وقتی نفس‌ها به شماره می‌افتد؛ از کانون‌های گردوغبار تا ضعف مدیریت شهری

باشگاه خبرنگاران جوان؛ رضوان پاک منش - اگرچه سابقه‌ی پدیده آلودگی هوا در لرستان به دهه‌های گذشته برمی‌گردد، اما شدت و تکرار آن به‌ویژه از اوایل دهه ۸۰ شمسی تا امروز افزایش یافته و به یکی از جدی‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی، بهداشتی و اجتماعی استان تبدیل شده است.

بخش قابل توجهی از گرد و غبار‌هایی که آسمان لرستان را تیره می‌سازد، از کانون‌های خارجی همچون بیابان‌های عراق، سوریه و عربستان سرچشمه می‌گیرد. خشکسالی‌های گسترده، کاهش سطح تالاب‌ها، تغییرات اقلیمی و فرسایش خاک در این کشور‌ها زمینه‌ساز تولید طوفان‌های گرد و غبار شده‌اند. 

از سوی دیگر، برخی کانون‌های داخلی مانند بستر‌های خشک‌شده‌ی رودخانه‌ها و مراتع تخریب‌شده نیز به تشدید وضعیت کمک می‌کنند. در لرستان نیز کاهش بارندگی، تخریب جنگل‌ها، چرای بی‌رویه دام و مدیریت ناپایدار منابع آب، بستر‌های داخلی گرد و غبار را گسترش داده است.

آلودگی پایدار در لرستان

مجتبی آهور معاون محیط زیست انسانی لرستان گفت: از ظهر شنبه گردوغبار محلی همراه با وزش باد شرایط جوی استان را تحت تأثیر قرار داده و کیفیت هوا را به وضعیت ناسالم رسانده است .

 وی افزود: ذرات معلق PM۲.۵ در برخی ساعات بین ۸۴ تا ۱۳۰ میکروگرم ثبت شده است، با این حال، به دلیل پایداری جو و باد کم، کیفیت هوا همچنان ناسالم باقی خواهد ماند و احتمال دارد طی ساعات آینده به وضعیت «بسیار ناسالم» برسد.

 وی تأکید کرده است که گروه‌های حساس مانند زنان باردار، سالمندان، کودکان و بیماران قلبی و تنفسی لازم است از تردد غیرضروری در خارج از منزل خودداری کنند و در صورت خروج، حتماً از ماسک استاندارد استفاده نمایند.

زنگ خطر برای سلامت مردم

آلودگی ناشی از گرد و غبار تأثیر مستقیمی بر سلامت عمومی دارد. افزایش بیماری‌های تنفسی، تشدید آسم، آلرژی‌ها و بیماری‌های قلبی-عروقی در سال‌های اخیر در میان شهروندان لرستانی گزارش شده است. 

کودکان، سالمندان و بیماران زمینه‌ای بیشترین آسیب را متحمل می‌شوند.

 آلودگی هوا همچنین سبب کاهش کیفیت زندگی روزمره و افزایش هزینه‌های درمانی برای خانواده‌ها و نظام سلامت استان می‌گردد.

 اختلال در فعالیت‌های اقتصادی و کاهش بهره‌وری نیروی کار، بخشی از پیامد‌های اجتماعی این بحران است. کشاورزی و دامپروری نیز به عنوان دو رکن اصلی اقتصاد لرستان، به دلیل کاهش کیفیت خاک، افت تولید محصولات و آسیب به مراتع، خسارت‌های فراوانی متحمل شده‌اند. حتی بخش گردشگری طبیعی استان که از جاذبه‌های مهم لرستان محسوب می‌شود، تحت تأثیر این آلودگی‌ها آسیب جدی دیده است.

از کانون‌های گردوغبار تا ضعف مدیریت شهری

حل این بحران نیازمند نگاهی فراتر از مرز‌های استانی و حتی ملی است. چرا که منشاء اصلی بسیاری از طوفان‌های گرد و غبار، کشور‌های همسایه‌اند. با این حال، مدیریت داخلی در کاهش اثرات و کنترل کانون‌های داخلی اهمیت بسزایی دارد. 

تقویت پوشش گیاهی، احیای جنگل‌ها، مدیریت مراتع، کنترل چرای دام، تثبیت شن‌های روان و مدیریت علمی منابع آب می‌تواند بخشی از مشکل را کاهش دهد. همچنین توسعه سامانه‌های پایش و هشدار سریع برای پیش‌بینی و اطلاع‌رسانی به موقع به مردم ضروری است.

آلودگی هوای لرستان با گرد و غبار، تنها یک بحران زیست‌محیطی نیست؛ بلکه مسئله‌ای چندبعدی است که سلامت، اقتصاد و زندگی اجتماعی مردم استان را تحت تأثیر قرار داده است. 

حل این مشکل نیازمند اراده‌ی ملی، همکاری‌های منطقه‌ای و مشارکت مردمی است. اگر امروز اقدامات جدی و اصولی انجام نشود، تبعات آن در سال‌های آینده عمیق‌تر و گسترده‌تر خواهد شد.