اینجا برای همه جا هست

باشگاه خبرنگاران جوان - «جایی برای همه» مجموعه‌ای تلویزیونی در ۱۱ قسمت است که در ایام محرم سال ۱۴۰۴ هر شب ساعت ۲۱:۱۵ از شبکه دو سیما روی آنتن رفت. این مجموعه به روایت داستان‌هایی واقعی و مردمی از آیین‌ها و باور‌های عاشورایی در نقاط مختلف ایران می‌پردازد. هر قسمت از آن به‌صورت مستقل ساخته شده و داستانی متفاوت را روایت می‌کند؛ اما همه داستان‌ها حول محور عشق به امام حسین (ع) و فرهنگ عزاداری محرم شکل گرفته‌اند.

«جایی برای همه» به‌تهیه‌کنندگی یاسر فریادرس، قاسم قاسمی و امین شجاعی، توسط خانه تولیدات جوان مرکز سیمرغ صداوسیما تولید شده و گروهی از کارگردانان جوان استان‌های مختلف ایران در ساخت آن مشارکت داشته‌اند. خواننده گفت‌و‌گو با سازندگان این مجموعه تلویزیونی باشید.

دلبستگی مردم به امام حسین (ع)؛ نخ‌تسبیح داستان‌ها

یاسر فریادرس، یکی از تهیه‌کنندگان برنامه «جایی برای همه»، درمورد ماهیت این برنامه بیان کرد: این برنامه برای محرم تدارک دیده شد و باتوجه‌به محدودیت زمانی‌ای که داشتیم، تصمیم خانه تولیدات جوان بر این شد که از چند تهیه‌کننده استفاده کند. هم از این منظر که تنوع لوکیشنی داشته باشیم و کار در مراکز مختلف تولید شود و هم اینکه سرعت رسیدن کار به آنتن بهتر شود. من تهیه‌کننده شش قسمت از این کار بودم، قاسم قاسمی، تهیه‌کننده سه قسمت و امین شجاعی، تهیه کننده دو قسمت بودند.

وی ادامه داد: کار من در تهران، مازندران، البرز و یزد بود و از این شش قسمت، دو تا در یزد، یکی در تهران، یکی در البرز و دو قسمت در مازندران ساخته شد.

این مستندساز با اشاره به ماهیت برنامه «جایی برای همه» تأکید کرد: نخ تسبیح این کار ارتباط مردم و دلبستگی ایشان به امام حسین (ع) است.

وی ادامه داد: کلیت قصه‌ها درباره مردمی است که در این فضا زیست و تنفس می‌کنند و، چون کار‌ها اپیزودیک است، هرکدام قصه‌ای مجزا دارد. تلاش شده تا جنس کار‌ها شبیه باشد؛ اما، چون موازی و جدا تولید شدند، با هم فرق هم دارند. البته این رویه هم چیز بدی نیست؛ چون زاویه‌نگاه‌های مختلفی را در بر می‌گیرد.

فریادرس اظهار کرد: هدف «جایی برای همه» نشان دادن پیوند و درهم‌آمیختگی فرهنگ عاشورایی و زندگی مردم است. این مجموعه می‌کوشد نشان دهد مردم تا چه اندازه به این فرهنگ دلبستگی دارند و همان‌گونه که از اسم کار پیداست زیر پرچم امام حسین (ع) جایی برای اتحاد است. کارکرد قصه پیام دارد و اینکه اتحاد زیر این پرچم زیباست و قصه‌هایی که در این وادی بیان می‌شوند، همه این اتحاد را به شکل و بهانه‌ای به تصویر می‌کشند.

امام حسین (ع) کمک‌مان کرد

قاسم قاسمی، تهیه‌کننده مجموعه «جایی برای همه»، درمورد نقش خود در تولید این کار گفت: بخش خراسان رضوی با من بود که دو قسمت در مشهد و یک قسمت در روستای کنگ (روستایی از توابع بخش طرقبه شهرستان طرقبه شاندیز در استان خراسان رضوی) ساخته شد؛ کار در مشهد در عصر حاضر بود و کار در روستا به روایتی از دهه ۱۳۵۰ مرتبط بود.

وی ادامه داد: بخشی از این قصه با رسم غلط بخشی از مشهد قدیم و سبزوار ارتباط دارد که ربایش عَلَم (یا علامت) است؛ به‌این‌ترتیب که هر هیئتی که می‌توانست علم هیئت دیگر را بدزدد، میزبان اصلی می‌شد و باید به هیئت صاحب علم خدمت‌دهی کند. البته این رسمی قدیمی است که موجب کدورت می‌شد و بعد‌ها به‌مرور حذف شده است و تنها در بخش‌هایی محدود باقی مانده است.

قاسمی‌گفت: یکی از قصه‌های این مجموعه مرتبط با نوجوانانی است که روضه‌ای خانگی راه انداخته‌اند؛ اما، چون با اقبال مواجه نشده‌اند، ناراحت‌اند و داستان ربایش علم را که در خاطرات پدربزرگ یکی از ایشان است، به یاد می‌آورند و تلاش می‌کنند تا از این حربه و رسم متروک برای کشاندن مردم به مراسم خودشان استفاده کنند. البته این قصه رویکردی طنزمحور دارد.

وی ادامه داد: براساس نظر خانه تولیدات جوان مرکز «سیمرغ»، تلاش کرده و می‌کنیم که داستان‌هایمان چه حول اشخاص و چه درخصوص رسوم، واقعی و مستند باشد. به همین دلیل، برای هرکدام از این قسمت‌ها هم پژوهش محوری داشته‌ایم.
قاسمی افزود: قسمت دوم اقتباسی آزاد از زندگی سیدجعفر ماه‌رخسار، مداح قدیمی و انقلابی مشهد مقدس است که چند سال پیش از دنیا رفت. ایشان از بزرگان مداحی کشور بود که ما از کودکی و روند مداح شدن ایشان تصویری ارائه دادیم. قسمت سوم اقتباس آزاد از زندگی مداح اهل‌بیت، حاج رضا انصاریان بود.

این تهیه‌کننده و مستندساز یادآور شد: پرداخت همه این سوژه‌ها و ساخت این اثر درنهایت با کمک و همفکری همه کارگردانان حاضر در این طرح رقم خورد.

قاسمی در پاسخ به این سؤال که مهم‌ترین چالش خود در تولید این مجموعه را در چه می‌داند، گفت: بزرگ‌ترین چالش تصمیم دیرهنگام صداوسیما برای ساخت این اثر در خانه تولیدات جوان بود که موجب شد تا ما کل ماجرا را در یک ماه، از صفر تا صد، رقم بزنیم. دوستان در همه استان‌ها نزدیک به ۳۵ روز فرصت داشتند تا کل این روند را جلو ببرند؛ درحالی‌که شیوه حرفه‌ای این است که برای هر قسمت فیلمنامه ۲۵ تا ۳۰ روز زمان گذاشته شود.

وی ادامه داد: روز سوم کار ما جنگ شروع شد و فضای کار ما را هم متأثر ساخت. فضای دلهره‌آور جنگ کار‌ها را مختل می‌کرد که درنهایت به‌لطف امام حسین (ع) فضا تا حد زیادی کنترل شد. روزی که ما در راه سفر به مشهد برای فیلم‌برداری اپیزود روستای کنگ بودیم، به انبار سوخت فرودگاه مشهد حمله شد و فضای ملتهب شوکی جدی به گروه ما وارد کرد. به دوستان گفتم که باید ادامه دهیم و اینکه درهرصورت ضریب مشکلات در کنگ بسیار کمتر از فضای شهری مشهد است و درنهایت، با گروهی راهی این روستا شدیم و کار را به انجام رساندیم.

او تأکید کرد: به‌رغم همه این مشکلات، چون گروه همدلی در همه استان‌ها جمع شد، توانستیم پرانگیزه و یکدست کار را به سرانجام برسانیم.

در عزاداری اباعبدالله هیچ‌کس غریبه نیست

اسماعیل بهمن‌آبادی، مدیر خانه تولیدات جوان مرکز «سیمرغ»، درباره ماهیت و چرایی ساخت مجموعه «جایی برای همه»، به خبرنگار هفته‌نامه صداوسیما گفت: مأموریت اصلی خانه تولیدات «آرمان» مرکز سیمرغ از ابتدا کشف و استعدادیابی و توانمندسازی دوستان جوان در عرصه‌های هنری و تولیدی بود که بتوانند به آنتن تلویزیون کمک شایانی کنند.

وی ادامه داد: الحمدلله در سال‌های اخیر این دوستان در عرصه‌های متعدد (از کارگردانی و داستانی تا مستند، کار‌های کوتاه و برنامه‌های تلویزیونی) توانسته‌اند به‌خصوص در اتفاقات اخیر و جنگ ۱۲ روزه آثار مختلفی را به آنتن‌های تلویزیونی ارائه دهند. ما هم براساس همه آنچه در دستور کار داریم، تولید مجموعه‌ای داستانی با موضوع محرم و عزاداری حضرت اباعبدالله (ع) را شروع کردیم. قصه‌های مختلفی از استان‌های مختلف جمع شد و تصمیم گرفتیم این موضوع را با سه تهیه‌کننده مختلف جلو ببریم. البته ۱۱ کارگردان از استان‌های مختلف در فهرست ما قرار داشتند و آماده بودند کار‌های بزرگ‌تر و حرفه‌ای‌تر را شروع و کار مستقل خودشان را تولید کنند؛ اما درنهایت خدا را شاکریم که این اتفاق افتاد و این ۱۱ قصه که امروز در آنتن شبکه دو به نام «جایی برای همه» مشاهده می‌کنید، حاصل همین اتفاق است. در این مجموعه استان‌هایی را هم که قصه‌های بهتری داشتند، مانند تهران، مازندران، یزد، البرز، مشهد و کرمان، مد نظر قرار دادیم و به داستان‌های آنها پرداختیم.

مدیر خانه تولیدات جوان مرکز «سیمرغ» تصریح کرد: تمرکز ما فراتهرانی است و وقتی‌که فراخوان می‌دهیم، برای کل کشور است؛ اما، چون حجم تولید ما ۱۱ قسمت بود، این ۱۱ مورد انتخاب شد که همگی پشتوانه‌ای حقیقی دارند و با امکانات و در محیط بومی استان تولید شده‌اند.

بهمن‌آبادی بیان کرد: وقتی دوستان قصه‌ها را پیشنهاد می‌دهند، عمدتاً خودشان کارگردانانی هستند که با ما در ارتباط بوده‌اند (کار کوتاه یا مستند انجام داده‌اند) و به مرحله‌ای رسیده‌اند که ما هم می‌خواهیم وارد کار جدی و بلندتری شوند و این دوستان اولویت نخست کارگردانی ما بوده‌اند.

وی تأکید کرد: «جایی برای همه» می‌خواهد بگوید که عزاداری برای اباعبدالله (ع) و اساساً فضای اهل‌بیت (علیهم‌السلام) جایی است که همه جایگاهی اختصاصی در آن دارند، جا برای احدی تنگ نیست و این فضا برای هیچ‌کس عجیب و غریبه نیست. این برنامه شامل حال تمام آدم‌ها می‌شود و انس با سیدالشهدا (ع) و محبت اباعبدالله (ع) در این اثر موج می‌زند.