چگونه پاکستان جنگنده رافال ساخت فرانسه هند را با تجهیزات چینی سرنگون کرد؟

باشگاه خبرنگاران جوان؛ اعظم پورکند - درست پس از نیمه‌شب ۷ مه، صفحه نمایش در اتاق عملیات نیروی هوایی پاکستان به دلیل حضور ده‌ها جنگنده هندی در آن سوی مرز در هند، قرمز شد. 

مارشال هوایی ظهیر سیدحو(Zaheer Sidhu)، فرمانده نیروی هوایی پاکستان، روز‌ها بود که روی تشکی در نزدیکی این اتاق می‌خوابید، چرا که انتظار حمله هند را می‌کشید. 

دهلی نو پیش‌تر اسلام‌آباد را به حمایت از شبه‌نظامیان متهم کرده بود که دو ماه قبل در کشمیر هند حمله‌ای انجام داده و ۲۶ غیرنظامی را کشته بودند. با وجود تکذیب پاکستان، هند وعده پاسخ داده بود و این پاسخ در ساعات اولیه ۷ مه با حملات هوایی به پاکستان عملی شد. 

سیدحو دستور داد جنگنده‌های J-۱۰C ساخت چین، که از دارایی‌های ارزشمند پاکستان هستند، به پرواز درآیند. یک مقام ارشد نیروی هوایی پاکستان (PAF) که در اتاق عملیات حاضر بود، گفت سیدحو به کارکنانش دستور داد رافال‌ها را هدف قرار دهند—جنگنده‌های ساخت فرانسه که گوهر ناوگان هوایی هند محسوب می‌شوند و تاکنون در میدان نبرد سرنگون نشده بودند. 

این نبرد یک‌ساعته که در تاریکی شب انجام شد، با حضور حدود ۱۱۰ هواپیما، به گفته کارشناسان، بزرگترین درگیری هوایی جهان در دهه‌های اخیر بود. رویترز در ماه مه با استناد به مقامات آمریکایی گزارش داد که جنگنده های چینی J-۱۰‌ها حداقل یک رافال را سرنگون کردند. این اتفاق جامعه نظامی جهان را شوکه کرد و پرسش‌هایی درباره کارایی تجهیزات نظامی غربی در برابر گزینه‌های چینی بی‌سابقه مطرح ساخت. 

سهام شرکت داسو، سازنده رافال، پس از گزارش سرنگونی این جنگنده کاهش یافت. اندونزی که سفارشاتی برای خرید رافال دارد، اعلام کرد اکنون در حال بررسی خرید J-۱۰ ها است—پیروزی بزرگی برای چین در تلاش‌هایش برای صادرات این جنگنده. 

اما مصاحبه‌های رویترز با دو مقام هندی و سه مقام پاکستانی نشان داد که مشکل اصلی عملکرد رافال نبود، بلکه خطای اطلاعاتی هند درباره برد موشک PL-۱۵ ساخت چین بود که توسط J-۱۰ شلیک شد. چین و پاکستان تنها کشور‌هایی هستند که هم J-۱۰ (معروف به اژد‌های پرتوان) و هم PL-۱۵ را در اختیار دارند. 

به گفته مقامات هندی، اطلاعات نادرست به خلبانان رافال این تصور غلط را داد که خارج از برد موشک‌های پاکستان هستند—برد موشک PL-۱۵ در نسخه صادراتی آن حدود ۱۵۰ کیلومتر تخمین زده می‌شد. 

مقام PAF گفت: «ما برای آنها کمین گذاشته بودیم.» پاکستان یک حمله جنگ الکترونیک به سیستم‌های هند ترتیب داد تا خلبانان هندی را سردرگم کند. مقامات هندی تأثیر این اقدامات را رد کردند. 

جاستین برونک، کارشناس جنگ هوایی در موسسه RUSI لندن، گفت: «هندی‌ها انتظار نداشتند مورد اصابت قرار بگیرند؛ و PL-۱۵ به وضوح در برد‌های طولانی بسیار توانمند است.» 

به گفته مقامات پاکستانی، موشک PL-۱۵ که رافال را هدف قرار داد، از فاصله حدود ۲۰۰ کیلومتری شلیک شد—حتی به روایت مقامات هندی، این فاصله بیشتر بود. اگر این گزارش درست باشد، این حمله یکی از دوربردترین درگیری‌های هوابه‌هوای ثبت‌شده در تاریخ است. 

وزارت دفاع و خارجه هند به درخواست‌های رویترز برای توضیح درباره خطای اطلاعاتی پاسخ ندادند. دهلی نو هنوز سرنگونی یک رافال را تأیید نکرده، اما فرمانده نیروی هوایی فرانسه در ژوئن به خبرنگاران گفت شواهدی از نابودی این جنگنده و دو هواپیمای دیگر هند از جمله سوخوی ساخت روسیه دیده است. یک مقام ارشد داسو نیز به قانونگذاران فرانسوی گفت هند یک رافال را در عملیات از دست داده، اما جزئیات بیشتری نداشت. 

نیرو‌های مسلح پاکستان به اظهارات پیشین سخنگویشان استناد کردند که گفت «آمادگی حرفه‌ای و عزم ما مهم‌تر از تسلیحاتمان است.»  وزارت دفاع چین به پرسش‌های رویترز پاسخ نداد. داسو و شرکت UAC سازنده سوخوی نیز اظهارنظری نکردند. 

آگاهی موقعیتی: کلید پیروزی پاکستان 

رویترز با ۸ مقام پاکستانی و ۲ مقام هندی گفت‌و‌گو کرد تا تصویری از این نبرد هوایی ترسیم کند—نبردی که آغازی بر چهار روز درگیری بین دو همسایه هسته‌ای بود و موجب نگرانی واشنگتن شد. تمامی این مقامات به دلیل حساسیت امنیتی به صورت ناشناس سخن گفتند. 

نه‌تنها پاکستان با برد غیرمنتظره موشک‌هایش عامل غافلگیری را داشت، بلکه موفق شد سخت‌افزار‌های نظامی خود را به سیستم‌های نظارتی زمینی و هوایی متصل کند و تصویر واضح‌تری از میدان نبرد داشته باشد. چنین شبکه‌هایی که «زنجیره کشتار»  نامیده می‌شوند، عنصری کلیدی در جنگ‌های مدرن هستند. 

چهار مقام پاکستانی گفتند آنها با اتصال سنسور‌های هوایی، زمینی و فضایی یک  «زنجیره کشتار چندبعدی»  ایجاد کردند. این شبکه شامل یک سیستم ساخت پاکستان به نام دیتالینک ۱۷ بود که تجهیزات چینی را با دیگر سامانه‌ها، از جمله یک هواپیمای نظارتی ساخت سوئد، مرتبط می‌کرد. 

به گفته کارشناسان، این سیستم به J-۱۰‌هایی که به هند نزدیک‌تر بودند اجازه می‌داد داده‌های راداری را از هواپیمای نظارتی دورتر دریافت کنند، یعنی جنگنده‌های چینی می‌توانستند رادار‌های خود را خاموش کنند و بدون شناسایی پرواز کنند. نیروی هوایی پاکستان درباره این موضوع اظهارنظری نکرد. 

مقامات هندی گفتند دهلی نو نیز در حال راه‌اندازی شبکه‌ای مشابه است، اما فرآیند آنها پیچیده‌تر است، چون هواپیماهایشان از منابع مختلفی تأمین می‌شوند. 

گرگ باگول، مارشال بازنشسته نیروی هوایی انگلیس و پژوهشگر RUSI، گفت این واقعه لزوماً برتری تجهیزات چینی یا غربی را ثابت نمی‌کند، اما اهمیت داشتن اطلاعات درست و استفاده بهینه از آنها را نشان می‌دهد. 

تغییر تاکتیک‌ها پس از نبرد

پس از آنکه هند در ساعات اولیه ۷ مه به اهدافی در پاکستان که آنها را  «زیرساخت‌های تروریستی»  نامید حمله کرد، سیدحو دستور داد گردان‌هایش از حالت دفاعی به تهاجمی تغییر موضع دهند. 

پنج مقام PAF گفتند هند حدود ۷۰ هواپیما به کار گرفته بود—بیش از حد انتظار پاکستان—و این محیطی غنی از اهداف برای موشک‌های PL-۱۵ اسلام‌آباد فراهم کرد. هند تعداد دقیق هواپیماهایش را اعلام نکرده است. 

به گفته باگول، نبرد ۷ مه اولین درگیری هوایی بزرگ عصر مدرن بود که در آن تسلیحات فراتر از محدوده دید مورد استفاده قرار گرفتند، در حالی که هواپیما‌های دو طرف در حریم هوایی خود باقی ماندند. 

پنج مقام پاکستانی گفتند حمله الکترونیک به سنسور‌ها و سیستم‌های ارتباطی هند، آگاهی موقعیتی خلبانان رافال را کاهش داد. 

دو مقام هندی گفتند رافال‌ها در این درگیری  «کور»  نشدند و ماهواره‌های هند نیز مختل نشدند، اما پذیرفتند که به نظر می‌رسد پاکستان سیستم‌های سوخوی را مختل کرده—هواپیمایی که هند اکنون در حال ارتقای آن است. 

اتهام‌زنی هند: پاکستان «داده‌های زنده» از چین دریافت کرد

پس از این ماجرا، ژنرال راحول سینگ، معاون فرمانده ارتش هند، پاکستان را متهم کرد که در طول نبرد‌ها  «داده‌های زنده»  از چین دریافت کرده—اشاره به اطلاعات راداری و ماهواره‌ای. او مدرکی ارائه نداد و اسلام‌آباد این ادعا را رد کرد. 

مائو نینگ، سخنگوی وزارت خارجه چین، در یک نشست خبری در ژوئیه در پاسخ به پرسشی درباره همکاری نظامی پکن با اسلام‌آباد گفت: «این بخشی از همکاری عادی دو کشور است و هدفی علیه طرف سوم ندارد.» 

دو مقام PAF گفتند ژنرال وانگ گنگ، فرمانده نیروی هوایی چین، در ژوئیه از پاکستان بازدید کرد تا درباره نحوه استفاده اسلام‌آباد از تجهیزات چینی برای ایجاد  «زنجیره کشتار» علیه رافال گفت‌و‌گو کند. 

چین به درخواست رویترز درباره این ملاقات پاسخ نداد. نیروی هوایی پاکستان در بیانیه‌ای در ژوئیه گفت وانگ «علاقه شدیدی به یادگیری از تجربه عملی PAF در عملیات چندبعدی» نشان داده است. 

منبع: رویترز