریکا نیاز دارند، فاصله دارد. اقدام مؤثرتر در این مقطع، حرکت به سمت سیاستی باثبات در ارسال تسلیحات و تشدید تحریم‌ها است.

در چنین فضایی، نگاه‌ها به رأی‌گیری سرنوشت‌ساز سنا دوخته شده است؛ جایی که بسته تحریمی گسترده‌ای علیه روسیه با حمایت چشمگیر ۸۴ سناتور، تنها به امضای دونالد ترامپ برای اجرایی شدن نیاز دارد. لیندسی گراهام، سناتور بانفوذ جمهوری‌خواه، سه‌شنبه این هفته اعلام کرد که این لایحه به‌زودی در دستور کار سنا قرار خواهد گرفت. به فاصله یک روز، جان تون، رهبر اکثریت سنا نیز تأیید کرد که این طرح ظرف هفته‌های آینده به صحن می‌آید. در همین حال، مایک جانسون، رئیس مجلس نمایندگان، با اشاره به «عدم تمایل پوتین برای مذاکره منطقی و تلاش جدی جهت صلح»، از عزم جدی کنگره برای اعمال تحریم‌های سخت‌تر علیه مسکو خبر داد.

بیشتر بخوانید:هشدار آلمان به ترامپ: با ایران مذاکره کنید

در حالی که ترامپ سرگرم مانور‌های دیپلماتیک و بازتعریف سیاست خارجی ایالات متحده است، ولادیمیر پوتین حلقه خشونت علیه غیرنظامیان اوکراینی را هر روز تنگ‌تر می‌کند. هرچند روسیه از منظر اقتصادی به اندازه ایران در برابر فشار‌های خارجی آسیب‌پذیر نیست، اما اقتصاد این کشور زیر بار تحریم‌ها فرسوده شده و جامعه روسیه هزینه‌های سنگینی را متحمل شده است. آمار‌ها حکایت از آن دارد که بیش از یک میلیون نظامی روسیه در جنگی فرسایشی و پرهزینه که بخش عمده‌ای از اهداف راهبردی آن همچنان دور از دسترس باقی مانده، کشته یا زخمی شده‌اند.

رهبران آسیا هشدار می‌دهند: شکست روسیه در اوکراین، درس عبرتی برای چین است

با این حال، در دولت ترامپ همچنان جریانی حضور دارد که باور دارد سرنوشت اوکراین باید به اروپایی‌ها سپرده شود و تمرکز راهبردی واشنگتن معطوف به مهار چین باشد. اما چنین رویکردی عملاً پیوند بی‌سابقه و عمیق مسکو و پکن همان «شراکت بدون محدودیت» که زمینه‌ساز آغاز این جنگ شد را نادیده می‌گیرد. واقعیت این است که هیچ اولویتی برای منافع ملی آمریکا مهم‌تر از مهار این محور اقتدارگرا (متشکل از روسیه، چین و کره شمالی) نیست. همین ضرورت راهبردی باعث شده رهبران ژاپن، کره جنوبی و تایوان نیز به‌طور مکرر تأکید کنند که مؤثرترین راه برای بازدارندگی در برابر پکن، توقف ماشین جنگی پوتین در اوکراین است.

دستاورد ترامپ در اجلاس ناتو، نه حاصل وابستگی احساسی به متحدان اروپایی و کانادایی بود (کشور‌هایی که او همزمان با تهدید به اعمال تعرفه‌های سنگین تحت فشار قرار داده است) بلکه نتیجه تحمیل شروط سخت‌گیرانه‌ای بود که اروپایی‌ها چاره‌ای جز پذیرش آن نداشتند. رئیس‌جمهور آمریکا با این توافق تاریخی، هم برای خود و هم برای مالیات‌دهندگان آمریکایی دستاوردی ملموس به ارمغان آورد: او موفق شد سهم اروپا از هزینه‌های دفاعی را به طور قابل توجهی افزایش دهد و بار مالی واشنگتن را کاهش دهد.

در چنین فضایی، تشدید فشار بر پوتین می‌تواند با کمترین هزینه سیاسی، یک دستاورد راهبردی برای ترامپ رقم بزند؛ اقدامی که بی‌درنگ صدای منتقدانی را که همواره به بهانه رابطه او با روسیه، مخالفتش با مجازات پوتین را نشانه ضعف می‌دانستند، خاموش خواهد کرد. ترامپ با افزودن احیای بازدارندگی در اروپا، عملاً سلطه ایالات متحده بر معادلات جهانی را تحکیم می‌بخشد. حتی اگر صلح هدف نهایی او باشد، تقویت جایگاه اوکراین، برگ برنده‌ای است که قدرت چانه‌زنی ترامپ را در هر مذاکره‌ای به اوج می‌رساند. اما اجرای چنین راهبردی، نیازمند ثبات، تداوم و پیگیری است. البته تردید‌ها درباره اراده واقعی ترامپ همچنان پابرجاست.

منبع: فرارو